2.2 . Boshlang’ich sinf o’quvchilarining yozma nutqini o’stirishda yozma ishlarning o’rni , ahamiyati va ularning turlari .
Fikrni bayon etish ehtiyojini amalga oshirishga qaratilgan , tugallangan ,mavzuni ifodalaydigan , logik grammatik qoidalar asosida bo'linadigan nutq bog'lanishli nutq deyladi .
Bog’lanishli nutq birligi sifatida hikoya ,maqola , roman, monografiya , doklad , hisobot kabilar ,maktab sharoitida esa o’qituvchi bergan savolga o’quvchilaning keng , mukammal og’zaki javobini , yozma bayon va inshosini olish mumkin.
Boshlang’ich sinlar metodikasida bog’lanishli nutq mashqlariga quydagilarni kiritish mumkin :
Berilgan savolga keng mukammal javob ;
O’qilgan asarni tahlil qilish , Grammatik materialnin o’rganish; o’quvchilar lug’atini faollashtirish bilan bog’liq holda har xil matnli mashqlar;
Muntazam o’tkazilgan kuzatishlarni yozib boorish, ob-hovo kundaligini yuritish;
O’qilgan matnni turli og’zaki varyantda qayta hikoyalash;
Berilgan mavzu , rasm ,kuzatishga oid boshlab berilgan yoki oxiri berilgan hikoya, reja yoki sujet asosida o’quvchilarning og’zaki hikoyasi;
Badiy matnni hikoya qilish , yod olish , o’quvchilar saviyasiga mos matnni yoddan yozish;
Ertakni tayyorlanmasdan aytish, kichik she’r hikoya tuzish;
Namunasi berilgan badiiy, ilmiy -ommabop matn asosida bayon yozish;
O’qituvchi bergan matnni og’zaki va yozma qayta tuzish( tanlab qayta hikoya qilish va bayon , ijodiy qayta hikoyayalash va bayon , hikoyani sahnalashtirish kabilar);
Har xil turdagi yozma insho.
Bu mashqlarning hammasi nazaryasiz, amaliy tarzda beriladi. Bunday masghqlarni takroriy ishlatmaslik yoki asosiylarini tushurib qoldirmaslik uchun nutqiy mashqlarni aniq rejasi tuzib olinadi.
Bog’lanishli nutqning mashqlari turli xil bo’lishida , avvola, material mavbaiga , tematikaga , shuningdek janriga , til xususiyatiga , mashq turiga rioya qilinadi.
