Kitab Elxan muellim indd

Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
99
www.elkhan-suleymanov.az
üstünlük verirsə, bu halda restitusiya xaric oluna bilər. Kompen-
sasiyanın vəzifəsi tam ödəmənin təmin edilməsindən ibarətdir. 
Ümumiyyətlə, vurulmuş zərər deyəndə, dövlətin özünə vurul-
muş zərərlə yanaşı onun vətəndaşlarına, təşkilatlarına və kom-
mersiya strukturlarına vurulmuş zərər nəzərdə tutulur. Odur ki, 
zərər çəkmiş dövlət, həm də onun vətəndaşlarının sağlamlığına 
vurulmuş zərərə görə müəyyən kompensasiyanın ödənilməsini 
tələb etmək hüququna malikdir. Onu da qeyd etmək lazımdır 
ki, birbaşa vurulmuş fiziki və maddi itkilərlə yanaşı, həm də 
mənəvi və psixoloji zərərə görə də, məsələn, doğma və yaxın-
ların  itirilməsinə,  əzablara,  təhqirlərə,  mülki  əhalinin  qanun-
suz həbsdə saxlanılmasına, işgəncələrə, şikəstetməyə və s. görə 
kompensasiya verilməlidir.
Qeyd edilməlidir ki, beynəlxalq hüquqazidd əməllərə görə 
kompensasiya,  onun  həcmi  və  miqdarına  vaxtın  təsirinə  dair 
sual yarana bilər. Praktika göstərir ki, uzun sürən vaxt keçdikdə 
belə  kompensasiya  hüququ  itirilmir.  Digər  tərəfdən  dəymiş 
itkilər kompensasiyanın miqdarını müəyyən etmək üçün əsas 
meyardır. Əsas əhəmiyyəti əmlakın dəyərinin, əldə edilməmiş 
mənfəətin,  əlavə  xərclərin  kompensasiya  edilməsi  daşıyır. 
Beynəlxalq  hüquqazidd  əməlin  nəticəsində  özgəninkiləş-
dirilmiş  və  ya  ləğv  edilmiş  əmlakın  dəyəri,  bir  qayda  olaraq, 
onun  ədalətli  bazar  qiyməti  əsasında  müəyyən  edilir.  Xü-
susi  xarakterli  əmlaka  aid,  misal  üçün,  mədəni  mülkiyyətə 
aid  məsələ  daha  çətin  həll  edilir.  Müəssisənin  dəyərinin 
qiymətləndirilməsində  onun  təmiz  balans  qiymətinin,  yəni, 
onun aktivləri və öhdəlikləri arasında fərqin müəyyən edilməsi 
üsulu istifadə olunur.  
Ətraf  mühitə  vurulmuş  zərərə  görə  kompensasiyanın 
verilməsinin  öz  xüsusiyyəti  var.  Belə  ki,  zərər  çəkmiş  dövlət 
tərəfindən ekoloji zərərin nəticələrinin aradan qaldırılması və 
ya ləğv edilməsi gedişatında aparılmış ağlabatan xərclərin və 
ya  zədələnmiş  əmlakın  dəyərinin  azaldılmasına  görə  kom-
pensasiyanın  ödənilməsi  zəruri  hesab  olunur.  Bundan  əlavə, 
onu  da  nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  dövlətlərin  məsuliyyəti 

---