Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz birliklar va grammatik h odisalardan iborat bo‘lishi targ‘ib etiladi. Dastur materialani saralashda kommunikativ materialni tanlashnin g turli me’yorlarini taqdim etuvchi kommunikatsiyaning xos xususiyatlarini va muloqot jarayonining sotsiolingvistik hamda psixolingvistik qonuniyat larini hisobga olish talab etadi. Ingliz tili ta’limidan ko‘zlangan amaliy maqsad o‘quvchining nafaqat kommun ikativ kompetensiyasini, balki ijtimoiy-madaniy yoki madaniyatlararo kompetensiyasini rivojlantirishdan iboratdir. Shu sababdan ham dastur materialani saralashda lingvomamlakatshunoslik, mamlakatshunoslik, ijtimoiy-madaniy va madaniyatlararo yondashuvlarga murojaat etilishi maqsadga muvofiqdir. Ushbu yondashuvlar o‘quvchilarda ingliz tili muloqot vaziyatlarida yo’nalishini to‘g‘ri tanla sh ko‘nikmalarini shakllantirishga, tili o‘rganilayotgan mamlakatning madaniy -tarixiy xususiyatlarini bilish va tushuna oli shga yo‘naltirilgan. Ta’lim jarayonida o‘quvchilarga turli xalqlarning ananalari tanishtiriladi, ularga tili o‘rganilayotgan mamlakat dagi axloq-odob qoidalari, marosimlari va bayramlarini anglash o‘rgatiladi. O‘qituvchi ushbu yondashuvlardan foydalanib ayn i yoshdagi ingliz tili sohiblarining kundalik turmushda sodir bo‘ladigan voqealar va hodisalarni aks ettiruvchi leksika, matnlar, foto va videomate riallarni tanlaydi. O‘z navbatida lingvomamlakatshunoslik, mamlakatshunoslik, ijtimoiymadaniy va madaniyatlar aro yondashuvlar umumiy yo‘nalishga ega bo‘lib, ingliz tili o‘rganish jarayonida tili o‘rganilayotgan mamlakat madaniyati haqidagi ta savvurni shakillantirishga xizmat qiladi. Lekin ularning farqli jihatlari ham mavjud. Lingvomamlakatshunoslik yondashuvi madaniy yo‘naltirilganlik bilan bir qatorda lingvistik tabiatga ham ega bo‘lib, til orqali ta’sir o‘tkazadi. Mamlakatshunoslik yondashu vi madaniy yo‘naltirilganlikning yorqin ifodasi bo‘lib tili o‘rganilayotgan mamlakat haqidagi madaniy - tarixiy, ya’ni an’ana lari, urf-odatlari, bayramlari, fe’l -atvor va axloq- odob me’yorlari, geografik joylashuvi, tarixi, iqtisodi, ta’limi, siyosiy qurilis hi kabi ma’lum otlarni taqdim etadi. Til materialini tanlashga bunday yondashuvlarni har qanday ta’lim sharoiti va bosqichlari uchun qo‘llash mumkin. Sotsiolingvistik yondashuv metodikada til materiali (mazmuni)ning madaniy xos xususiyatlarini ona tili va ingliz tilida q iyoslash uchun tanlashga yo‘naltiriladi. Ushbu yondashuvdan foydalanib o‘zbek va ingliz tillaridagi so‘zlarning talaffuzi va ma’nolarini taqqoslash mumkin. Ushbu yondashuvning ahamiyati shundaki, taqqoslash jarayonida o‘quvchi ona til sistema sini teranroq anglaydi va o‘z vatani madaniy merosini o‘zlashtira boshlaydi. Umumta’lim maktablarida ikkinchi (rus) tilni h am o‘rganilishini inobatga oladigan bo‘lsak, til materialini tanlashning madaniyatlararo yondashuviga murojaat etish yanada muhim ahamiyat kasb etadi. Sababi kichik maktab yoshidagi o‘quvchilar ikki yoki undan ortiq tillarni va madaniyatlarni, ularning xos xususiyatlarini, aloqasini va o‘zaro ta’sirini qiyoslash imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Masalan, rus tilidagi ko‘plab so‘zlarning talaffuz va ma’no jihatdan inglizcha so‘zlarga o‘xshash ekanligi yoki aksincha bo‘lishi. Ingliz tili materialini tanlashning li ngvomamlakatshunoslik, mamlakatshunoslik, ijtimoiy- madaniy va madaniyatlararo yondashuvlari umumiy, ya’ni madaniyat yo‘nalishida bo‘l sa ham, til ma teriallarni ingliz tili o‘qitish maqsadlarida saralashning xos xususiyatlari va jihatlariga ega. Ingliz tili ta’lim maqsadi emas balki o‘quvchini shaxs sifatida rivojlantirish vositasi ekanligini inobatga oladigan bo‘lsak, til materialini sar alashda o‘quvchilarning imkoniyatlari va ingliz tilini o‘rganishga layoqatlilik darajalarini hisobga oladigan tizimli yonda shuviga murojaat etish zarur bo‘ladi. Ushbu yondashuv a) bugungi davr bolalarining axborotni qay tarzda qabul qilishlari va o‘zlashti risha olishlar i; b) o‘quvchining ma’lum vaqt oralig‘ida, masalan 45 daqiqa mobaynida qancha so‘z va iboralarni o‘rgana olishi mumkinligi; d) matreilni o‘zlashtirish tezligi va samaradorligi nimaga bog‘liqligi; e) ingliz tili ta’limining qanday sharoitda o‘ quvchi shaxsining rivojlanishi to‘g‘risidagi muammolarni hal qilishga yo‘naltiradi. Tizimli yondashuv ma’lum yoshdagi o‘quv chilar rivojlanishining psixolingvistik jihatlarini hisobga olinishini taqozo etadi. O‘quvchining ona tili tajribasidan foydalanib pr edmetlar va ho disalar o‘rtasidagi assotsiativ |