Kompyuter da`stu`yiy ta`miynati

---

KOMPYUTER
DA`STU`YIY
TA`MIYNATI

---

REJE:
Sistemalıq programmalıq támiynat.
01
Ámeliy programmalıq támiynat.
02
Programmalastırıw texnologiyasınıń úskenelik
quralları.
03

---

Jeke kompyuter eki bo`limnen
quralg`an. Bular apparat
támiynat (hardware) hám
programmalıq támiynat
(software)lar bolıp esaplanadi.

---

Endi kompyuterdiń programmalıq támiynatı menen tanısıp shıǵayıq. Barlıq programmalıq
támiynatlardı u`sh kategoriya boyınsha klassifikaciyalaw múmkin:
➢ Sistemalıq programmalıq támiynat;
➢ Ámeliy programmalıq támiynat;
➢ Programmalastırıw texnologiyasınıń úskenelik quralları.

---

Sistemalıq programmalıq támiynat (System software) ─ Kompyuterdiń hám
kompyuter tarmaqlarınıń jumısın támiyinleytuǵın programmalar kompleksi bolıp tabıladı.
Ámeliy programmalıq támiynat (Aplication program package) ─ Bul anıq bir
predmet tarawı boyınsha málim bir máseleler klasına mólsherlengen programmalar
kompleksi bolıp tabıladı.
Programmalastırıw texnologiyasınıń úskenelik quralları ─ Jańa programmalardı
islep shıǵıw processinde qollanılatuǵın arnawlı programmalar kompleksinen ibarat qurallar
bolıp tabıladı. Bul qurallar programmisttiń úskenelik quralları bolıp xızmet etedi, yaǵnıy olar

---

programmalardı islep shıǵıw (sonday-aq, avtomatikalıq túrde de), saqlaw hám engiziwge
mólsherlengen.
Komyuterdin` programmalıq támiynatı arasında eń kóp qollanılatuǵını ámeliy
programmalıq támiynat (APT) bolıp tabıladı. Buǵan tiykarǵı sebep ─ kompyuterler - den 
insan iskerliginiń barlıq tarawlarında keń paydalanıwı, túrli predmet tarawlarında
avtomatlastırılg`an sistemalardıń jaratılıwı hám qollanılıwı bolıp tabıladı.

---

Apparat támiynatı ─ bul, birinshi náwbette kompyuterdiń tiykarg`ı texnikalıq
bólimleri hám qosımsha (qaptal) apparatları bolıp tabıladı. 
Programmalıq támiynat kompyuterdiń ekinshi zárúrli bo`legi bolıp, ol
mag`lıwmatlarg`a islew beretuǵın programmalar kompleksin hám kompyuterdi isletiw
ushın zárúr bolg` an hújjetlerdi óz ishine aladı. Programmalıq támiynatsız hár qanday
kompyuter tek bir bólek temirge aylanıp qaladı.
SISTEMALIQ PROGRAMMALIQ TA`MIYNAT

---

Áwele olar arasındaǵı baylanısıw interfeys dep atalıwın bilip alıwımız kerek. Kompyuterdiń
túrli texnikalıq bólimleri arasındaǵı óz-ara baylanısıw ─ bul, apparat interfeysi, programmalar
arasındaǵı óz-ara baylanısıw bolsa ─ programmalıq interfeys, apparat bólimleri hám
programmalar arasındaǵı óz-ara baylanısıw ─ apparat ─ programmalıq interfeys dep ataladı.
KOMPYUTERDIŃ APPARAT HÁM PROGRAMMALIQ TÁMIYNATI 
ARASINDAG`I BAYLANISIW QANDAY ÁMELGE ASIRILADI?

---

Jeke kompyuterler haqqında gáp ketkende kompyuter sisteması menen islewde úshinshi
qosimsha, yaǵnıy insandı (paydalanıwshın ) da názerde tutıw kerek. Insan kompyuterdiń
ha`m apparat, ha`m programmalıq quralları menen baylanısta boladı. Insannıń programma
menen hám programmanı insan menen óz-ara baylanısı ─ paydalanıwshı interfeys dep
ataladı.

---

Ulıwma maqsetli APT
─ Tarawdıń qániygesi bolǵan paydalanıwshı informaciya
texnologiyasın qollaǵanda onıń jumisına járdem beretuǵın kóplegen programmalardı óz
ishine aladı. Bular:
─ Kompyuterlerde maǵlıwmatlar bazasın shólkemlestiriw hám saqlawdı támiyinleytuǵın maǵlıwmatlar
bazasın basqarıw sistemaları (МББТ);
─ Tekstli hújjetlerdi avtomatikalıq túrde biyimlestiriwshi, olardı tiyisli jaǵdayda rásmiylestiriwshi hám
baspadan shıǵarıwshı tekst redaktorları ;
─ Grafik redaktorlar;
─ Esaplawlar ushın qolay ortalıqtı támiyinleytuǵın elektron kesteler;
─ Prezentaciya qılıw quralları, áyne suwretler payda etiw, olardı ekranda kórsetiw, slaydlar, animatsiya, 
filmler tayarlawǵa mólsherlengen arnawlı programmalar.

---