Kompyuter tarmoqlari xavfsizligi” fanidan kurs ishi mavzu: Windows operatsion tizimida tarmoqda ishlash asoslari va tarmoqni tahlil qilish

Tarmoq OT larning tarkibiy qisimlari

Tarmoq OT lar asosiy tarkibiy qisimlari :
Tarmoqni boshqaruvchi bacha qisimlar avtomatik tarzda hamma funksiyalarni bajaradi (operativ xotirani jarayonlar orasida tog‘ri taqsimlash, jarayonlarni oldindan rejalashtirish va boshqarish, multiprostsessorli mashinalarda protsessorlarni boshqarish, tashqi xotirani boshqarish, foydalanuvchi bilan interfeys va h.k);
Tarmoq qisimlarini o‘z o‘rniga ko‘ra 3 guruhga ajratish mumkin;
OT ning tarmoqga xizmat ko‘rsatuvchi server qismi vositalar;
Masofadan turib OT ga ulanish yoki umumiy xizmat ko‘rsatish
vositalari;
Transport vositalari kompyuterlar orasida kommunikatsiya qurilmalari
yordamida aloqani taminlash.

Tarmoq OT (TOT) ish jarayon klienti soddalashtiriganda quyidagicha bo‘ladi. Masalan qaysidir A foydalanuvchi boshqa B kompyuter xotirasiga o‘z fayllarini qo‘yishga qaror qildi. Buning uchun u klaviaturada kerakli buyruqni kirgizib Enter tugmasini bosadi. OT tizim bu buyruqni qabul qiladi va A klient kompyuterga uzatadi.

Klient kompyuteri OT resusrslariga bizni holda uning disklariga ruxsat ololmaydi. Lekin u xuddi manaashu qisim ishlayotgan bo‘limdan o‘sha ma‘lumotni so‘rashi mumkin. Bu so‘rov xatlar ko‘rinishida tarmoqda uzatiladi. Xat faqatgina buyruqlarni emas bazi harakatlar, ma‘lumotlar,masalan Ma‘lum bir faylning qismi bo‘lishi mumkin.
Xatni foydalanuvchi va server orasida borishini tamunlovchi tizim bu kommutatsiya tizimlaridir. Bu qism xatni yaratilishi (paket, kadrga bo‘lib), kompyuter nomlarini o‘girib uni sonli ko‘rinishga aylantiradi.
Ikki kompyuter tarmoqda xatlar almasha olishi uchun kompyuter OT si ma‘lum bir umumiy protokollarni qo‘llab quvatlashi kerak. Komunikatsiya protokollari klient va server qisimlarini istalgan boshqa joyda aks ettirib bera oladi. B-Kompyuterga foydalanuvchi o‘z fayllarini qo‘ymoqchi bo‘lsa unda OT ning server qismi ishlashiga to‘g‘ri keladi. Server qismi so‘rovni tarmoqdan qabul qilib lokal diskga murojat qiladi va katalogda ajratilgan qisimga yozadi. Bu amallar ketma ketligini bajarish uchun bir nechta xatlar amlashinuvi bajarilishiga to‘g‘ri keladi.
Klient qismining eng yaxshi qismi bu masofadagi diskga murojatdan lokal diskga murojatni ajrata olishidadir.Agar foydalanuvchi OTni bu amallarni bajara olsa unda dastur lokal yoki masofadagi fayl bilan ishlayotgani haqida o‘ylamasa ham bo‘ladi. Foydalanuvchi dasturi o‘zi masofadagi mashina qayerda ekanligini aniqlaydi va so‘rovchi jo‘natadi (redirect).
OTning foydalanuvchi bo‘limi resurs yoki fayllarga bo‘lgan so‘rovlarni qayta ishlash vazifanisi ham bajaradi. Ular dasturdan tarmoqdagi resurs uchun tarmoq formatida so‘rov qabul qiladi. Tarmoqga bu so‘rov boshqa ko‘rinishda foydalanuvchi tomonidan jo‘natiladi. Foydalanuvchi qismi serverdan kelgan so‘rovni lokal tarmoq formatiga o‘girib beradi,shuning uchun dasturga murojatlar masofadan amalga oshiriladimi yoki lokal buning faqri yo‘q.Operatsion tizimi qancha ko‘p imkonyatlarni taqdim etishiga qarab tarmoq adminstratori uni operastsion tizimi o‘rnini belgilaydi.Tarmoq ishlari o‘z tabiatiga ko‘ra foydalanuvchi va server qismlariga bo‘linadi.
. Chunki har qanday tarmoq xizmatini tashkil qilganda o‘z o‘rnida bu serverga so‘rov (foydalanuvchi) paydo bo‘ladi va so‘rovni bajaruvchi (server) bo‘ladi. Har qanday tarmoq xizmati o‘z ichida ikkida simmetrik bo‘lmagan bo‘limni aks ettiradi-foydalanuvchi va server qisimlari.

Tarmoq xizmati ikkala tomonlama yoki bir tomonlama ko‘rsatilishi mumkin.Ko‘pgina hollarda server o‘z xizmatlarini foydalanuvchiga taqdim etadi,foydalanuvchi bo‘lsa uni ishlatadi. Ba‘zi amallarni bajarganda bu faqat server ish faolyatinigina talab qiladi, bazida foydalanuvchi ish kuchini ham talab qilishi mumkin (xotirada hajm, protsessor vaqti va h.k) tarmoq ish faolyatini taminlash uchun.

Masalan pochta xizmatini taqdim qilganda foydalanuvchi qattiq diski xotirasida lokal ma‘lumotlar bazasi nusxasi saqlanishi mumkin. Bunday hollarda foydalanuvchi xatni Ma‘lum bir formatda yaratish , multimediali , manzillar kitobini yaratish hamda boshqalarini ishlashiga to‘g‘ri keladi. Prinsipial jihattdan foydalanuvchi va server o‘rtasidagi farq , bu foydalanuvchi so‘rovlar jo‘natadi yoki ishlaydi server esa passiv xolatda so‘rovlarni qabul qilish bilan cheklanadi. Oddiygina pochta server foydalanuvchi kompyuteriga xat jo‘natadi qachonki unga boshqa pochta foydalanuvchisidan xat kelsa odatda foydalanuvchi va server bo‘limlari shunga moslab ishlanadiki serverlar har xil OT da ishlovchi foydalanuvchilarga har xil kompanyalar ishlab chiqargan bo‘lishi, har xil texnologyalar asosida qurilgan bo‘lishi mumkin. Umumiy standart esa ikkala tomon ham bir xil protokollar bilan ishlay olishi kerak.
Tarmoqda kompyuterlar funksiyalari qanday taqsimlanganiga qarab ular 3 xil ko‘rinishda ifodalanishi mumkin.
Boshqa kompyuterlar so‘rovlariga javob qaytaruvchi kompyuter, ajratilgan server ro‘lini bajaradi;
Boshqa kompyuter imkoniyatlaridan foydalanish uchun murojat jo‘natuvchi kompyuter, foydalanuvchi uzeli ro‘lini bajaradi;
Server va foydalanuvchi funksiyalarini o‘zida jamlagan , bir rangli uzellar.Ko‘rinib turibdiki tarmoq faqatgina server yoki faqatgina foydalanuvchi qismidan tashkil qilinishi mumkin emas. O‘ziga qo‘yilgan talablarga javob bera oladigan tarmoq esa quyidagi 3 sxema asosida quriladi.

• 
  Bir rangli uzellar asosidagi tarmoq — bir rangli tarmoq;
  
• 
  Foydalanuvchi va server asosida — ajratilgan server tarmog’i;
  
• 
  Har xil uzellarni qo‘llovchi tarmoq, — gibrid tarmoq.
  

3.