Korkuyu beklerken

 

 

Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi 

The Journal of International Social Research 

Cilt: 5   Sayı: 21           Volume: 5   Issue: 21 

Bahar 2012                    Spring 2012 

www.sosyalarastirmalar.com     Issn: 1307-9581

 

 

“KORKUYU BEKLERKEN”  LE “YUVA” H KÂYELER NDE MEKÂNLA  L K S  

AÇISINDAN KORKU VE PARANOYA  

“THE FEAR AND THE PARANOIA IN THE STORIES ‘KORKUYU BEKLERKEN’ AND ‘NEST’ 

IN TERMS OF THE RELATION WITH PLACE” 

 

 

 

 

 

 

Esra KARA

∗∗∗∗

 

 

Özet 

Franz  Kafka’nın  Yuva  ve  O uz  Atay’ın  Korkuyu  Beklerken  adlı  hikâyeleri,  farklı 

ulusların  edebiyat  sahasına  giren,  birbirinden  ba ımsız  iki  eserdir.  Bu  eserleri 

kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi  incelemesiyle  ele  alacak  olmamızın  temel  nedeni,  her 

ikisinin de korku teması etrafında kurgulanmı  olmasıdır. Hem Yuva’da hem de Korkuyu 

Beklerken’de  dı   dünyadan  duyulan  korku  ve  bu  korkunun  yarattı ı  bir  paranoya  söz 

konusudur. Hikâyelerde dikkat çeken bir di er ortak yön, her iki hikâyenin de kapalı bir 

anlatımla (sembollerle) i lenmi  olmasıdır.  

Bu incelemenin amacı, söz konusu iki eserin birebir aynı oldu unu ispat etmek 

de il,  aralarındaki  benzerlik  ve  farklılıklara  dikkat  çekmektir.  Ayrıca  mekânın  sembolik 

de eri  üzerinde  durularak,  hikâyelerin  kurgusunda  ve  çözümünde  üstlendi i  rol 

irdelenecektir. 

Anahtar  Kelimeler:  Kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi,    kar ıla tırmalı  edebiyat 

incelemesi, korku, paranoya, yuva/ev, sembolik anlatım, sembolik de er.    

 

Abstract 

The  stories  “Nest”  of  Franz  Kafka  and  “Korkuyu  Beklerken”  of  O uz  Atay  are 

two works independent from each other, in the literature  of different nations. The basic 

reason  for  taking  into  consideration  these  works  by  a  comparative  literature  analyze  is 

that both of them are fictionalized around the theme of fear.  Both “Home” and “Waiting 

for  the  fear”  deals  with  the  question  of  fear  originating  from  the  external  word,  and  a 

paranoia based upon this fear. Another identical aspect calling attention in these stories is 

that both stories are handled by an ambiguous expression (symbols).  

The  aim  of  this  article,  it  is  not  to  demonstrate  that  these  two  works  are  fully 

identical,  but  to  call  attention  to  similarities  and  differences  between  them.  By 

emphasizing upon the symbolic value of the place, it will also be examined the role of the 

place in the construction and the resolution of the stories.  

Key  Words:  Comparative  literature,  comparative  literature  analyze,  fear, 

paranoia, home, symbolic expression, symbolic value.  

 

                                                 

∗

 Ar . Gör., Ordu Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak., Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.

 

 

 

 

- 169 - 

Giri  

Kar ıla tırmalı edebiyat bilimi, edebiyat tarihi ve edebiyat ele tirisi gibi, genel edebiyat 

bilimi  dallarından  birisidir.  “Öteki”  edebiyatları  inceleyerek  farklı  ulusların  edebiyatları 

arasındaki etkile imi, bu etkile imin nasıl ve ne boyutta oldu unu ara tırır. (Ülsever, 2007:1)   

Kar ıla tırmalı edebiyatın kurucularından olan P. Van Tieghem “Mukayeseli Edebiyat” 

(1931)  adlı  kitabında,  kar ıla tırmalı  edebiyat  çalı malarının  amacını  “de i ik  kültürlere  ait 

edebiyat  ürünlerinin  aralarındaki  ili kiler  ve  ba lantılar  açısından  incelenmesi”  olarak  ifade 

eder  (Ülsever,  2007:14).  brahim  lkhan  ise,  kar ıla tırmalı  edebiyatı  “aynı  kültür  veya  farklı 

kültürler içerisinde, siyasi, ahlaki ve dinsel de erlerin, geni  anlamda i levselli ini ve etkilerini 

e zamanlı  (senkronik)  veya  art  zamanlı  (diakronik)  olarak  kendi  bilimsel  yakla ımları  ile” 

irdeleyen bir disiplin olarak tanımlamaktadır ( lkhan, 2003:173). 

Kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi  incelemeleri,  ulusal  edebiyatın  bir  eseri  ile  aynı 

edebiyattan bir ba ka eser arasında ya da aynı yazarın farklı dönemlerine ait iki eseri arasında 

yapılabilir (Aytaç, 2001:93). Bununla birlikte, farklı yazarlar arasında sonra gelenin, öncekinin 

eserinden  hangi  yönlerden  etkilendi ini  ortaya  koymak  maksadıyla  yapılan  mukayese 

çalı malarının daha a ırlıkta oldu u görülmektedir. Ancak bu inceleme yönteminde tek amaç 

farklı yazarların eserleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymak/ke fetmek de ildir. 

Önemli  olan  incelemeye  konu  olan  veriler  arasındaki  etkile imin  niteli ini  “benzerlik”, 

“farklılık”, “etki”, “etkilenme”, “esinlenme”, “yakınlık” kavramları açısından belirtmektir.  

Önceleri  ulusal  bir  dizge  içinde  yer  alan  ve  yalnızca  tek  bir  yazarın  eserleri  üzerinde 

yürütülen  kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi  çalı maları  ula ım  ve  haberle me  imkânlarının 

kolayla ması,    basın-yayın  faaliyetlerinin  hız  kazanması  ve  çevirilerin  yaygınla ması  gibi 

faktörlere ba lı olarak her geçen gün biraz daha artmakta ve önem kazanmaktadır. Globalle en 

dünyanın,  farklı  co rafyalarda  ya ayan  milletleri  (sanatsal,  kültürel,  çevresel,  sosyal  ve 

ekonomik etkenlere ba lı olarak) adeta tek bir çatı altında bir araya getirmesi de bu faaliyetlerin 

artması ve yaygınla masında etkili olmu tur. 

Kristeva’ya  göre,  “her  metin,  alıntılamalardan  olu ma  bir  mozaiktir.  Her  metin  bir 

ba ka metinden olu ma onun transformasyona u ramasıdır” (Ekiz, 2007:124). Bir ba ka deyi le 

yazılan  her  metin,  kendinden  önce  yazılmı   metinlerden  izler  ta ır.  Ve  bir  anlamda  yazma 

faaliyeti, yazarın kendinden, ça ının ve ya adı ı co rafyanın atmosferinden bir  eyler katarak, 

o  “ilk  metin”i  dönü türmesinden  ibarettir.    Bu  do rultuda  kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi 

incelemeleri, “bir metnin bir ba ka, öncel metinle olan ili kisi, ba ıntısı, hatta ba ka metinlerin 

dönü üme u raması”nı konu edinir (Ekiz, 2007:124)  

Kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi  çalı malarının  malzemeleri;  ortak  konuların  yanı  sıra, 

ortak karakterler, semboller, yazarların konuyu ele alı larındaki benzerlikler ve teknik yönüyle 

birbirini  ça rı tıran  eserlerdir.  Kar ıla tırmalı  edebiyat  bilimi  incelemelerinde,  “tesir”  önemli 

kavramlardan birisidir.  nci Enginün, tesir konusunu son derece tehlikeli bulur. Zira “asrımızın 

psikoloji incelemelerinde ortaya konan evrensel tipler, semboller varken, bir yazarın tiplerini, 

bir ba ka yazarınkine ba lamak çok yanıltıcı olabilir.” Burada önemli olan kayna a inmek ve 

bu  kaynaktan  hareketle,  “neyin  alındı ı,  neyin  reddedildi i”,  “bunların  niçin  ve  nasıl 

benimsendi i  ve  ne  ölçüde  ba arılı  olundu u”dur  (Enginün,  1999:17).  Birebir  aynı  eseri 

okuyormu   hissini  uyandıran  eserler  ise,  eser  olma  yolunda,  Gürsel  Aytaç’ın  tabiriyle, 

‘kopyacılık  ya  da  ardıllık’  engeline  takılır.  Kopyacılık  ya  da  ardıllık’  engeline  takılmayanlar  ise, 

yazarının  kendinden  (hayal  gücünden,  üslûbundan,  imgeleme  yetisinden,  de erlendirme  ve 

konuyu ele alı ından, tasvir ve tahlil etme kabiliyetine kadar...) bir  eyler katabildi i eserlerdir. 

nceleme 

Kafka’nın  Türk  edebiyatına  Yuva  ba lı ı  altında  tercüme  edilen  hikâyesi,  bir  yuvanın 

nasıl ve niçin in a edildi inin hikâyesidir. Hikâyede, türü belirtilmeyen bir yeraltı hayvanının 

korunma,  barınma  ve  avlanma  gibi  çe itli  ihtiyaçlarla  kendisine  bir  yuva  in a  etmesi  konu 

 

 

 

- 170 - 

edilir.  Artzamanlı  olarak  kurgulanan  hikâyede,  olay  olarak  kabul  edebilece imiz  tek  eylem 

yuvanın in asıdır. 

Hikâyenin bütününde yo un bir korku ve endi e duygusu hâkimdir. Bu duygu, daha 

ilk  cümlede  dikkat  çeker.  “Yuvamı  yapıp  bitirdim,  bir  eye  de  benzedi  sanırım”  (Kafka, 

2000:172) cümlesiyle ba layan hikâyede aslında bir hareket/eylem/olay yoktur. Eylem geçmi te 

yapılmı  ve bitmi tir. Hikâye kahramanı, yuvasını nasıl in a etti ini ve tehlikelerden korumak 

için hangi önlemleri aldı ını uzun uzadıya anlatır. Yuva bu yönüyle bir “durum” hikâyesidir. 

Hikâyenin  konusu  da  yuvanın  in asına  de il,  kahramanın  tedirginliklerine  ve  korkularına 

dayanır.  

Yuvanın  in ası  bitmi tir,  ancak  sa lamlı ı  ve  güvenilirli i  konusunda  yuva  sahibinin 

bazı  kaygıları  vardır.  Kendisini  bir  türlü  güvende  hissedemeyen  kahraman,  adeta  her  an  bir 

dü man saldırısı ile tetikte bekler: 

“Dı arıdan  yalnız  bir  büyük  delik  görünüyor,  ama  gerçekte  bir  yere  çıktı ı  yok  deli in,  daha 

birkaç adım sonra kayalara tosluyor. Bilerek böyle bir hileyi uyguladım diye övünmek istemem hani; daha 

çok  bu,  bir  sürü  ba arısız  yapı  denemelerimin  birinden  kaldı;  ama  i te  bu  tek  deli i  de  kapamadan 

bırakmak  elveri li  göründü  bana.  Do ru,  kimi  hileler  öylesine  bir  incelikle  hesaplanmı tır  ki,  kendi 

ba larını yer sonunda, bunu herkesten iyi bilirim. Sonra bu delikle bir kez burada ara tırılmaya de er bir 

eylerin  bulunabilece ine  dikkati  çekmem,  elbet  atak  bir  davranı .  Ne  var  ki  ödlek  oldu umu,  yalnız 

ödleklikten  bu  yuvayı  yaptı ımı  sanan  da  beni  tanımamı   demektir...  Do ru,  biri  yosunlar  üzerine 

basabilir ya da aya ı tökezleyip yosunlar içine girebilir, o zaman benim yuva açı a çıkıp canı isteyen –

ancak unutulmasın ki, pek sık rastlanmayan kimi ustalıkları gerektirir bu- içeri sızabilir ve ne var, ne yok 

bir daha hayır gelmemecesine kırıp döker. Bunu bilmiyor de ilim ve ya amımın doru una ula tı ım  u 

an bile bir saatçik olsun tam bir rahat yüzü gördü üm yok.” (Kafka, 2000:172-173)  

Korku,  endi e,  dı lanmı lık,  yabancılık  ve  bunun  do al  neticesi  olarak  ortaya  çıkan 

tedirgin  ruh  halini  Kafka’nın  hemen  hemen  bütün  eserlerinde  izlemek  mümkündür.  Pek  çok 

ara tırmacı, bu durumu Kafka’nın ki ili i ve ya amöyküsüne ba lar.  

Kafka, babasının sarsılmaz otoritesi kar ısında, kendisini oldu undan daha güçsüz ve 

babasının iri yapılı cüssesi kar ısında kendisini oldu undan daha zayıf hissederek büyümü tür. 

Babama  Mektup’ta  babasına  öyle  seslenir;  “senden  hep  korkup  bir  kö eye  sinmi ,  odama, 

kitaplarıma, zırzop dostlarıma, kaçıkça dü üncelerime sı ınmı tım” (Kafka, 1999:10). Bir ba ka 

yerde ise  öyle der: “Sık sık plajda bir kabinde yan yana soyundu umuzu anımsıyorum. Ben 

sıska, zayıf, ince bir o landım; sense iri yarı, uzun boylu, geni  bedenliydin. Daha bu kabindeki 

soyunmalarımızda  kendime  içler  acısı  biri  gözüyle  bakmı tım,  hem  yalnızca  senin  kar ında 

de il,  bütün  dünya  önünde”  (Kafka,  1999:18).  Wagenbach,  Kafka’nın  “yalnızca  fizik 

bakımından  iri  yarı,  sa lam  yapılı  ki ilere”  ve  hatta  mobilya  ta ıyıcılarına  bile  hayranlık 

duymasını bu nedene ba lar (Wagenbach, 1997:31).  

Kafka’nın  ki ili inin,  kendine  ve  insanlara  duydu u  güvenin/güvensizli in, 

korkularının  ve  arzularının  temelinde  “baba”  belirleyici  bir  figürdür.  Babama  Mektup’ta  buna 

dair  pek  çok  ayrıntı  yer  alır.  Babasına  yazdı ı,  ancak  gönderemedi i  bu  mektuplarda  Kafka, 

Hermann  Kafka’nın  çevresindekilere,  kendisine  ve  kendisinin  güven  duydu u  herkese  adeta 

bir “böcek”mi  gibi davrandı ından sıkça bahseder.  

Kafka’nın  ve  kahramanlarının  ya am  kar ısında  duydu u  tedirginli in  ve  korkunun 

temelinde,  babası  tarafından  a a ılanmı   ve  dı lanmı   olmasının  etkisi  oldu u  dü ünülebilir. 

Kafka, ne babasını ne de onun çevresini hiçbir zaman kendisine yakın bulmamı tır. Bu durumu 

kendisi  öyle  dile  getirir:  “nereye  baksam,  eri ilmeyecek  kadar  üstün  insanlar  görüyordum. 

Dolayısıyla, insanlara kar ı güvensizlik, kendime güvensizli e dönü üyor, benim dı ımdaki her 

eyden sürekli korkmama yol açıyordu” (Kafka, 1999:58).  

Kafka’nın  eserlerinde  yarattı ı  dünya,  bir  anlamda  kendi  iç  dünyasının  bir 

yansımasıdır. Sembol ve simgelerle gerçekli in deforme edilerek sunuldu u bu dünyada Kafka 

gibi,  yarattı ı  kahramanlar  da  güçsüz  ve  savunmasızdır.  Hiç  beklemedikleri  bir  anda,  hiç 

 

 

 

- 171 - 

ummadıkları bir yerden gelecek tehlikelerle kar ı kar ıya kalırlar (Dava ve De i im’de oldu u 

gibi).  Bu  tehlikelerin  sonucu  olarak  geli en  ya  da  nedensizce  ortaya  çıkan  de i im,  Kafka’da 

olumlu de il olumsuz yöndedir. Hikâye ki ileri,  genellikle “bir kopu  ve bununla birlikte yeni 

bir olu la kar ı kar ıya” kalırlar (Akkaya, 2010:46). 

Kafka’nın  korkularının  temelinde  yatan  bir  ba ka  neden  de,  üphesiz  ki  Nazi 

Almanyası  döneminde  ya amı   bir  Yahudi  olmasıdır.  Yazar,  iki  kez  ni anlanıp  ayrıldı ı 

sevgilisi Felice’e yazdı ı mektuplarda ba  a rılarından, uykusuz gecelerinden, endi elerinden, 

yazdıkları  ve  yazacaklarından  söz  ederken  korkularını  Yahudilikle  ili kilendirerek  öyle  der: 

“Hiç ummadıkları yerden tehlikeler ya dırılır Yahudilere.” Bu nereden gelece i belli olmayan 

tehlikeler kar ısında duyulan korku Yuva öyküsündeki yeraltı hayvanının duydu u korkunun 

aynısıdır. Yuva hikâyesinde de kahraman  öyle der: ”tüm uyanıklı ıma kar ın, hiç umulmadık 

yandan  bir  saldırıya  u rayamaz  mıyım?  Ben  yuvamın  ta  göbe inde  huzur  içinde  ya arım, 

dü manım  da  bu  arada  herhangi  bir  yerden  a ır  ve  sessiz  topra ı  oyar,  bana  yakla abilir” 

(Kafka, 2000:173).  

Kafka’nın  eserlerinde  dikkat  çeken  yönlerden  birisi  de  mantı a  aykırı  gibi  görünen 

olayların mantıklı gibi sunulmasıdır.  mkânsız görünen ço u durum, Kafka’da sıradan bir olaya 

dönü ür. Örne in; insan olarak uykuya yatan Gregor Samsa’nın böcek olarak uyanması, Josef 

K.’nın  bir  sabah  ne  oldu unu  bilmedi i  bir  suç  yüzünden  ansızın  tutuklandı ını  ama  di er 

insanlar  gibi  normal  ya amına  devam  edebilece ini  ö renmesi,  okura  çok  sıradan  olaylarmı  

gibi  sunulur.  Çünkü  Kafka’da  mantık  alt  üst  edilmi tir.  “Aslında  çevredeki  her  ey  bilincin 

ürünüdür,  gerçek  de ildir.  Bu  anlamda  Kafka  alı ageldik  gerçeklik  algısından  tamamen 

kopmu ,  bireyin  bilincinden  kaynaklanan  öznel  gerçekli e  yaslanmı tır”  da  denilebilir 

(Akkaya, 2010:47). 

Alı ılageldik  bir  tespitle;  Kafka’da  suç  cezayı  getirmez,  tam  tersine  ceza  suçu  arayıp 

bulmak  durumunda  kalır.  Ve  yine  korkunun  huzursuzlu u  yaratması  beklenirken  Kafka’da 

huzur korkuyu yaratır. Yuva hikâyesindeki durum da tam anlamıyla budur: Huzurun korkuyu 

yaratması durumudur. 

Kafka’nın  eserlerinde  dikkat  çeken  bir  di er  önemli  nokta,  her  nesnenin  simgesel  bir 

de er  ta ımasıdır.  “Mekânlar,  nesneler  anlatımda  olu turulmak  istenen  amaca  hizmet“  eder 

(Akkaya, 2010:47). Kafka’da bir ev yahut bir  ato, sadece bir ev ya da bir  ato olmaktan ibaret, 

sıradan  mekânlar  de ildir.  Her  mekânın  simgesel  bir  de eri  vardır.  Genel  olarak  Kafka’nın 

öykü ve romanları iç mekânların fazlalılı ı ile dikkat çeker. Hatta neredeyse dı  mekân yoktur 

bile  denilebilir  (Dava  ve  ato  dı ında).  ç  mekân  ise  genellikle  kapalılı ı  simgeler.  Dı a 

açılamama,  kendi  içine  kapanma  ve  hareket  alanının  sınırlılı ı  hem  Kafka’nın  hem  de 

kahramanlarının ruh hallerine uygundur.  

Yuva  hikâyesi  kapalı  bir mekânda, yeraltında in a edilmi   bir  böcek  yuvasında  geçer. 

Yeraltı,  mekân  olarak  olumsuz  ça rı ımların  yüklendi i  (ölülerin  gömüldü ü  yer  olması 

sebebiyle  hayatın  olmadı ı,  havasız  ve  karanlık  olu u  ile  de  korkutucu),  karanlık  i lerin 

yürütüldü ü  (yeraltı  dünyası  adlandırmasıyla  ifade  buldu u  gibi  çetelerin,  uyu turucu 

satıcılarının,  kadın  tacirlerinin  ve  cinayetlerin  kol  gezdi i)  bir  yerdir.  Kötülük,  korku, 

karamsarlık, tutsaklık/özgürlük yitimi ve ölüm duygusunu ça rı tırır. Dostoyevski’nin yeraltı 

kahramanını  hatırlayacak  olursak;  o  da  yeraltında  ya ayan,  yalnız,  hastalıklı,  endi eli, 

karamsar,  huzursuz  ve  çevresiyle  sorunlu  bir  adamdır.  Bu  anlamda  hem  Kafka’nın  hem  de 

Dostoyevski’nin  hikâye  kahramanları  için,  huzursuzlu u  kendi  içinde  ta ıyan,  üpheci  tipler 

denilebilir. 

Hikâye kahramanının türü belirsiz bir yeraltı hayvanı olması, yazar tarafından bilinçli 

olarak  tercih  edilmi tir.  Kafka,  hikâyede  anlatılmak  istenen  durumu  böylelikle  özel  olmaktan 

çıkarıp genelle tirir. Hikâyede genelle tirilmek istenen durum ise, korku ve korkunun yarattı ı 

huzursuzluktur.  Hikâye  kahramanı,  yuvasında  dü manı  yanıltmaya  yönelik  hangi  önlemleri 

almı   olursa  olsun  bir  saldırıya  u rayaca ı  konusunda  sürekli  bir  tedirginlik  içindedir.  Bu 

huzursuzluk hali öykünün ba ından sonuna dek vurgulanır.  

 

 

 

- 172 - 

Yalnız  Yuva’nın  kahramanı  de il,  Kafka’nın  kahramanlarından  pek  ço u  isimsizdir. 

smi olanların da ya soyadı belirsiz (Josej K.) ya da soy itibariyle ba lı bulundukları aile ba ları 

güçsüzdür  (Gregor  Samsa).  smi  olmamak  ya  da  ne  oldu unun  belirsiz  olması  (bir  yeraltı 

hayvanı  yahut  türü  bilinmeyen  bir  böcek  olmak),  bir  anlamda  varlık  olamamak  demektir. 

Varlık  olamayan  her  ne  ise  “ ey”le ir.  ey  nedir?  ey,  her  eydir.  Tek  ba ına  hiçbir  anlamı 

yoktur,  ey ancak bulundu u düzenekte yahut ba lamda anlam kazanabilir. Dolayısıyla “ ey” 

ba lamdan  ve  düzenekten  ne  kadar  ayrılırsa  o  kadar  anlamsızla ır  (toplumla  bütünle meyi 

reddeden birey gibi.) 

Yuva’da kahramanın kar ısında bir dü man yer alır. “Ben yuvamın ta göbe inde huzur 

içinde  ya arım,  dü manım  da  bu arada  herhangi bir  yerden a ır  ve sessiz topra ı  oyar,  bana 

yakla abilir...”  (Kafka, 2000:173) derken, anlatıcı belirsiz bir dü mandan söz eder. Bu belirsizlik, 

hikâye kahramanında korkuyu arttırdı ı gibi, dü man sözcü ü altında sıralanabilecek kadroyu 

da  ço altır.  Kafka,  bütün  eserlerinde  ço u  zaman  görünmez  olan  kar ıt  bir  güç  ile  mücadele 

halindedir. Bu kar ıt güç, Kafka’nın ayrı tı ı, yabancıla tı ı toplum ya da ba kalarıdır, temelde 

de  ailesidir.    Yazar,  bunu  do rudan  ifade  etmek  yerine  sembolik  anlatım  yoluyla  anlatmayı 

seçer. 

O uz Atay, Kafka’yı çokça okumu  ve ondan etkilenmi  bir yazardır. Bu etkiyi en iyi 

yansıtan eserlerinden biri de Korkuyu Beklerken adlı hikâyesidir. 

Korku,  Kafka’da  oldu u  gibi  Atay’da  da  belirgin  izleklerden  birisidir.    Korkuyu 

Beklerken adlı eseri ise, Atay’ın korku duygusunu en açık  ekilde ifade etti i eseridir.  

Kafka’nın  kahramanlarında  dikkat  çeken  dı lanmı lık  ve  yabancıla ma,  mutsuzluk  ve 

tedirginlik  Atay’ın  kahramanlarında  da  belirgin  olarak  hissedilir.  Bunu  Atay’ın  ya adı ı 

dönemle ili kilendirmek mümkündür. Kafka nasıl ça ının bunalımını (II. Dünya Sava ı ve Nazi 

Almanyası’nın Yahudiler üzerinde yo un baskı ve  iddet uyguladı ı yıllar) yansıtıyorsa, Atay 

da  ya adı ı  dönemdeki  Türk  toplumunun  bunalımını,  arada  kalmı lı ını  ve  modernle me 

krizini eserlerinde ba arıyla yansıtır.  

Korkuyu  Beklerken  1973  tarihinde  yayınlanmı tır.    1960–1980  yılları  arası  ise,  tüm 

dünyayla  birlikte  Türkiye‘de  de  kapitalizmin  egemenli ini  sürdürdü ü  ve  bunun  kar ısında 

onu  a ma  iddiasında  olan  ciddi  bir  muhalefetin  (“sosyalizm”in)  ortaya  çıktı ı  yıllardır.  Bu 

durum  Türkiye’de  muhafazakâr-milliyetçi  unsurların  devreye  girmesine  ve  ciddi  bir  sa -sol 

ayrı ması  ya anmasına  sebep  olmu tur  (Akkaya,  2010:73).  Ayrı ma  ise  ister  istemez,  ki iler 

üzerinde baskı ve korkuyu do urmu tur. 

Atay, Korkuyu Beklerken’de toplumdan adeta kaçan izole bir tipi ve onun hastalıklı hale 

varan  korku  duygusunu  konu  eder.  Yuva’da  kar ımıza  çıkan  kahramanının  türü  belirsiz  bir 

yeraltı canlısı olması gibi, Korkuyu Beklerken’deki öykünün kahramanı da isimsizdir.  simsizdir 

çünkü varolu unu ispat edememi tir ve çünkü o, herhangi bir yerdeki herhangi birisidir, belki 

de  herkestir.  Tek  dikkat  çeken  vasfı  yabancıla ma  ve  korkudur.  Atay  isimsiz  kahramanını 

okurla tanı tırırken, hikâyenin daha en ba ında onu korkak bir kimse olarak tanıtır: 

“Dün  gece  eve  dönerken  köpekler  arkamdan  havladı.  Bizim  mahallenin  köpekleri.  Bir  ikisi  de 

pe ime  takıldı;  adımlarımı  sıkla tırdım.  Daha  önce  onların  böyle  bir  davranı ıyla  kar ıla mamı tım; 

korktum” (Atay, 2009:35). 

Hikâye kahramanı üç evli bir soka ın en ucundaki evde, “son kaldırım ta ından bile elli 

be  adım ötede” oturmaktadır. Evinin kapısında hırsız kilidiyle birlikte iki kilit bulunan, evinin 

odaları  ayrı  kilitle  açılan;  köpeklerden,  hatta  yalnızlıktan  bile  korkan  kahramanın,  ıssız  bir 

sokakta  ve  üstelik  tek  ba ına  ya aması  çeli kili  bir  durum  gibi  görünmektedir.  Kahraman 

bunun  nedenini  öyle  dile  getirir:  “Ben  buraya,  korkularımı  gizlemeye  geldim.”  Ancak 

korkularını gizlemek için yerle ti i bu ıssız yer, onun korkularını daha çok tetikler. Bu çeli kili 

durumun okura ifade etti i  ey ise, kar ısındaki kahramanın alı ılmı ın dı ında tuhaf bir ki i 

oldu udur. 

 

 

 

- 173 - 

Atay’ın  isimsiz  kahramanı  tuhaf,  fakat  tuhaf  oldu u  kadar  da  düzenli  bir  ya antıya 

sahiptir.  Düzenli  hayatın  hikâyesi  yazılabilirse  de,  hikâye  çatı manın  ya andı ı  yerde,  yani 

düzenin bozulmasıyla ba lar. Kahraman, her zamanki sıradanlıklar içinde evine geldi i bir gün, 

koridorda  bir  zarf  bulur.  Bu  beklenmedik  zarf  (mektup)  ile  birlikte  kahramanın  hayatı  altüst 

olur. 

“Sonra,  birden  o  zarfı  gördüm.  Koridorda  bulunan  tanıdık  e yanın  dı ında  tek  yabancı  ey 

oldu u için, onu hemen gördüm: Rafın üstünde duruyordu.  çine oda kapılarının anahtarları konuldu u 

için  vazonun  yeri  orasıydı,  ta ı  bitti i  için  bir  aydır  kullanamadı ım  çakmak  da  bıraktı ım  yerdeydi; 

tuvalete giderken yanıma aldı ım bir kitap, kirik oldu u için salona alınmayan heykel, bin iki yüz liralık 

hesabimin  oldu u  bankadan  yılba ı  hediyesi  sigara  tablası  (onun  içine  sigaramı  yalnız,  ayakkabılarımı 

giyerken koyardım)... Hepsi yerli yerindeydi. Demek ki, üstü yazılı olmayan bu zarf yeniydi. (Bu "demek 

ki"ler beni her zaman rahatlatırdı.) Fakat ben oraya zarf koymazdım. Çünkü zarfım yoktu evde. Çünkü 

kimseye mektup yazmazdım. Çünkü kimse bana mektup yazmazdı. Korktum” (Atay, 2009:37).  

Nereden  geldi i  bilinmeyen  esrarengiz  mektubun,  kahraman  tarafından  fark  edildi i 

an  hikâyedeki  kırılma  noktalarından  birisidir.  Bu  andan  itibaren  hikâye  korku  duygusu 

etrafında dönmeye ba lar. Kahramanın “çünkü kimse bana mektup yazmazdı. Korktum” (Atay, 

2009:37),  “korktum;  salon  kapısının  sa ladı ı  kolaylı a  hemen  kapılmamalıydım”  (Atay, 

2009:38)  gibi cümlelerle  her  fırsatta  korkusunu  dile getiri i  de  bu  tespiti  destekler. Mektubun 

bilinmeyen bir dille yazılmı  olması da kahramanın tedirginli ini körükler: 

“Morde ratesden, 

Esur  tinda  serg!  Teslarom  portog  tis  ugor  anleter,  ferto  tagan  ugotahenc  metoy-doscent  zist. 

Norgunk!  

UBOR-METENGA” (Atay, 2009:39). 

Mektubun  kayna ı  belli  de ildir.  Aynı  ekilde  kahramanın  adı,  ya adı ı  ülke  ve 

milliyeti  de  belirsizdir.  Bu  belirsizlik  kahramanı  tüm  insanlı ın  küçük  bir  örne i  durumuna 

getirdi i  gibi,  mektuba  da  tüm  insanlı a  gönderilmi   uhrevi  bir  mesaj  havası  verir.  Aslında 

hikâyede kesinlik ta ıyan hemen hiçbir  ey yoktur. Kahramanın çevresiyle ili kileri, durumlar 

kar ısındaki tavırları da belli belirsizdir. Ortada bir ev ve o evde yalnız ya ayan tuhaf bir adam 

vardır.  Anlattıklarının  hepsi  gerçek  olabilece i  gibi  hiçbiri  gerçek  olmayabilir  de.  Bu  da 

belirsizdir. 

simsiz  kahraman,  nereden  geldi i  bilinmeyen  ve  hangi  dille  yazıldı ı  belli  olmayan 

esrarengiz mektubu, arkaik diller uzmanı bir arkada ına gösterir. Arkada ı kendince mektubun 

çevirisini yaparak, bunun gizli bir mezhep tarafından gönderilmi  bir tehdit mektubu oldu unu 

söyler.  Ba larda,  hem  böyle  bir  mezhebin  varlı ına  hem  de  onlar  tarafından  gönderilmi   bir 

mektubunun  ciddiyetine  aldırmıyor  görünen  hikâye  kahramanı,  farkında  olmadan  içinde  bir 

korku büyütmeye ba lar. Bu korku, birkaç gün içinde o kadar büyür ki, sonunda kendisini eve 

hapsetmesine sebep olur. Kahraman, artık korku içinde, kendi zihninde yarattı ı bir korkuyu 

beklemeye ba lar. Ancak korkuyu beklemek, duyulan korkuyu daha  iddetli hale getirir.  

 “Peki, bana gönderilen mektupta neden UBOR-METENGA deniyordu? Neden mezhep deyimi 

kullanılmıyordu?  Gizli  oldu una  göre,  zaten  kitaplarda  bulamazsın,  dedim  kendi  kendime.  Ölü  diller 

uzmanı  arkada ım  bulmu tu  ya.  Yoksa,  bu  gizli  mezhep  sözü  bir  aldatmaca  mıydı?  lk  günlerde  de 

dü ündü üm  gibi  Ubor  Metenga,  bir  insan  mıydı?  Belki  de  bu  insanın  adıydı.  Belki  de  bütün  kötü 

insanlar  yalnız  kalıyordu  (benim  gibi).  Bu  zavallı  Ubor  Metenga  da  yalnızlı ının,  yalnız 

bırakılmı lı ının acısını benden çıkarmak istemi ti” (Atay, 2009: 84). 

Kafka’nın Yuva hikayesinde nasıl ki kahramanın barınma ve korunma maksadıyla in a 

etti i  yuva,  kahramanı  dı   dünyadan  soyutlayan,  kendisini  hapsetti i  bir  mekân  haline 

geliyorsa,  Korkuyu  Beklerken’de  de  benzer  bir  durum  söz  konusudur.  Esrarengiz  mektubun 

yarattı ı  korku,  kahramanın  kendisini  toplumdan  soyutlamasına  ve  eve  hapsetmesine  sebep 

olur.  

 

 

 

- 174 - 

Burada  üzerinde  durulması  gereken  asıl  unsur  mekândır.  Mekânın  dilini  çözmek 

(evin/yuvanın  sembolik  de erlerini  ortaya  koymak),  her  iki  hikâyenin  de  anlamlandırılması 

açısından  büyük  önem  ta ır.  “Ev,  dünyaya  gözlerin  açıldı ı  ve  kimli in  olu masında  yetkin 

potansiyeli  elinde  bulunduran”  yerdir    ( lhan,  2011:904).  Veysel  ahin’e  göre  ev,  ki inin 

kökünü,  gelenekle  olan  ba ını,  ait  olma  durumunu  ifade  eder.  ahin  bunu  öyle  dile  getirir: 

“Ev-kök, geleneksel de erlerin içinde korundu u bir kaledir” ( ahin, 2010:150). Dahası, insanı 

var  eden  bütün  de erleri  içinde  barındıran,  anıların  ve  sırların  depolandı ı  bir  nevi  ki isel 

bellek,  di er  taraftan  içindeki  e yalar  ile  insanı  ya adı ı  dı   dünyaya  ba layan  küçük  bir 

dünyadır. 

Ev/yuva,  ki inin  güvenlik  alanıdır.  Onun  yalnız  barınmasını  de il,  dı   dünyanın 

tehlikelerinden,  havanın  kötü  ko ullarından  (ya murdan,  so uktan)  korunmasını  da  sa lar. 

Ki i kendini evinde güvenli ve huzurlu hisseder.  Aynı durum elbette bir hayvan için de söz 

konusudur.  Bir  mahremiyet  alanı  olan  ev/yuva,  öteki”lerin  istedikleri  gibi  izinsiz 

girebilecekleri bir yer de ildir. 

Ev/Yuva,  aynı  zamanda  ki inin  iktidar  alanıdır.  Dı   dünyada,  büyük  oranda  edilgen 

olan  ve  ba ka  iktidarların  hâkimiyeti  altında  bulunan  birey,  kendi  evinde  belirleyen  ve 

hükmeden konumundadır ve daha önemlisi özgürdür. Dı  dünyada düzenin bir parçası olmak 

zorundayken, evin içindeki düzeni istedi i gibi de i tirebilir. Ev içindeki iktidar kavgaları ise, 

daha ziyade ev içinde ya ayan bireyler arasında (kadın-erkek, karı-koca, ebeveyn-çocuklar…vs) 

görülür.  Evrim  Ölçer,  bu  konuda  öyle  söyler:  “Ev,  aileyi  bir  araya  toplayan  onun  birli ini 

sa layan  en  belirgin  ya am  alanıdır.  Ev  dı ında  iktidar  sahibi  olamayan  kadın  için  iktidara 

ula abilmenin tek yolu ev içindeki otoritesine ba lıdır.” (Ölçer, 2003:42).  

Bu  bilgiler  ı ı ında  baktı ımızda;  her  iki  hikâyede  evin/yuvanın  huzur  veren  de il 

huzursuzluk yaratan bir mekân oldu unu görürüz. Hem Korkuyu Beklerken’de hem de Yuva’da, 

ev/yuva  sahibinin  iktidarı,  bilinmeyen  dü manlar  tarafından  tehlike  altındadır.  Güven 

duygusu, her iki kahraman için de kaybedilmi tir.  

Yuva’da  korunma  ve  barınma  ihtiyacıyla  in a  edilen  yuva,  kahramanın  üpheleri  ve 

korkuları yüzünden huzursuzluk kayna ına dönü ürken; O uz Atay’ın hikâyesinde de benzer 

bir  ekilde,  önceleri  sakin  ve  düzenli  bir  ya antının  mekânı  durumundaki  ev,  kahramanın 

içinde yarattı ı korku ve ku kular nedeniyle huzursuzluk veren bir mekân haline gelir. Sözde 

gizli mezhep tarafından gönderilen mektubun kahramanda yarattı ı korku ve tedirginlik, tam 

ortadan yok olmaya ba ladı ı sırada, ev beklenmedik bir anda, beklenmedik bir sebeple (toprak 

kayması) yıkılıverir. 

“Bütün  bunların,  kendime  güvenemedi im  için  ba ıma  geldi ini  dü ünüyordum.  Mutlak 

yalnızlı ın  düzeni  de  yaramadı  bana.  Yıllardır  özledi im  sessizlik  de  yıkıldı  gitti.  Tam  gizli  mezhebin 

korkusu bitti i sırada düzenim bozuldu. Evime bir daha u ramadım” (Atay, 2009:95). 

Hikâyelerde bir ba ka dikkat çeken nokta (her ne kadar Yuva öyküsündeki kahraman, 

türü  belirsiz  bir  yeraltı  hayvanı  olsa  da),  iki  kahramanın  da  farklı  düzeylerde  ki ilik 

bozuklukları  göstermesidir.  Ki ilik  bozuklukları  “ki inin  kendi  kültürüne  göre,  beklenenden 

önemli ölçüde sapmalar gösteren, süreklilik arz eden bir iç ya antılar ve davranı lar örüntüsü” 

( ahin,  2009:45)  olarak  tanımlanır.  Ki ilik  özelliklerinin  ki ilik  bozuklu u  olarak 

de erlendirilmesinde  ise,  bu  davranı ların  “esneklikten  yoksun  ve  uyum  bozucu”  ( ahin, 

2009:45)  olması, bireysel veya sosyal boyutta sıkıntıya neden olması belirleyicidir. 

Kendini  güvende  hissedememe  ve  kendisine  yönelik  her  türlü  söz  ya  da  eylemi  bir 

tehlike  olarak  de erlendirme,  sürekli  tetikte  olma  ve  her  eyden  üphe  duyma  durumu 

paranoid  ruh  halinin  en  sık  rastlanan  yansımalarıdır.  Paranoid  ki iler  “ba kalarının 

davranı larını  kötü  niyetli  olarak  yorumlayıp,  sürekli  bir  güvensizlik  ve  ku kuculuk 

içinde”dirler  ( ahin,  2009:47).    Paranoyanın  (hezeyanlı  bozukluk)  en  belirgin  tipi  olan 

Persekütuar  (dü manlık)  tipte  ise,  ki iler  ba kası  veya  ba kaları  tarafından  sürekli  kötülük 

gördü üne  ya  da  görece ine;  aldatıldı ına  ya  da  aldatılaca ına  inanırlar  (Savrun,  2008:113). 

 

 

 

- 175 - 

Arkasından  konu uldu u,  takip  edildi i,  kendisiyle  u ra ıldı ı  ve  her  an  bir  tehlike  altında 

oldu u  sanrısı  beraberinde  huzursuzlu u  getirir.  Erdo an  Özmen,  bu  durumun  yanlı  

algılamadan kaynaklandı ını ifade eder: “Paranoidin dı arıdaki ötekilere yöneltti i dü manlık, 

nefret ve öfke,  iç dünyasında kendini suçlu bulmasının ve kibirli bir üst-benli in ifadeleridir. 

Bir an bile  huzur bulamıyor olmanın sebebi de budur”(Özmen, 2006:171). 

Bu  açıdan  bakıldı ında,  her  iki  hikâyenin  kahramanı  da  paranoid  ki ilik  özelli i 

gösterir.  Hem  Yuva’da  hem  de  Korkuyu  Beklerken’de  kahraman,  varlı ı  belirsiz  bir  tehlikenin 

korku  ve  huzursuzlu u  içindedir.  Asılsız  üphe,  kahramanı  sürekli  tetikte  olmaya  zorlar. 

Atay’dan yapılan kısa alıntı bu durumu örnekler mahiyettedir: 

“Yabancıları da sevmezdim ayrıca. Yabancı ülke temsilcilerini hiç. Bunlar bana, vatanda larımı 

kandırmak  için  gönderilmi   gibi  gelirdi.  Casus  filan  demek  istemiyorum.  Yabancı  ülkelerde  ya ama 

hasreti içinde kıvranan vatanda larımı azdırmak için gönderilmi lerdi sanki bunlar” (Atay, 2009: 39-40). 

Korkuyu  Beklerken’in  isimsiz  kahramanı  a-sosyal  bir  ki idir.  Çevresiyle  ili kileri  zayıf, 

aile  ve  akrabalık  ili kileri  ise  belirsizdir.  Bu  durum,  paranoid  ki ili in  bir  özelli i  olarak 

de erlendirilebilir. Zira bu ki iler “ailenin bir parçası olmadı ı gibi, ne yakın ili kilere girmek 

ister,  ne  de  yakın  ili kilere  girmekten  zevk  alırlar.  Aile  içinde  kendilerini  di erlerinden  uzak 

hisseder  ve  aile  içi  sosyalle meye  katılmazlar.  Evdeki  zamanlarını  genellikle  tek  ba larına, 

odalarında geçirmeyi ye lerler.  nsanlarla tanı mak ve yakınla mak konusunda isteksizdirler” 

( ahin, 2009:47-48).  

Hikayelerde  dikkat  çeken  bir  di er  durum,  her  iki  hikâye  kahramanın  da  yalnız 

olu udur. Korkunun temeldeki nedeni bu yalnızlık ve bo luk duygusudur. Atay’ın kahramanı 

bir  yerde  öyle  der:  “Yalnız  kalmaktan  korktukça  yalnızlı ım  artıyor”  (Atay,  2009:37). 

Kahraman ba ına gelenlerin kayna ının bu yalnızlık ve bo luk duygusu oldu unu bilir: 

“Ben! diye ba ırdım bütün gücümle. Sonra adımı tekrarladım birkaç kere. Ben, burada gizli bir 

mezhebin  kurbanı  olarak  bir  saksı  çiçe i  gibi  kuruyup  gidiyorum.  Ben,  çiçeklere  bakmasını  bilmedi im 

gibi, kendime bakmasını da bilmiyorum. Ben yalnızlı ı istemekle suçlanıp yalnızlı a mahkûm edildim. Bu 

karara  bütün  gücümle  muhalefet  ediyorum.  Ben  yalnızlı a  dayanamıyorum,  ben  insanların  arasında 

olmak istiyorum” (Atay, 2009:78). 

Aslında  O uz  Atay’ın  kahramanı,  Korkuyu  Beklerken’deki  tek  hikaye  ki isi  de ildir.  

Onun  çevresinde  arkada ları,  teyzesi,  halası  ve  di er  insanlar  mevcuttur.  Ancak  hikâye 

kahramanıyla bu insanlar arasında gözle görünmeyen bir duvar vardır. Bu kalabalı a ra men 

hikaye  kahramanı  yalnızdır.  Yakınları  ile  aralarındaki  ili ki    ise  belli  belirsizdir.  Bir  anlamda 

Atay’ın kahramanı da Kafka’nın kahramanı gibi köksüzdür. Bu yalnızlık ve köksüzlük içinde 

kahramanların  sı ınaca ı  herhangi  bir  güç  yoktur.  nsanın  yalnız  olması  ve  kendi  kendini 

yaratması, daha da ötesi insanın yeryüzüne gönderilmi  bir belirsizlik olması hem Nihilizmin 

hem  de  Varolu çulu un  ortak  görü üdür.  Bu  anlamda,  hem  Kafka’nın  hem  de  O uz  Atay’ın 

aynı felsefi kaynaktan beslenmi  oldu u dü ünülebilir. 

Korkuyu Beklerken’de üzerinde durulacak önemli ayrıntılardan biri de, simgesel de eri 

olan evin bir kazı çalı ması sırasında, toprak kayması nedeniyle yıkılmasıdır.  Evin yıkılması, 

bir  anlamda  kahramanın  çevresiyle  arasındaki  duvarların  yıkılması  olarak  okunabilir. 

Kahraman,  bu  olayın  ardından  bir  süre  akrabalarının  yanda  kalmaya  mecbur  olur.    Hatta 

kendisine bulunan kızla evlenmeyi bile kabul eder.  nsanların arasına karı ması, ilk kez çiftlerin 

dı arıda ba  ba a yemek yedi ini fark edi i de bu olaydan sonra olur. 

 “Aile içinde yapılan ni an törenindeki kalabalıktan anladı ıma göre, bir sürü akrabam olacaktı. 

Sonra ikimiz ba  ba a yemekler filan yedik. Bu arada ba ka çiftlerin de ba  ba a yemek yediklerini fark 

ettim  ilk  defa.    Ben  de  artık,  yemekten  sonra  kızı  evinin  kapısına  kadar  götürüp  öpenlerden  biri 

olmu tum…” (Atay, 2009:96) 

Her ne kadar, kahramanın artık toplumsal normlara uymaya ba ladı ı dü ünülse de, o 

artık topluma yabancıla mı  bir bireydir. Bir süre sonra karı tı ı bu kalabalıktan sıkılır. Dı arıda 

yalnız kalmanın tek çaresi ise, onun de il di er insanların evlerine kapanmasıdır. Bunun için 

 

 

 

- 176 - 

kendisine  UBOR-METENGA’dan  gelen  mektubun  aynısını  ço altarak  adresini  ö rendi i 

insanların  evlerine  postalar.  Fakat  kimsenin  onun  gibi  eve  kapanmadı ını  görünce  hayal 

kırıklı ı  ya ar  ve  kendisini  polise  ihbar  ederek,  yabancısı  oldu u  bu  toplumdan  yine 

uzakla mayı seçer. 

Atay  ve  Kafka’nın  öyküleri  görüldü ü  gibi  pek  çok  yönden  benzerlik  gösterir.  O uz 

Atay,  Kafka’nın  Yuva  adlı  öyküsünden  etkilendi ini  bizzat  kendisi  itiraf  ederek  günlü üne 

unları yazmı tır:  

“Kafka’nın  yeraltında  ya ayan  hayvanı  gibi,  kendisine  do ru  kazılan  bir  tünelin  içindeki 

bilinmeyen dü manı korkuyla bekler. Bizim ‘ilk günah’ımız belki de budur. Kapalı sistem yaratıklarının 

dı   dünyaya  kar ı  besledi i  korkudur.  Ya ama  korkusudur.  Fütuhat  da,  herkese  ve  her  eye  boyun 

e direrek  bu  korkudan  kurtulma  çabasıdır.  Dünyayı  bir  sava   alanına  çevirdikten  sonra,  her  yandan 

dü man saldırısı bekleyenlerin korkusudur. Bir  ehire kapanıp, bütün ülkenin saldırısını bekleyen sarayın 

korkusudur  bu.  Sarayı  kaleye  çevirenlerin  korkusudur.  Karde leri  tarafından  öldürülmeyi  bekleyen 

sarayın  korkusudur.  Her  davranı ın  devlete  yöneldi ini  sanan  paranoyak  yöneticilerin  korkusudur. 

Kültür korkusudur. Matbaadan,  iirden, resimden, felsefeden, hatta dinden korkmaktır bu. (..…) 

(…..) Kar ılıklı bir oyundur bu. Ba ı lanmayan tek suç, bu oyunu fark etmek, bu oyuna kar ı 

çıkmaktır. Gerçe i aramaktır. Bilim bunun için tehlikelidir, felsefe bunun için tehlikelidir, deneme bunun 

için  tehlikelidir,  roman  ve  hikâye  bunun  için  tehlikelidir.  Belirli  kalıplar  içinde  kalan  iir  bunun  için 

tehlikesizdir.  Taklitçi  olmayan  Batıcılık  bunun  için  tehlikelidir.  Gerçe i  arayan  Do u  bunun  için 

tehlikelidir. 25 Mart 1974” (Atay, 2007:94 ). 

Sonuç 

Sonuç  itibariyle  Kafka’nın  Yuva’sı  ile  O uz  Atay’ın  Korkuyu  Beklerken  adlı  hikâyeleri 

aynı temayı benzer  ekilde i leyen iki farklı hikâyedir. Kafka hikâyesine türü belirtilmeyen bir 

yer altı hayvanını kahraman olarak seçerken, Atay da kim oldu u bilinmeyen isimsiz bir ki iyi 

seçer.  

Kafka’nın  Yuva’da  yarattı ı  atmosfer,  aslında  kendisinin  ve  pek  çok  insanının  o 

dönemde ya adı ı atmosferdir. Türü belirsiz bir yer altı hayvanın ya adı ı korkudan hareketle, 

Kafka  insanın  yabancıla masını  ve  kendi  zihninde  yarattı ı  korkularla  toplumdan 

uzakla masını  anlatmak  ister.  nsan,  nereden  gelece i  bilinmeyen  bir  tehlike  ile  her  an  kar ı 

kar ıyadır  (Nazi  Almanyası’nın  o  dönemde  Yahudiler  üzerinde  böyle  bir  korku  yarattı ı  hiç 

üphesizdir).  

Yuva,  huzursuzlu un  hikayesidir.  nsan  ne  kadar  korunaklı  binalar  in a  etse  de, 

zihnindeki paranoyalar gitmedikçe aradı ı huzuru bulamayacaktır.  O uz Atay da benzer bir 

ekilde  Korkuyu  Beklerken  ile  birey’in  sisteme  yabancıla masını  ve  ya adı ı  mekândaki  (ve 

üphesiz  ki  bulundu u  ça daki)  huzursuzlu unu  alegorik  olarak  ifade  eder.  Ya anılan  ça  

bireyi paranoyakla tırmı  ve her  eyden korku duyar hale getirmi tir. Bu korku bireyin kendine 

olan  güvensizli inden  kaynaklanır.  Aynı  ekilde  Yuva’daki  kahramanın  korkusu  da  bir  nevi 

özgüven eksikli inin dı avurumudur. Di er bir ifade ile kendini zayıf ve kendisi dı ındaki her 

eyi (ötekileri, sistemi, yöneticileri…) oldu undan daha güçlü görmektir. 

Anlatıcı yönünden de erlendirildi inde, her iki hikâyenin de birinci tekil  ahıs anlatıcı 

tarafından  okuyucuya  aktarıldı ı  görülür.  Bu  durumda  bakı   açısı  sınırlı  ve  ister  istemez  de 

taraflıdır.  Fakat  hikâyelerde  ele  alınan  durumun  bizzat  kahramanının  dilinden  sunulması, 

okurun kahramanla bütünle mesini sa ladı ı gibi, kahramanın duydu u korkuların da okura 

sirayet etmesine neden olur. 

Ardıllık ve sonralık açısından bakacak olursak Kafka, Atay’dan çok daha önce ya amı  

ve eserini de çok daha önce kaleme almı tır. Dolayısıyla burada bir etkilenme söz konusu ise 

Atay’ın  Kafka’nın  dü üncesinden  ve  söz  konusu  eserinden  etkilenmi   oldu u  açıkça 

söylenebilir.  Fakat  bu  durum,  Atay’ın  hikâyesine  orijinallik  ve  farklılık  açısından  bir  gölge 

dü ürmez. Atay, Kafka ile benzer bir durumu kendi üslubu ve yorumu ile ba arılı bir  ekilde 

i lemeyi bilmi  ve Türk edebiyatına önemli bir eser kazandırmı tır. 

 

 

 

- 177 - 

KAYNAKÇA 

AKKAYA, Tarkan Murat (2010). 1990-2000 Arası Türk Öykücülü ünde Postmodern Algı Biçimlerinin  zleri, Yayınlanmamı  

Yüksek Lisans Tezi,  Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. 

ATAY, O uz (2007). Günlük,  stanbul:  leti im Yayınları. 

ATAY, O uz (2009). Korkuyu Beklerken,  stanbul:  leti im Yayınları. 

AYTAÇ, Gürsel (2001). Kar ıla tırmalı Edebiyat Bilimi,  Ankara: Kültür Bakanlı ı Yayınları.  

EK Z,  Tevfik  (2007).  “Alımlama  Esteti i  mi  Metinlerarasılık  mı?”,  Ankara  Üniversitesi  Dil  ve  Tarih-Co rafya  Fakültesi 

Dergisi, S.47/2, s.119-127. 

ENG NÜN,  nci (1999). Mukayeseli Edebiyat,  stanbul: Dergâh Yayınları. 

 

LHAN,  Nilüfer  (2011).”Feyyaz  Kayacan’ın  Çocuktaki  Bahçe  Romanında  Ev  ve  Sokak  Kar ıtlı ı  ya  da  çerdekiler  ve 

Dı ardakiler” Turkish Studies, S.6/3 Summer, s.903-928. 

LKHAN,  brahim  (2003).  “Kar ıla tırmalı  Edebiyat  Çalı maları  ve  Sonrası”,  I.  Uluslar  arası  Kar ıla tırmalı  Edebiyat 

Kongresi 15-17 Ekim 2003, Eski ehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları, s.173-178.  

KAFKA, Franz (1999). Babama Mektup, (çev. Kamuran  ipal),  stanbul: Cem Yayınları. 

KAFKA, Franz (2000), Bir Sava ın Tasviri, (çev. Kamuran  ipal),  stanbul: Cem Yayınları. 

ÖLÇER,  Evrim  (2003).  Türkiye  Masallarında  Toplumsal  Cinsiyet  ve  Mekân  li kisi,  Yayınlanmamı   Yüksek  Lisans  Tezi,  

Ankara: Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü. 

ÖZMEN, Erdo an (2006). “Kafka’nın  Paranoyası ya da Paranoid Zihniyet Dünyası”, Birikim Dergisi, S. 204, s.67-72. 

SAVRUN, B. Mert (2008). “Hezeyanlı Bozukluk”, Türkiye’de Sık Kar ıla ılan Psikiyatrik Hastalıklar,   .Ü. Cerrahpa a Tıp 

Fakültesi Sürekli Tıp E itimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi, No:62, s.111-116. 

AH N, Do an (2009). “Ki ilik Bozuklukları”, Klinik Geli im, Cilt 22, No:4, s.45-56. 

AH N, Veysel (2010). “Peyami Safa’nın “Fatih-Harbiye” Adlı Romanında Simgesel De erler”, Bilig, S. 55, s.147-164. 

ÜLSEVER,  eyda (2007). Kar ıla tırmalı Edebiyat ve Edebi Çeviri, Eski ehir: Eski ehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları. 

WAGENBACH,

 

K. (1997).  F. Kafka Ya amöyküsü, (çev. Kamuran  ipal),  stanbul: Cem Yayınları.