Korporativ boshoaruv

Firma nazariyasi. Xojalik subyekti ishiab chiqarish omillari to'plami sifatida koTib chiqiladi: и ~f(K, L). Klassik ma’noda, tashqi muhit va ichki tashkiliy strukturasi ifodalangan xo‘jalik subyekti tushunchasi mavjud emas. Shu sababli tashqi ta’minotchilarsiz, huquqiy tartibga solishsiz, siyosiy muhit ta’sirisiz yopiq tashkilot tizimi ko‘zda tutiladi. Xo'jalik subyektlarini moliyalashtirishning qoidasiga ko‘ra, tashqi qarzlami qamrab oladigan murakkab jarayonlari ham bekor qilingan.
Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrda korporatsiyalar mexanistik konsepsiyasi barbod bo‘ldi, bu davr korporatsiyani organizm sifatida qabul qilish bilan tavsiflana boshladi. Firmalar sonining o‘sishi raqobat va markazlashuv jarayonlariga sabab bo‘ldi. 0‘sha davrdagi korpo­ratsiyalar maqsadi ikkita muhim vazifa — kun ko‘rish va o‘sishdan iborat bo‘ldi. Ishiab chiqarish va boshqaruvning sifat tavsifnomalarini kuchayishi sababli foyda olish ikkinchi o‘rmga tushib qoldi. Korporatsiya murakkab struktura va uning faoliyatidagi muvaffaqiyat yoki muvaf- faqiyatsizlik uning ichki strukturasida yashiringan deb hisoblangan. Tashqi muhitning mayjudligi ko‘zda tutilmagan, tabiiyki, uning ta’siri ham hisobga olinmagan. Mazkur bosqich quyidagi sharoitlar bilan tavsiflanadi:

• 
  mehnatning texnik mazmunini murakkablashuvi xodimlar ma’lu- moti darajasining sezilarli o‘sishiga olib keldi;
  
• 
  ish beruvchilarning xodimlarga bog‘liqlik darajasi ortdi, xodim- lami boshqarish mexanizmlari takomillashdi.
  

Bu bosqichga korporativ boshqaruvning quyidagi nazariy asoslari mos keladi:
Transaksiya xarajatlari nazariyasi. Transaksiya xarajatlar bu — tashqi shartnomalarning bajarilishini ta’minlash xarajatlaridir. Trans­aksiya xarajatlari deb ishbilarmonlik operatsiyalarini bajarish, jum- ladan, ishbilarmonlik hamkorini izlab topish vaqtini baholash, muzo- karalar o'tkazish, shartnomalar tuzish, ularning mos ravishda ijro etilishini ta’minlash xarajatlariga aytiladi.
Transaksiya xarajatlari quyidagi hollarda ayniqsa yuqori bo'ladi:

• 
  kamdan-kam uchraydigan tovar ishiab chiqarilsa;
  
• 
  bozorda talab noaniq va narx harakatini oldindan aytib boTmasa;
  
• 
  bozorda axborot asimmetriyasi mavjud bo4sa.
  

Transaksiya xarajatlariga korxonalarni integratsiyalash yo‘li bilan erishish mumkin.