Korxona standartini ishlab chiqishni amalda bajarish va o`rganish. Korxonaga sifat tizimini joriy qilish va sertifikatlashtirishni amalga oshirish usullari. Standart

A. I. Yakushev, L. N. Vorontsov, N. M. Fedotov Oʻzaro almashinish, standartlashtirish va texnik oʻlchovlar. 6-nashr, qayta koʻrib chiqilgan. va qoʻshimcha.. — M. : Mashinostroenie, 1986. — 352 p.

Shestakov G. K. Universitetda davlat taʼlim standartlari: kecha, bugun, ertaga // Bilim. Tushunish. Malaka. — 2005-yil. — № 4. — S. 13-15.

Sifаt mеnеjmеnti tizimini jоriy etish etаplаri Hоzirdа O‘zbеkistоndа ISО 9000:2000 sеriyasidаgi stаndаrtlаr qo‘llаnilishi bоshlаngаn. 16.1- rаsmdа ISO 9001:2000 аfzаlligining strukturаviy elеmеntlаri, 16.2-rаsmdа ISO 9001:2000 Stаndаrtlаrining jоriy etilishi sаbаblаri vа shu stаndаrtlаr tаlаblаrigа muvоfiq Sifаt mеnеjmеnti tizimini ishlаb chiqish vа jоriy etish etаplаri kеltirilgаn.

ISO 9001:2000 afzalligining strukturaviy elementlari

ISO 9001:2000 Standartlarning joriy etilishi sabablari

ISO 9000 sifat menejment tizimi standartlarining ko‘p qismli dasturi bo‘lib, Xalqaro Standart Tashkiloti (ISO) tomonidan yaratilgan, 132 milliy standart a’zolarining federatsiyasidir. ISO 9000 SMT standartlar faqat mahsulot yoki xizmat lar uchun qa’tiylashtirilmagan, balki ularni yaratish jarayonlariga ham murojaat qilish mumkin. Standartlar umumiy xarakterga ega shuning uchun ular dunyoning istalgan yerida ishlab chiqarishda va xizmat ko‘rsatish sanoatida ishlatiladi. Tashkilotga ISO sertifikatsiyasi ISO standartlarining barcha holat mezonlari bilan tanishishga kerak. Ba’zi ishlab chiqarish korxonalariga ISO sertifikatsiyasi zarur bo‘lib bormoqda, masalan, ba’zi yirik ishlab chiqaruvchilar barcha ta’minotchilardan ISO sertifikatsiyasini talab qilishmoqda. Demak, ISO sertifikatsiyasi juda ham qadrli ekan, agar u sizning muyyan ishlab chiqrishingiz yo‘nalishi bo‘lmasa, sertifikatsiyaning qo‘shimcha narxi ko‘plab menejerlarni to‘xtatib turish vositasi hisoblanadi. Istalgan sifat darjasiga tashkilot ichida yaxshi rejalashtirilgan sifat tizimi bilan yetishning iloji vor va bu ISO sertifikatsiyasi uchun qo‘shimcha qadamlarsiz amalga oshiriladi. QS-9000 (ST-9000) 1994-yilda ajralib chiqdi, ISO 9000 3 ta yirik ta’minotchilar uchun yasalgan: DaimlerChrysler, Ford, General Motors.Bu sifat menejment tizimi 9001:1994 ISO dan tashkil topgan. 209 Mundarija: Xarqaro standartlarning ISO-9000 seriyasi quyidagi hujjatlarni o‘z ichiga oladi: 1) ISO-8402 sifat bo‘yicha asosiy atamalarning lug‘atidan iborat; 2) ISO-9000 bu seriyadagi standartlarning tanlash va qo‘llash bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalarini o‘z ichiga oladi. 3) ISO-9001,9002,9003 maxsulot hayot davrining turli bosqichlarida sifatni taminlash tizimlarini modellari va talablarini ifodalaydi 4) ISO-9000 sifatni umumiy boshqarish va sifat tizimining elementlari bo‘yicha tavsiyalarini o‘z ichiga oladi. Ishlab chiqarilayotgan maxsulotning uayyan davrida bozor talablariga javob berishi raqobatdoshlik bo‘lishi uchun ishlab chiqaruvchi korxona sifat tizimini tadbiq qilishga intilishi va uni kerakli darajada ushlab turishi lozim. Maxsulotning sifatini ta’minlash uchun korxona faoliyatini shunday tashkil qilish kerakki bunda maxsulot ,xizmatlarning sifatiga ta’sir ko‘rsatuvchi barcha omillar nazorat ostida bo‘lsin. Bozor sharoitlarida sifat tizimi shunday tanlashi kerakki bunda korxona nafaqat istemolchilarning so‘rovlarini qondirsin balki o‘zining qiziqishlarini ham ximoya qila olsin . Sifat boshqarish tuzilmasiga to‘g‘ri tanlab , rahbariyat xarajatlarning tavakkalchiligini kamaytirishni va ayni vaqtda ishlab chiqarayotgan . Maxsulot sifatini va 210 Mundarija: unga bog‘liqlikda o‘zini foydasini doimiy oshirishi mumkin. 9,1-rasmda keltirilgan chizmadagi ISO-9000 standartlari oilasining ro‘yxati keltirilgan va o‘zaro aloqalari ko‘rsatilgan . ISO-9000-2.ISO -9001 , ISO -9002 va ISO - 9003 ni qo‘llash yuzasidan umumiy rag‘barlik ko‘rsatmalari. ISO-9000-4 (MЕK 300-1) . Ishonchliylik dasturni boshqarish bo‘yicha rag‘barlik . ISO-9000 -4 . Sifatni yaxshilash bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari ISO-10005 .Sifat dasturi bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari . ISO-10006.Loyihani boshqarishda sifat bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari. ISO -10007 . Konfigratsiyani boshqarish bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari. ISO-10012-1 . O‘lchash jihozining metrologik yaroqliyligini tasdiqlash tizimi. ISO-/PMS-10012 -12 .O‘lchash jarayonini boshqarish. ISO – 10013.Sifatga rahbarlikni ishlab chiqarish bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari. -Iso-/PMS-10014.Sifatning iqtisodiy jihatlarini boshqarish bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari . ISO/PSK-10015. Xodimlarni uzluksiz o‘qitish va tayyorlash bo‘yicha boshqaruv ko‘rsatmalari. 211 Mundarija: ISO/RP-10016 . Nazorat va sinovlarning bayonnomalari va natijalarni taqdim etish ISO/RP-10017.ISO - 9000 standartlari oilasida statistik usullardan foydalanish bo‘yicha rahbarlik. Sifat tizimlarining amal qilinishi ishlab chiqarish faoliyatining hamma turlari bilan bir vaqtda yuz beradi va o‘zaro munosabatda bo‘ladi. Barcha sifat tizimlarining asosida <>yotadi. U mahsulot hayot davrining hamma bosqichlarini o‘z ichiga oladi. ISO-9004 standarti.ISO-9004 standartiga ko‘ra mahsulotning hayoti 11 bosqichga bo‘linadi:1) marketing ,bozorni tadqiq qilish va o‘rganish (MRK) (qanday mahsulotning qanday sifatda va qancha narxda iste’molchiga kerakligini aniqlash lozim); 2) texnik talablarni loyihalash va ishlasb chiqish, buyumni ishlab chiqish, ishlab chiqarishni konstruktorlik tayyorlash(ICHKT) (konstruktor mahsulot tayyorlash imkoniyatini, materiallar va mo‘ljaldagi narxni belgilaydi); 3) moddiy-texnik ta’minot (MTT) 4) ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash(Ichtt); 5) ishlab chiqarish (ICH) 6) nazorat , sinovlarni o‘tkazish va tekshiruv (NSO‘T) ; 7) butlash va saqlash (BS); 8) mahsulotni sotish va taqsimlash (MST); 9) montaj qilish va ekspluatatsiya (MЕ); 10) texnik yordam va xizmat ko‘rsatish (TYXK);11) foydalanishdan so‘ng utilizatsiyalash (UT) 212 Mundarija: Marketing bosqichida mahsulotni utilizatsiyalashgacha bo‘lgan hamma bosqichlar haqida fikr yuritish zarur. Har bir bosqichda sifat baholanishi lozim. Moddiy-texnik ta’minot bosqichida sotib oladigan materiallar, dastalanuvchi detallar va bog‘lamlar ishlab chiqarilayotgan mahsulotning qimiga aylanadi va buyumning sifatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun, ta’minotlarning kelishi texnik shartlar ,chizmalar,shartnomalar va ta’minlashga buyurtmalarga belgilangan talablar asosida rejalashtirilishi va nazorat qilinishi kerak. Mahsulotni ishlab chiqarish bosqichida ishlab chiqarish operatsiyalarini rejalashtirish bu operatsiyalarning muayyan tartibda va ma’lum ketma-ketlikda amalga oshirishini ta’minlaydi. Tanlangan texnologik jarayonlar mahsulotni belgilangan texnik shartlarga muvofiq ishlab chiqarishi kerak. Butun ishlab chiqarish jarayoni davomida mahsulotning sifat xususiyatlari va o‘rnatilgan talablarga muvofiqligi tekshirilishi kerak. Sifatni boshqarish buyumning butun hayot davri davomida ko‘rib chiqiladi. Bunda standartlar inson va atrof –muhit uchun mahsulotning xavfsizlik bdelgilarini hisobga olishni talab qiladi. ISO-9004 standarti <>ning barcha bosqichlarida-yehtiyojlarning aniqlanishidan iste’molchilar ehtiyojlarining qondirilishigacha mahsulotning sifatiga ta’sir ko‘rsatuvchi 213 Mundarija: boshqaruvchi hujjat hisoblanadi. tsandartning barcha tavsiyalari samarali sifat tizimini ishlab chiqishda inobatga olinishi kerak. Sifat ko‘rsatkichlari ISO-8402-86 “sifat . Lug‘at” da ko‘rsatilgan . Ko‘rsatkichlarning 10 guruhi keltirilgan : 1) vazifa; 2)Ishonchliylik 3) texnologik jihat 4) bir shaklga solish 5)Patent xuquqiy 6)Yerganomik 7)yestetik 8)transport rentapollik 9)Xavfsizlik 10) ekologik . Mahsulotning muayyan turi uchun xar bir guruhdagi ko‘rsatkichlarning axamiyati vazinli ko‘rsatkichlarida ifodalanadi . Barcha ko‘rsatkichlar miqdor belgisining yig‘indisi 1 ga teng bo‘lishi kerak: =1,0 Xar bir guruhni sonly belgilar tavsiflaydi. Masalan, q3=0.25 .Bu mahsulotlarning turli ko‘rsatkichlarini taqqoslash uchun asos xisoblanadi. Ko‘rsatkichlarning sonly belgisi buyumning pasportida, uni tayyorlashning texnik shartlarida ifodalanishi lozim. O‘z navbatida ko‘rsatkichlarni keltirilgan guruhlari yanada mayda guruhlarga bo‘linishi mumkin. Masalan, ishonchliylik ko‘rsatkichlarini buzmaslik, chidamliylik , o‘rtacha resurs, xizmat ko‘rsatishning belgilangan muddati, to‘xtab qolishgacha ishlash va boshqalarga bo‘linishi mumkin.