Kredit va kredit tizimi Reja

Binobarin samardorlik kreditning zaruriy tamoyillaridan biri bo’lib unga rioya qilish kreditning boshqa tamoyillarining bajarilishi uchun asos hisoblanadi.

4. Kreditning shakllari va turlari

Jahon amaliyotida kreditlarni yagona, umumlashgan tasnifi yo’q. Chunki kreditlarning turli xil shakllari har bir mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga, uning urf-odatlariga, axoli orasida kreditlarni berish va qaytarish buyicha tarixan shakllangan (tovar shaklida, pul shaklida, boshqa shakllar va shartlarda) usullariga bog’liq bo’ladi.

Umuman kreditning shakllari uning turi va usullariga ko’p jihatdan bog’liq.

Kreditning asosiy turlari:

1. 
   Bank krediti.
   
2. 
   Davlat krediti.
   
3. 
   Iste’mol krediti.
   
4. 
   Tijorat krediti.
   
5. 
   Lizing krediti.
   
6. 
   Xalqaro kredit.
   

Iqtisodiyotda keng tarqalgan kredit munosabatlarining biri bank kreditidir. Bank kreditini beruvchi kredit muassasalari kreditlash jarayonini amalga oshirish uchun Markaziy bankdan maxsus lisenziya olgan bo’lishi zarur. Bunda kredit munosabatlarining asosini kredit shartnomasi tashkil etadi.

Bank kreditlari quyidagi belgilari bo’yicha guruhlanadi:

1. 
   Kreditlash obyektlarining iqtisodiy mohiyatiga ko’ra
   
   1. 
      tovar-moddiy boyliklar uchun beriladigan kredit.
      
   2. 
      ishlab chiqarish harajatlari (xom-ashyo va boshqalar) uchun beriladigan kredit.
      
2. 
   To’lash muddatiga ko’ra (qisqa, o’rta va uzoq muddatli)
   
   1. 
      Muddatli
      
   2. 
      Muddati kechiktirilgan
      
   3. 
      Muddati o’tgan.
      
3. 
   Kreditni to’lash manbalariga ko’ra.
   
   1. 
      Qarz oluvchining o’z mablag’lari hisobiga.
      
   2. 
      Garant mablag’lari hisobidan
      
   3. 
      Yangi kreditlar jalb qilish hisobidan.
      
4. 
   Ta’minlanganlik tamoyilining amal qilishiga qarab.
   
   1. 
      Bevosita to’g’ri ta’minlangan (o’z mulki va mablag’i hisobiga).
      
   2. 
      Bilvosita ta’minlangan kreditlar (uchinchi shaxs kafolati)
      
   3. 
      Ta’minlangan kreditlar (sug’urta va yuqori tashkilotlar)
      
5. 
   To’lanadigan foiz darajasiga ko’ra
   
   1. 
      Past foiz stavkali.
      
   2. 
      O’rta foiz stavkali
      
   3. 
      Yuqori foizli
      
   4. 
      Foizsiz (hukumat qaroriga ko’ra ayrim sohalarni rivojlantirish yoki tadbirlarni amalga oshirish uchun).
      

Bank krediti qaytarish muddatiga ko’ra qisqa, o’rta va uzoq muddatli kreditlarga bo’linadi. Bu mezon turli mamlakatlarda turli muddatni o’z ichiga oladi. Jumladan:

Muddati	Rossiya	AQSh	Buyuk Britaniya	Fransiya	O’zbekiston
Qisqa	1 yilgacha	1 yilgacha	3 yilgacha	1 yilgacha	1 yilgacha
O’rta	1-3 yil	1-6 yil	3-10 yil	2-7 yil	1-3 yil
Uzoq	3 yildan ortiq	6 yildan ortiq	10 yildan ortiq	7 yildan ortiq	3 yildan ortiq

Qisqa muddatli kreditlar asosan aylanma mablag’larni moliyalashtirishga, o’rta va uzoq muddatli kreditlar asosiy kapitalni moliyalashtirishga beriladi.