KġtabxanaġÜnasliq

Key words: Republican Scientific-Medical Library, bibliographic-information 
service 
 
«İnformasiyalaşdırma-informasiya  ehtiyatlarının  formalaşdırılması, 
təqdim  edilməsi,  istifadə  olunması  əsasında  dövlət  hakimiyyəti  və  yerli 
özünüidarə  orqanlarının,  təşkilatı,  hüquqi  və  mülkiyyət  formasından  asılı 
olmayaraq  bütün  vətəndaşların  informasiya  tələbatlarının  və  bu  sahədəki 
hüquqlarının  təmin  edilməsində  optimal  şəraitin  yaradılması  üçün  təşkilati, 
sosial-iqtisadi və elmi-texniki prosesdir». (1) 
İnformasiya  Cəmiyyəti  –  strukturlar,  texniki  baza  və  insan  potensiallı 
biliklərin  informasiya  resurslarına  çevrilməsinə  xidmət  etməlidir  və  bu 
resursların  üzərində  yenidən  işləmək  tələb  olunur  bu  isə  passiv  formaların 
(kitablar,  məqalələr,  patentlər)  aktiv  formalara  (modellər,  alqoritmlər, 
proqramlar,  layihələr)  çevrilməsində  vacibdir.  Lakin  yuxarıda  izah 
olunanlardan  daha  çox  diqqət,  infokommunikasion  infrastruktur  tərəfindən 
avtomatik  idarə  olunan  modellərə  və  ekspert  sistemlərinə  verilməlidir. 
İnformasiya  cəmiyyəti  –  məlumatla  işləmək  qabiliyyətinə  malik  yüksək 
texnologiyalar  ilə,  qərarların  qəbulu  üçün  kompüter  modelləri  ilə,  İnternet 
(intranet)  tərəfindən  avtomatik  aktuallaşdırılan  ekspert  sistemləri  və 
intellektual  informasiya  robotları  ilə  təchiz  olunmuş  və  bütün  vətəndaşlara 
peşəkar fəaliyyətdə və məişətdə tələb olunan qərarların qəbul olunmasında bu 
texnologiyalardan istifadə etmək imkanı olan bir cəmiyyətdir.  
İnformasiya  cəmiyyəti  termini  60-cı  illərin  II  yarısında  insanlar  ilk 
dəfə  ―informasiya  partlayışı‖  varlığını  dərk  etdikdən  sonra  yaranmışdır. 
Cəmiyyəti  dövr  edən  informasiyanın  sayı  getdikcə  artmağa  başladı.  Sonra 
cəmiyyətdə  informasiyanın  artması  qanunu  tapıldı.  Məlum  oldu  ki,  bu  qanun 
―informasiya partlayışı‖ haqqında danışmağa imkan verir. Ekspotensial funk-
siyanı özündə əks etdirən bu qanun göstərdi ki, insan bu cür axınlı informasiya 

---

174 
 
ilə  bacara  bilməyəcək.  İnformasiyanın  işlənib  hazırlanması  ,  saxlanması  və 
işlədilməsi üçün xüsusi vasitə lazımdır. 
İnsan  tarixində  gələcək  eranı  nəinki  informasiya  cəmiyyəti,  eyni 
zamanda  bilik  cəmiyyəti,  infoməkan  adlandırmağa  başlamışlar.  Troffel  aqrar 
sənaye  inqilabı  yaşamış  insanların,  informasiya  inqilabının  astanasında 
olduğunu nəzərə alaraq, 3 inqilab nəzəriyyəsini elmi dövriyyəyə daxil etdi.(5) 
 
 
İnformasiya  cəmiyyəti  adı  ilk  dəfə  olaraq  Yaponiyada  yaranıb.  Bu 
elmi-texniki  iqtisadi  tədqiqatlar  üzrə  yapon  dövləti  tərəfindən  ölkənin 
iqtisadiyyatının  gələcək  inkişafında  əsas  yer  tutdu.  Bu  termini  təklif  edən 
mütəxəssislər  cəmiyyətin  xüsusiyyətlərini  izah  edir,  bunun  əsasında 
informasiya  yüksək  səviyyədə  dövr  edir.  İnformasiya  xidmətindən  istifadə 
qiyməti  o qədər  də yüksək deyil  və  onu hər kəs istifadə edə bilər.
 
 
 
Amerika  mütəxəssisi  F.Maxlup  60-cı  illərin  əvvəlində  informasiyanı, 
sənaye  məhsulu  və  istehsalı  kimi  başa  düşülə  biləcəyini  irəli  sürmüşdü.  Bu 
haqda 
sonralar  idarəetmə 
sahəsinin 
təşkilində 
kağızsız  texnologiya 
konsepsiyası  siyasətini  təklif  edən  B.M.Qluşkov  da  yazmışdır.  Lakin  məhz 
yaponlar,  sənaye  informasiya  ideyasının  fəal  təbliğatçıları  olmuşdular  və 
məhz onlar dünya bazarında rəqabət mübarizəsində istifadə etmişdilər. Dünya 
bazarında  yüksək  yer  tutan  yapon  cihazları,  hesablama  maşınları  olmadan 
informasiya cəmiyyəti üçün texnomühit yaratmaq mümkün deyil. 80-cı illərdə 
yüksək  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  informasiya  biznesi  sürətlə  inkişaf  etmişdir. 
İnformasiya  cəmiyyətinə  keçid  insanların  informasiyadan  istifadə  etməsinə 
köməklik göstərir.
 
 
 
İnformasiya cəmiyyətinin xüsusiyyətlərindən biri sənaye cəmiyyətində 
itmiş  fərdi  əməyin  qiymətini  artırmaqdır.  Avtomatlaşdırılmış  iş  yerləri 
şəbəkəsinin inkişafı bir çox mütəxəssislərə  evdən çıxmamaq şərti ilə yaradıcı 
cəmiyyətdə  iştirak  etmək  imkanı  verir.  Təhsil  sferasında  da  böyük  dəyişiklər 
gözlənilir.(5)
 
 
 
Azərbaycanda  İnformasiya  cəmiyyətinin  qurulması  dövlət  siyasətinin 
əsas  prioritetlərindən  biri  kimi  qəbul  edilmişdir.  İnformasiya  cəmiyyətinin 
qurulmasının  əsas  vəzifələrinə  İC-nin  hüquqi  əsaslarının  yaradılması,  insan 
amilinin inkişafı, vətəndaşların məlumat almaq, onu yaymaq və istifadə etmək 
hüquqları,  elektron  hökumətin,  elektron  ticarətin  formalaşması,  ölkənin 
iqtisadi,  sosial  və  intellektual  potensialının  möhkəmləndirilməsi,  informasiya 
və  biliklərə  əsaslanan,  rəqabətə  davamlı  iqtisadiyyatın  qurulması,  müasir 
informasiya-kommunikasiya  infrastrukturunun  yaradılması,  vahid  milli 
elektron 
informasiya 
məkanının 
formalaşdırılması, 
informasiya 
təhlükəsizliyinin  təmini,  elektron  geriliyinin  aradan  qaldırılması  kimi 
məsələlər daxildir.
 
İnformasiya cəmiyyətinin əsas məqsədi bütövlükdə cəmiyyətin və ayrı-
ayrı  şəxslərin  informasiya  tələbatını  ödəmək  üçün  müasir  informasiya 

---

175 
 
texnologiyaları  bazasında  müxtəlif  təyinatlı  informasiya  resurs  və  fəzalarının 
formalaşdırılmasıdır.
 
İnformasiya cəmiyyətinin xüsusiyyətlərinə aşağıdakıları aid etmək olar: 
- qlobal informasiya mühitinin yaradılması; 
-  informasiya  və  kommunikasiya  texnologiyalarından  kütləvi  istifadə 
edilməsi, sosial və iqtisadi fəaliyyətin yeni formalarının yaranması; 
-  informasiyanın  əmtəəyə  çevrilməsi,  informasiya  və  bilik  bazarının 
yaradılması və inkişafı; 
-  təhsil  sisteminin  təkmilləşməsi,  beynəlxalq,  milli  və  regional  səviyyədə 
informasiya mübadiləsi sistemlərinin imkanlarının genişlənməsi hesabına peşə 
və ümumi mədəniyyət səviyyəsinin artması; 
Qeyd  etdiyimiz  kimi  informasiya  cəmiyyətində  kitabxanalarda 
oxuculara  ən  müasir  formada  kitabxana  –biblioqrafiya  xidmətinin  təşkili 
həyata keçirilməlidir. 
 
Respublika  Elmi-Tibb  Kitabxanasında  2005-2010-cu  illər  üzrə 
oxuculara  biblioqrafik-informasiya  xidmətinin  təşkili  həyata  keçirilmişdir. 
Şöbə tərəfindən son 10 ildə alınan dövri nəşrlər və fəal fond, eləcə də soraq- 
informasiya  fondu  ilə  iş  aparılmışdır.  Fonda  daxil  olan  yeni  dövri  nəşrlər  və 
ədəbiyyatın  qəbulu  və  qeydiyyatı  aparılır.  01.01.2011-cu  il  tarixinə  fond 
479.252  nüsxə  milli  və  хarici  dillərdə  оlan  kitab,  jurnal,  avtoreferatlardan 
ibarət    hesablanmışdır.  Məzmununa  görə  əsas  fond  tibbi  еlmi  fəalliyyəti  və 
tibbi təcrübə ilə məşgul olan, tibb sahəsində təhsil alan oxucular üçün nəzərdə 
tutulmuşdur.  Bu  baxımdan  fond  əsasən  elmi  və  praktiki  tibbi  ədəbiyyatdan 
ibarətdir.  Kitabxana  fondunun  komplektləşdirilməsi  tematik-tipoloji  plan 
əsasında  həyata  keçirilir.  2010-cu  il  ərzində  elmi  işləmə  və  kataloqlaşdırma 
şöbəsi komplektləşdirmə şöbəsindən 2425 nüsxə ədəbiyyat almışdır. Bütün bu 
nəşrlərin  elmi  işlənməsi  aparılmışdır.  Həmin  nəşrlər  indeksləşdirilmiş,  təsvir 
olunmuş,  təsvirlərin  dubletləri  yazılmış,  əlifba,  sistemli,  ―Yeni  nəşrlər‖, 
―Avtoreferatlar‖  kataloquna  əlavə  edilmişdir.  Ümumilikdə  2010-cu  ildə 
15.100  kartoçka  təsvir  edilmişdir.  Şöbədə  təsvir  olunan  kartoçkaların  sayı 
7.100 nüsxə olmuşdur. Alınan nəşrlərin sayının çox olması ilə əlaqədar olaraq 
təsvir  olunan  kartoçkaların  sayı  da  çox  olmuşdur.  Оxuculara  kitabxana-
biblioqrafiya  biliklərinin  aşılanması  da  biblioqrafiya  şöbəsinin,  eləcə  də 
xidmət, kataloqlaşdırma şöbələrinin fəaliyyət dairəsinə daxildir. Xüsusilə elmi 
iş  yazan  aspirantlar,  dissertantlarla  daha  dərindən  iş  aparılır,  kitabxananın  , 
soraq-axtarış aparatından, soraq-informasiya fondundan düzgün istifadə etmək 
bilikləri  aşılanır.  Biblioqrafiya  şöbəsinin  tərkibinə  ölkəşünaslıq  bölməsi  də 
daxildir.  Bu  bölmə  alimlərimizin  tibb  üzrə  rus  və  azərbaycan  dillərində  dərc 
olunan  əsərlərinin  elmi  işlənməsi,  təsvir  edilməsi,  işlənmiş  kartoçkaların 
ölkəşünaslıq, əlifba və sistemli kataloquna əlavə edilməsi edilməsi ilə məşgul 
olur.  Yalnız  Milli  tibb  ədəbiyyatı  ilə  məşgul  olan,  eləcə  də  sorguları  milli 

---

176 
 
ədəbiyyatla  baglı  olan  oxuculara  adətən  bu  bölmənin  əməkdaşı  yardım 
göstərir.  Şöbə  tərəfindən  5  biblioqrafik  göstərici  tərtib  edilmiş  və  tibb 
kitabxanaları  şəbəkəsinə  paylanmışdır.  Biblioqrafiya  şöbəsində  585  nüsxə 
jurnal, 287 kitab, 50 metodik vəsait, 185 avtoreferat təsvir olunmuşdur. Təsvir 
olunan  kartoçkaların  7624  kartoçka  elmi  işlənərək  indeksasiya  olunmuş  və 
kataloqlara  düzülmüşdür.  130  şifahi  sorgu  ölkəşünaslıq  kataloqu  vasitəsilə 
təmin  olunmuşdur.  2010-cu  il  üzrə  biblioqrafik  –informasiya  xidməti  və 
kütləvi işlərin sayı aşagıdakı cədvəldə verilmişdir.(4)