KġtabxanaġÜnasliq

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

158 
 
Həliməxatun MƏMMƏDOVA  
 “Kitabxana resursları və informasiya axtarış 
 sistemləri” kafedrasının magistrantı 
 
MĠRZƏ FƏTƏLĠ AXUNDOV ADINA MĠLLĠ KĠTABXANADA 
ƏDƏBĠYYATIN KOMPLEKTLƏġDĠRILMƏSĠNĠN MÜASĠR 
VƏZĠYYƏTĠ 
 
Açar  sözlər:Kitabxana  fondu,  Milli  kitabxana,  Kitabxanaların  müasir 
vəziyyəti, komplektləşdirmə 
Ключевые  слова:  Библиотека,  Фонд  Национальной  библиотеки, 
Библиотеки государственных набора 
Keywords: Library Foundation, the National Library, the libraries of the state 
of recruiting 
 
Kitabxanalar  əsrlər  boyu  insan  dühasının  yaratdığı  ideya  və 
nəzəriyyələrin  ―yazı  abidələrinin‖  qorunduğu  ən  böyük  informasiya  mənbəyi 
olmuşdur. Bəşəriyyətin inkişafetdirici qüvvəsi olan bütün elmi nəzəriyyələr və 
texnologiyalar,  kitabxanalardan  bəhrələnən  cəmiyyətin  qabaqcıl  ordusu 
ziyalılar  isə  kitabxanalardan  istifadə  etməklə  yetişmişlər.  Kitabxanalar 
yarandığı  gündən  bu  günə  kimi  insanların  informasiya  tələbatını  ödəmək  və 
informasiyanın  gələcək  nəsillərə  ötürmək  funksiyalarını  yerinə  yetirən  və 
cəmiyyətin infrasturukturunda mühüm rol oynayan obyekt olmuşdur. 
Azərbaycan  öz  müstəqilliyini  əldə  etdikdən  sonra  cəmiyyətin  bütün 
sahələrində  olduğu  kimi  kitabxana  işi  sahəsində  də  əsaslı  dəyişikliklər  dövrü 
başlanmışdır.  Bu  dəyişikliklər  respublikamızın  kitabxana  ictimaiyyəti 
tərəfindən  olduqca  müsbət  qiymətləndiriləndirilir.  Cəmiyyətdə  mühüm  sosial 
funksiyaları yerinə yetirən kitabxanalar, insan amilinin formalaşmasında, elmi 
texniki  tərəqqinin  sürətləndirilməsində,  ölkəmizin  iqtisadi,  sosial  və  mədəni 
inkişafında  yaxından  iştirak  edir,  milli  dövlətçilik  ideyalarının  geniş  xalq 
kütlələri  arasında  yayılmasında  geniş  təşkilatçılıq  işləri  aparır.  Bu  gün 
kitabxanalar  informasiyalaşmış  vətəndaş  cəmiyyətinin  əsas  göstəricisi  olan 
qlobal  informasiya  mühitinin    beynəlxalq  ,  milli  və  regional  səviyyədə 
informasiyanın  əmtəəyə  cevrilməsində  informasiya  və  bilik  bazarının 
yaradılması  və  inkişafında,  təhsil  sisteminin  və  səviyyəsinin  artırılmasında 
aparıcı rol oynayır. Son illərdə kitabxana işinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı bir 
sıra  qərarlar  da  qəbul  olunmuşdur  ki,  həmin  qərarların  başlıca  məqsədi 
kitabxana  işinin  ümumuyyətlə  yenidən  qurulması,  kitabxana  fondlarının yeni 
ədəbiyyatla  zənginləşdirilməsi,  xüsusilə  ―Dünya  ədəbiyyatının  görkəmli 

---

159 
 
nümayəndələrinin  əsərlərinin  Azərbaycan  dilində  nəşr  edilməsi  (24  avqust 
2007)  ,  ―Azərbaycanda  Kitabxanaların  fəaliyyətinin  yaxşılaşdırılması‖  (20 
aprel  2007)  ,  ―Azərbaycan  dilində  latın  qrafikası  ilə  kütləvi  nəşrlərin  həyata 
keçirilməsi‖  (12  yanvar  2004)  haqqında  qərarlar  respublikada  kitabxana 
fondlarının  yeni  ədəbiyyatla  zənginləşdirilməsini  mühüm  amil  kimi  qarşıya 
qoyur. 
Müasir  dövrdə  Respublika  ərazisində  fəaliyyət  göstərən  bütün 
kitabxanaların idarə edilməsində əsas hüquqi bazanı aşağıdakı sənədlər təşkil 
edir: 
- Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası  
- ―Kitabxana işi haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu (1999) 
- ―Mədəniyyət haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu (1998) 
-  ―İnformasiya,  informasiyalaşdırma  və  informasiyanın  mühafizəsi  haqqında‖ 
Azərbaycan Respublikasının Qanunu (1998) 
- Kitabxana işinə dair Nzirlər kabinetini n qərar və sərəncamlar;  
- Kitabxana işinə dair dövlət standartları; 
-  Müvafiq  icra  hakimiyyəti  orqanları  tərəfindən  təsdiq  edilmiş  normativ 
sənədlər; 
- Metodik mərkəzlər tərəfindən tərtib edilmiş sənədlər; 
-  Beynəlxalq  kitabxana  təşkilatlarının  qəraraları,  manifestləri,  bəyannamələri 
və proqram sənədləri; 
- Kitabxanadaxili sərəncamlar, əsasnamələr, digər normativ sənədlər 
- Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr və s. 
Bütün  bu  adları  çəkilən  sənədlərə  əsasən  Azərbaycan  Respublikası 
ərazisində fəaliyyət  göstərən və mülkiyyət formasından aslı olmayaraq bütün 
kitabxanaların  elmi  metodik  təminat  işi  vahid  mərkəz  tərəfindən  yəni  Milli 
Kitabxana  və  digər  bu  statusa  malik  kitabxanalar  tərəfindən  həyata  keçirilir. 
Elmi  metodik  mərkəz  statusuna  malik  kitabxanalar  kitabxanaşünaslığa, 
biblioqrafiyaya    və  informasiyaya  dair  metodik  materiallar  nəşr  edir, 
kitabxanaçılıq  nəzəriyyəsi  və  təcrübəsində  mütərəqqi  iş  üsullarını 
ümumiləşdirib tətbiq edir və kadrların ixtisasının artırılmasını təmin edir. 
Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən belə kitabxanalardan biri 
də  məqsəd  və  vəzifəsinə  görə  universal  elmi  kitabxana  sayılan  Mirzə  Fətəli 
Axundov  adına  Azərbaycan  Milli  Kitabxanasıdır.  23  may  1923-cü  ildə 
yaradılmış bu Milli sərvətimiz uzun illərin sınağından çıxmış formalaşaraq bu 
günkü  səviyyəyə  gəlib  çatmışdır.Hazırda  Milli  Kitabxana  dünyanın  bir  çox 
qabaqcıl ölkələrinin milli kitabxanaları ilə əməkdaşlıq edir. Bunlara Slovakiya 
Milli Kitabxanasını, Rusiya Federasiyası Milli Kitabxanasını, Qazaxıstan Milli 
Kitabxanasını, Qırğızıstan Milli Kitabxanasını misal göstərmək olar. Dünyanın 
40dan  artıq  ölkəsi  ilə  Milli  Kitabxana  kitab  mübadiləsi  həyata  keçirir. 
Kitabxana  2003-cü ildən Avrasiya Kitabxanalar Assembleyasının (BAE) üzvü 

---

160 
 
və  onun  5  təsisçisindən  biridir.  2005-ci  ildən  isə  Avropa  Milli  Kitabxanalar 
Konqresi  Beynəlxalq  Təşkilatının  (CENL)  üzvü  olmuşdur.  Milli  Kitabxana 
sırf  dövlətçilik  ənnənələrinə  və  milli  hüquqi  sənədlərə  əsaslanaraq  öz  iş 
prinsipini  qurmuşdur.  Kitabxana  öz  işində  ―Mədəniyyət  haqqında‖, 
―Kitabxana İşi haqqında‖, ―Nəşriyyat işi haqqında‖ Azərbaycan Respublikası 
qanunları,  Azərbaycan  Nazirlər  Kabinetinin  Milli  Kitabxana  haqqında 
əsasnamələri,  Milli  Kitabxana  Nizamnamələri  və  digər  normativ  aktlara 
əsalanaraq  fəaliyyət  göstərir.  Buna  görə  də  ümimmilli  liderimiz  Heydər 
Əliyevin 12 mart 1999-cu il tarixli fərmanı ilə qüvvəyə minən ―Kitabxana İşi 
haqqında‖    Azərbaycan  Respublikası  Qanununun  7-ci  maddəsi  ―Milli 
Kitabxana‖  adlanır.  Bu  bölmədə  dünya  təcrübəsinə  əsaslanaraq  Milli 
Kitabxananın tərifi verilmiş, onun statusu müəyyənləşmişdir: ―Milli Kitabxana 
Azərbaycan  Respublikasında  kitabxana  işi  sahəsində  dövlət  siyasətini  həyata 
keçirən,  milli  nəşrləri,  xarici  ölkələrdə  nəşr  olunmuş  Azərbaycan 
müəlliflərinin əsərlərini, dünya əhəmiyyətli nəşrləri, o cümlədən xarici dillərdə 
qiymətli  və  digər  məlumat  daşıyıcılarını  toplayıb  mühafizə  edən  milli 
mədəniyyət xəzinəsi və dövlət kitab saxlayıcısıdır‖. ―Kitabxana İşi haqqında‖ 
Azərbaycan  Respublikası  Qanununun  ən  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edən 
maddələrindən  biri  15-ci  maddə  yəni  ―Kitabxanaların  pulsuz  məcburi 
nüsxələrlə  təchizatı‖  adlanır.  Adı  çəkilən  maddəyə  müvafiq  olaraq  dövlət  və 
qeyri-dövlət  nəşriyyatları,  nəşriyyat  işi  ilə  məşğul  olan  poliqrafiya 
müəssisələri  və  digər  hüquqi  və  fiziki  şəxslər  tərəfindən  buraxılan  çap 
məhsullarından  4  pulsuz  məcburi  nüsxə  ,  qəzet  jurnal  və  digər  ardı  davam 
edən nəşr komponentlərindən isə 2 məcburi nüsxə Milli Kitabxanaya verilməsi 
nəzərdə  tutulur.  M.F.Axundov  adına  Milli  Kitabxananın  fondunun  
formalaşması  hələ  keçmişə  nəzər  salsaq  müxtəlif  mənbələr  vasitəsilə  həyata 
keçirilmişdir.Hələ  sovet  hakimiyyəti  illərində  fondun  komplektləşdirilməsi 
mənbələri  aşağıdakı  mənbələrdən  həyata  keçirilirdi:  SSRİ  Dövlət  Kitab 
Palatası;  Azərbaycan  Nəşriyyatı;  Kitabxana  Kollektoru;  beynəlxalq 
mübadilələr;  kitab  mağazaları;  tarixi  əlyazmalar  və  digər  mənbələr.  Adları 
qeyd  olunan  mənbələrin  bəziləri  bu  gün  də  öz  aktuallığını  itirməmişdir.  Bəzi 
mənbələr  isə  hazırda  depozitar  funksiyasını  itirmişdir.  Buna  misal  olaraq  öz 
fəaliyyətini  dayandırmış  SSRİ  Dövlət  Kitab  Palatasını  göstərmək  olar.  Son 
illərdə 
kitabxana  fondununun  formalaşdırılmasının  əsas  mənbələri 
aşağıdakıları  göstərmək  olar:  Heydər  Əliyev  Fondu;  Ali  Attestasiya 
Komissiyası  Respublika  kitab  mağazaları;  Respublika  nəşriyyatları;    Elmi-
Tədqiqat  İnstitutları;  səfirliklər;  xarici  təşkilatlar;  ölkədaxili  mübadilə; 
beynəlxalq  mübadilə;  kitabaxanaya  edilən  bəxşişlər  və  s.Hədiyyə  yolu  ilə 
daxil olan kitablar da fondun formalaşmasında az rol oynamır. Belə ki, 2012-ci 
ildə  Oruc  Musayev  öz  şəxsi  kitabxanasından  55  nüsxə,  AMEA-nın  aparıcı 

---

161 
 
elmi  işçisi Həqiqət  Məmməd qızı Əhmədova isə 74 nüsxə dəyərli  ədəbiyyatı 
kitabxana fonduna hədiyyə etmişdir.  
Müasir dövrdə elm və texnika inkişaf etdikcə hər bir sahədə olduğu kimi 
kitabxana  işi  sahəsində  də  yeni  texnologiyaların  tətbiqi  fondun 
formalaşmasını, umumilikdə Milli Kitabxananın fəaliyyətinin  yeni mənbələrə 
istinad etməsini zəruriləşdirir. Son illərdə Milli kitabxananın strukturunda olan 
dəyişikliklərdən  biri  də  kitabxanada  xüsusi  internet  faylinin  və  tədris 
mərkəzinin  istifadəyə  verilməsidir.  2003-cü  ildən  artıq  Milli  kitabxanada 
avtomatlaşdırılmış  idarəetmə  sisteminin  tətbiqinə  başlanmışdır.Bu  sistemin 
proqram  təminatı  ABŞ  VTLS-  kitabxanalar  üçün  xüsusi  avtomatlaşdırılmış 
proqramlar  işləyən  təşkilat  tərəfindən  həyata  keçirilmişdir.  Sistemə  elektron 
kataloqun  tərtibi,  elektron  kitabxananın  yaradılması,  oxucuların  qeydiyyatı, 
kitab  verilişi,  kitabxana  fondunun  komplektləşdirilməsi,  iri  kitabxanaların 
birləşmiş  kataloqunun  yaradılması  bir  sözlə  bütün  kitabxana  proseslərinin 
avtomatlaşdırılması modelləri daxildir.  
M.F.Axundov  adına  Milli  kitabxanada  25  şöbə,  26  bölmə  fəliyyət 
göstərir.  Kitabxanada  oxuculara  kompleks  kitabxana-informasiya  xidməti 
göstərilir,  kitabxanalararası  obonoment,  milli  və  tövsiyyə  biblioqrafiyası, 
ölkədaxili depozitar mərkəz funksiyalarını yerinə yetirir. 
Milli  kitabxananın  komplektləşdirilməsindən  danışarkən  bir  cəhəti  
vurğulamaq  lazımdır  ki,  fondun    komplektləşdirilməsində  ―Kitabxana 
fondunun    formalaşdırılması‖,  ―Xarici    ədəbiyyat    beynəlxalq    kitab 
mübadiləsi‖,  ―  Ölkədaxili  kitab    mübadiləsi‖,  ―Elektron    resursların 
yaradılması‖ və kitabxanalararası obonoment üzrə çalışan bütün işçilər bu sahə 
üzrə  əsas  işçi  heyyəti  hesab  olunur  və  bütövlükdə  fondun 
komplektləşdirilməsi,  yerləşdirilməsi,formalaşdırılmasına  tam  məsuliyyəti  ilə 
cavabdehdirlər. 
             Kitabxana 
fondunun 
komplektləşdirilməsi 
onun 
formalaşdırılmasının  tərkib  hissəsi  olmaqla  kifayətlənmir  həmçinin  bütün 
kitabxana  prosesinin  təşkilinin  əsasıdır,  sonrakı  bütün  proseslər  məhz  ondan 
asılıdır.  Faktiki  olaraq  Milli  Kitabxananın  sənəd  informasiya  fondunun 
komplektləşdirilməsi prosesini 3 növə ayırmaq olar. Beləliklə  yeni sənədlərin 
alınması  cari  komplektləşmə;  əvvəliki  illərdə  çap  olunmuş  sənədlərin  əldə 
edilməsi,  retrospektiv  komplektləşdirmə;  sənəd-informasiya  fondunun 
tənzimlənməsi  rekomplektləşdirmə.  Əlbəttə  göstərilən  komplektləşdirmə 
sahələrinin  hər  birinin  özünə  məxsus  xarakterik  xüsusiyyətləri  vardır.  Nəzəri 
cəhətdən 
sənədlərin 
alınması, 
yerləşdirilmə 
ümumiyyətlə 
fondun 
formalaşdırılmasında bütün bunlar nəzərə alınır. Komplektləşmənin növlərinin 
əlbətdə  hər  birinin  özünəməxsusluğu  zəruridir.  Lakin  bu  3  növün  içərisində 
cari  komplektləşdirməyə  daha  böyük  üstünlük  verilir  və  bu  fondun 
formalaşdırılmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 

---

162 
 
                Milli 
kitabxanada 
sənəd-informasiya 
fondunun 
komplektləşdirilməsində  əldə  olunacaq  sənədlərin  bir  sıra  xarakterik 
xüsusiyyətləri  ciddi şəkildə nəzərə  alınır. Bunlardan  əsası  ilk növbədə oxucu 
tərkibinin  nəzərə  alınmasıdır.    Doğrudur  milli  kitabxanada  komplektləşdirmə 
ilə yanaşı bütün çap məhsulatının alınması və fonda daxil edilməsi məcburidir. 
Lakin oxucu marağı, nüsxələrin sayı və s. mühüm cəhətlər nəzərə alınmalıdır. 
               Müasir  qloballaşma  prosesində  sosial-siyasi,  istehsalat,  elm,  tədris 
bədii  ədəbiyyat  mütaliə  edən  oxucu  tərkibi  nəzərə  alınır.  Milli  Kitabxanada 
oxucu 
tərkibinin 
öyrənilməsində 
oxucu 
formulyarlarından, 
sorğu 
vərəqələrindən,  kitabxana  gündəliklərindən  geniş  istifadə  edilir.  Kitabxana 
fondunun  komplektləşdirilməsində  Milli  Kitabxana  kimi  məcburi  nüsxələrin 
əldə  edilməsinə  geniş  yer  verilir.  Bundan  başqa  Milli  kitabxana 
komplektləşmə  zamanı  kitabxana  kollektorundan,  abunələr  yolu  ilə,  ayrı-ayrı  
elmi-tədqiqat  insitutlarından,  ayrı-ayrı  müəssisələrdən  elektron  nəşrləri  və 
digər 
çap  məhsulatını  əldə  edilir.  Milli  kitabxananın  fondunun 
komplektləşdirilməsi  sahəsində  ardıcıl  tədbirlər  həyata  keçirilir.  Nəticədə 
fondun dinamik inkişafı nəzərə çarpacaq dərəcədə artmışdır. Dövlət Qanunun 
15ci  maddəsinə  müvafiq  olaraq  Azərbaycan  Respublikasının  Mədəniyyət  və 
Turizm  Nazirinin  müavini  cənab  Ədalət  Vəliyevin  nəşriyyatlara  ünvanladığı 
məktubuna  cavab  olaraq  ―Altun  kitab‖,  ―Adiloğlu‖,  ―Avrasiya‖  ,  ―Araz‖, 
―Qanun‖,  ―Qismət‖,  ―Hüquq  ədəbiyyatı‖  ,  ―Nafta  press‖  ,  ―Nağıl  evi‖, 
―Mütərcim‖  ―Təhsil‖,  ―Vektor‖,  ―Beynəlxalq  Elm  Mərkəzi‖  və  eləcə  də 
Azərbaycan  Dövlət  Pedoqoji  Universiteti,  Azərbaycan  Tibb  Universiteti 
nəşriyyatları tərəfindən kitabxanaya fondun komplektləşdirilməsi işinə yardım 
göstərilmişdir.  
Kitabxana 
fondunun 
komplektləşdirilməsinin 
son 
illərdəki 
vəziyyətinə  nəzər  saldıqda  bir  çox  fərqlər  və  müqayisəli  faktlar  əldə  etmək 
mümkündür  ki,  bu  da  kitabxanadakı  fəaliyyətin  günbəgün  inkişafda 
olduğundan  xəbər  verir.  Belə  ki,  2011  və  2012-ci  illər  arasında  müqayisə 
apardıqda aşağıdakı nətəcəyə gəlirik. 2011-ci ildə fonda daxil olan jurnalların 
ümumi sayı 113 nüsxə olduğu halda 2012-ci ildə bu göstərici 1166 olmuşdur. 
CD  ROM-ların  daxil  olmasında  19  nüsxə  artım,  avtoreferatlarda  322  nüsxə 
artım,  not  musiqi  nəşrlərində  50  nüsxə  artım,  elmi  əsərlərdə  55  nüsxə  artım, 
xəritələrdə isə 5 nüsxə azalma müşahidə olunmuşdur. 2011ci ildə elm sahələri 
üzrə ədəbiyyatın komplektləşdirilməsi   isə belə olmuşdur: təbiət  elmləri üzrə 
185 nüsxə; texnika üzrə 342 nüsxə; kənd təsərrüfatı üzrə 182 nüsxə; səhiyyə 
üzrə 295 nüsxə; ictimai humanitar elmlər üzrə 2503 nüsxə; mədəniyyət, elm, 
maarif üzrə 1470 nüsxə, filologiya üzrə 1830 nüsxə, incəsənət üzrə 500 nüsxə; 
biblioqrafik  vəsaitlər  üzrə  isə  1345  nüsxə  ədəbiyyat  daxil  olmuşdur.  2012-ci 
ildə  isə  elm  sahələri  üzrə  bu  göstəricilər  oxucu  sorğularına  müvafiq  olaraq 
dəyişmişdir.  Belə  ki,  təbiət  elmləri  üzrə  800  nüsxə;  texnika  üzrə  612  nüsxə; 

---

163 
 
kənd  təsərrüfatı  üzrə  12  nüsxə;  səhiyyə  üzrə  45  nüsxə;  ictimai  humanitar 
elmlər  üzrə  912  nüsxə;  mədəniyyət,  elm,  maarif  üzrə  715  nüsxə,  filologiya 
üzrə  736  nüsxə,  incəsənət  üzrə  27  nüsxə;  biblioqrafik  vəsaitlər  üzrə  isə  415  
nüsxə  ədəbiyyat  daxil  olmuşdur.  Ümumilikdə  götürdükdə  2012-ci  ilin  ilk 
rübünə qədər Milli Kitabxanaya 4274 nüsxə ədəbiyyat daxil omuşdur. 2011-ci 
ildə isə bu göstərici ilin son hesabatlarına görə 8652 nüsxə idi. İndi isə dilllər 
üzrə  daxil  olan  ədəbiyyatın  bölgüsünə  nəzər  salaq.  Belə  ki,  2011-ci  ildə 
Azərbaycan  dilində  daxil  olan  nüsxələrin  sayı  2012-ci  illə  müqayisədə  2524 
nüsxə azdır. Rus dili üzrə 997 nüsxə artım, xarici dil üzrə isə 87 nüsxə artım 
müşahidə  olunmuşdur.  Milli  ədəbiyyatın  komplektləşdirilməsi  bölməsinin 
əməkdaşları    fəaliyyətdə  olan  nəşriyyatların  hər  biri  ilə  əlaqə  saxlayır,  il 
ərzində yeni ədəbiyyatın kitabxana fondunda yer alması və oxucu sifarişlərinin 
tamamlanması üçün daim axtarışda olurlar. Belə əlaqələr kitabxanaya verilən 
məcburi  nüsxələrin  sayına  müsbət  təsir  göstərir.  Bölmənin  əməkdaşları 
nəşriyyatlarla  yanaşı həmçinin  müəlliflərlə  də  əlaqə saxlayırlar. Belə  əlaqələr  
nəticəsində  isə  Milli  Kitabxana  fondunda  olmayan  və  eləcə  də    kitab 
mağazalarından  çətin  tapılan  dərsliklər  oxucular  üçün  təşkil  edilir.  Kitab 
mağazalarına  sifarişlər  yeni  ədəbiyyatlarla  yanaşı  əvvəlki  illərdə  də  nəşr 
edilmiş  kitabxanada  müəyyən  səbəblərdən  itirilmiş  kitablara  olan  oxucu 
sorğularına  müvafiq  yazılmış  siyahı  əsasında  verilir.  Son  iki  ildə 
Komplektləşdirmə  şöbəsi  kitabxananın  Komplektləşdirmə  şurası  ilə  birlikdə 
kitab  ticarəti  ilə  məşğul  olan  təşkilatlardan  müqavilə  bağlanılması  yolu  ilə 
3241  nüsxə  aktual  ədəbiyyatın  əldə  olunmasına  nail  olmuşlar.  Həmin  illərdə 
Milli  Kitabxananın    əsas komplektləşdirmə mənbələri Heydər Əliyev  Fondu, 
İkinci  Beynəlxalq  Bakı  Kitab  Sərgisi,  Respublika  nəşriyyatları,  Respublika 
kitab  mağazaları,  Ali  Attestasiya  Komissiyası,  beynəlxalq  və  ölkədaxili 
mübadilə,  Mədəniyyət  və  Turizm  Nazirliyi  olmuşdur.  Bundan  başqa 
Respublika  Kitabxana  Kollektorunun  da  fəaliyyəti  xeyli  genişlənmiş,  Milli 
Kitabxanaya  ən  aktual  ədəbiyyatın  daxil  olmasında  rolu  xeyli  artmışdır.  Belə 
ki, 2011-ci ildə 50 nüsxə aktual ədəbiyyat Milli Kitabxana fonduna Respublika 
Kitabxana  Kollektorunun  köməkliyi  ilə  daxil  olmuşdur.  Daxil  olmuş  13745 
nüsxə yeni ədəbiyyat elektron yolla yəni kitabxananın saytının ―yeni kitablar‖ 
bölməsində oxucuların nəzərinə çatdırılmışdır. 
Komplektləşdirmə  şöbəsi  dövrü  mətbuatın  əldə  edilməsi  üçün 
müxtəlif  mətbuat  yayımı  şirkətləri  ilə  müqavilələr  imzalayırlar.  Belələrinə 
―Kaspi‖, ― Qasid‖,  ―Qaya‖ kimi  mətbuat  yayımı  şirkətlərini göstərmək  olar. 
Dövrü mətbuat bölməsinə abunə yolu ilə yerli və Rusiyada nəşr olunan qəzet 
və  jurnallar  daxil  olur.  Eyni  zamanda  Azərbaycan  və  Rusiyanın  Elmi 
İnstitutlarında, müəssisələrində çap olunan elmi əsərlərin bəzi nəşrləri də daxil 
olur.  Qəzet,  jurnal  və  elmi  əsərlərin  müəyyən  hissəsi  redaksiyalar,  müəlliflər 
tərəfindən  hədiyyə  kimi  göndərilir,  həmçinin  nəşriyyat  və  redaksiyalarla 

---

164 
 
bilavasitə əlaqə saxlamaqla dövrü nəşrlərin məcburi nüsxələri əldə olunur.Ardı 
davam edən nəşrlər həm də beynəlxalq mübadilə yolu ilə də daxil olur. 
Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  Sərəncamına  əsasən  1998-ci 
ilin  dekabrından  Respublikada  çap  oluan  qəzet  və  jurnalların  2  məcburi 
nüsxəsi  redaksiyalar  tərəfindən  M.F.Axundov  adına  Milli  Kitabxanaya 
göndərilir. 
Hər iş gününün əvvəlində komplektləşdirmə şöbəsinə daxil olan bütün qəzet 
və jurnallar kitabxanaçılar tərəfindən birinci olaraq kartoteka və cədvəldə qeyd 
olunaraq  möhürlənir.  Həmin  qəzetlərin  hər  nömrəsindən  bir  nüsxəsi  qeyd 
dəftərində  yazılmaq  şərtilə  kitabxananın  müvafiq  şöbələrinə  və  oxu  zalına 
verilir. Bir neçə gündən sonra şöbələrdən işlənib bölməyə qayıdan qəzetlər və 
digər ardı davam edən nəşrlər qeyd dəftərindən silinib rəflərdə əlifba ardıcıllığı 
ilə  düzülür.  Hər  rübün  sonunda  bütün  dövrü  nəşrlər  yoxlanılaraq  nömrə 
ardıcıllığı  ilə  yığılır,  siyahılaşdırılaraq  cildlənmək  üçün  mətbəəyə  təhvil 
verilir.  Cildləndikdən  sonra  isə  Kiitab  Fondlarının  Mühafizəsi  şöbəsinin 
mətbuat fonduna təhvil verilir. Bütün bu proseslərlə  yanaşı komplektləşdirmə 
şöbəsinin əməkdaşları tərəfindən hər bir cildin üzü yazılaraq təhvil dəftərində 
qeyd  edilir.  Komplektləşdirmə  şöbəsi  elektron  vasitələrlə  daxil  olmuş  bütün 
kitabxana informasiya resurslarını yəni kitablar, dövrü mətbuat,  elmi əsərlərin 
hər  birini  Kitabxananın  elektron  saytındakı  ―Milli  Kitabxana  Xəbərləri‖ 
bölməsi  vasitəsilə  oxuculara  çatdırır.  Əməkdaşlar  dövrü  nəşrlərin  hər  bir 
nömrəsinin  vaxtında  daxil  olmasına  nəzarət  edir,  əks  təqdirdə  müvafiq 
təşkilatlara şifahi və ya rəsmi məlumat verirlər.  
Göründüyü  kimi  M.F.Axundov  adına  milli  kitabxananın  fondunun 
komplektləşdirilməsi  müasir  tələblərə  cavab  verən  səviyyədə  həyata  keçirilir,  
çap  məhsullarının  elektron  versiyaları  hazırlanır  və  elektron  kataloqda 
yerləşdirilir.  Bütün  bunlar  Milli  Kitabxananın  fəaliyyətindəki  dinamik 
inkişafdan xəbər verir. 
 
                                    ƏDƏBĠYYAT 
1.  ―Kitabxana  İşi‖  haqqında  Azrərbaycan  Respublikası  Perzidentinin  Qanunu.-  Bakı  şəhəri.- 
1998 
2.  ―Azərbaycan  Kitabxanalarının  fəaliyyətinin  yaxşılaşdırılması‖  haqqında  Azərbaycan 
Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. Bakı şəhəri.- 20 aprel 2007. 
3.  X..İsmayılov:  M.F.Axundov  adına  Milli  Kitabxananın  Fondunun  formalaşdırılmasının 
müasir vəziyyəti.//Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: elmi-nəzəri, metodik və təcrübi jurnal.-
№1.B.,2012. 
4. M.F.Axundov adına Milli Kitabxananın 2011-2012-ci il hesabatları. 
5.  M.F.Axundov  adına  Milli  Kitabxananın  2011-ci  il  və  2012-ci  ilinin  ilk  rübünə  dair 
hazırlanmış statistik nümunələr. 
6.Azərbaycan  Kitabxanaları  XXL  əsrin  informasiya  məkanında.-1-ll  cild.-B.:Nurlar,2007.-
s.820.