Kvant fizikaning fizika va texnikaning
AKADEMIK LITSEYLARDA KVANT FIZIKASINIO‘QITISH
Yüklə 371,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3. AKADEMIK LITSEYLARDA KVANT FIZIKASINIO‘QITISH
Kvаnt fizikа kоinоtni bir butun yaхlit hоldа tаsаvvur qilаdi. Buni ekspеrimеntlаr tаsdiqlаydi. Bu mаsаlаni yoritish murаkkаb vа аlоhidа vаqt tаlаb qilаdi. Fizika o‘quv fanidan ta’lim berishning II bosqichida akademik liseylarda umumiy ta’lim predmeti sifatida o‘qitiladigan fizika kursining maqsadi umumiy o‘rta ta’lim negizida fizikadan fundamental bilim berish, fizik hodisalar va olamning fizik manzarasini ilmiy asosda tushuntirish orqali o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashi va falsafiy mushohada yuritish qobiliyatini rivojlantirish, nazariya va amaliyotning dialektik bog‘liqligini ochib berish, tabiatda va texnikadagi fizik jarayonlarni idrok etish salohiyatlarini oshirish, olgan bilimlarini kundalik hayotiy ehtiyojlari va xalq xo‘jaligidagi faoliyatlari uchun tayyorlash, ta’lim olishni davom ettirish uchun zamin yaratishni ta’minlashdan iborat[10]. Kvant mexanikasi – mikroolamning qonuniyatlarini ochishga doir fizikaviy nazariyadir. Kvant fizikasi klassik mexanikaga nisbatan dunyoni tushunishning yuqori pog‘onasidir. O‘quvchilar kvant nazariyasi haqida ma’lum bilimga ega bo‘lsin, degan maqsadda XX asr oxirlarida o‘rta maktab fizika dasturiga keyinchalik AL va KHK lari fizika dasturiga kvant fizikasi elementlarini kiritish maqsadga muvofiq bo‘ladi, degan xulosaga kelindi hamda bo‘lim materiallarini o‘rganishga 8 soat vaqt ajratildi. Shuni ham ta’kidlab o‘tish lozimki, kvant fizikasi asoslarini o‘rganish AL va KHK lari dasturiga kiritish murakkab metodik masaladir. Kvant fizikasida o‘rganiladigan zarralar to‘lqinidan iborat bo‘lishini e’tiborga olsak, ko‘rgazmali qurollar juda kam bo‘lgani uchun ham kvant fizikasi masalalarini AL lar fizika kursiga juda ehtiyot bo‘lib kiritish kerak, degan xulosaga kelindi. O‘tgan asrning qirqinchi yillarigacha o‘rta maktab o‘quvchilariga faqatgina yorug‘likning kvant nazariyasi haqida boshlang‘ich ma’lumotlar berildi. 40-yillar oxirida atom tuzilishini o‘rganish masalasi maktab fizika kursiga kiritildi. Bu davrda yadro tarkibi, radioaktivlik, ba’zi yadro reaksiyalari, radioaktiv izotoplar va ularning qo‘llanishi, kabi materiallar o‘rganildi. 1970 yillarda esa o‘rta maktab fizika dasturiga elementar zarralar haqida boshlang‘ich ma’lumotlar kiritildi. Kvant fizikasi g‘oyalarini o‘rganish avvalgicha qoldirildi, to‘g‘rirog‘i yorug‘likning kvant nazariyasi optika bo‘limi oxirida, Bor pospulatlari atom va yadrosi bo‘limida o‘rganiladigan bo‘ldi. O‘n bir yillik maktab fizika dasturi kvant fizikasi masalalarini o‘rganishni kuchaytirdi. Natijada alohida kvant fizikasi bo‘limi “Yorug‘lik kvantlari”, “Yorug‘lik ta’sirlari”, “Atom va atom yadrosi” mavzulari kiritildi. Bu mavzularning mazmuni sezilarli darajada yangilandi. Bo‘lim mavzularini o‘rganishga KHK larida 22 soat tabiiy fanlar yo‘nalishidagi AL larda esa 70 soat vaqt ajratildi[13]. Hozirgi kunda gumanitar yo‘nalishli ALlarda kvant fizikasini o‘rganish uchun 22 soat vaqt ajratilgan bo‘lib, uch bobga bo‘lib o‘rganiladi: 1. Kvant optikasi elementlariga 8 soat ajratilgan bo‘lib unda quyidagi mavzular o‘rganiladi: Kvant fizikasining paydo bo‘lish tarixi. Plank gipotezasi. Yorug‘lik kvantlari. Fotoeffekt va uning qonunlari. Fotoeffekt tenglamasi. Vakuumli va yarimo‘tkazgichli fotoelementlar. Fotoeffektdan texnikada foydalanish. Yorug‘lik tabiatini tushuntirishdagi dualizm
– yorug‘likning
to‘lqin
va kvant
xossalari. Geliotexnika, O‘zbekistonda quyosh energiyasidan foydalanish va uning rivojlanish istiqbollari. Bu mavzularni o‘rganish davomida fotoeffektni kuzatish, vakuumli va yarimo‘tkazgichli fotoelementlar, fotoelementlar yordamida fototokni hosil qilish kabi ko‘rgazma va tajribalarni ko‘rsatish hamda Quyosh batareyasining ishlash prinsipini o‘rganish, fotoeffekt hodisasini o‘rganish (Fotoelementli relening tuzilishi va ishlashini o‘rganish) laboratoriya ishlarini o‘tkaziladi. 2. Atom va atom yadrosini o‘rganish uchun 6 soat vaqt ajratilgan bo‘lib, unda quyidagi mavzularni o‘z ichiga oladi: Atomning tuzilishiga oid Rezerford tajribasi. Atomning yadroviy modeli. Borning kvant postulatlari. Energetik sathlar. Yorug‘likning kvant manbalari – lazerlar, ulardan fan-texnikada va xalq xo‘jaligida foydalanish. Golografiya haqida
tushuncha. Atom
yadrosiningtarkibi.Izotoplar, Atom
yadrolariningbog‘lanishenergiyasi. Yadroreaksiyalari.Radioaktivlik. Alfa, beta va gamma
nurlanishlar.Elementarzarralarnikuzatishvaqaydqilishusullari. Radioaktivaylanishlar.Radioaktivyemirilishqonuni. Bu bobdaRezerford tajribasining modeli, Vilson
kamerasida izlarni
kuzatish, Ionlovchizarralarniqaydetuvchiqurilmaningtuzilishivaishlashinio‘rganishkabiko‘rgazma va tajribalaro‘tkaziladi. 3.
Yadro energetikasi. Bu bobga6
soatvaqtajratilganbo‘libundaUran yadrosining bo‘linishi, Zanjirli reaksiya. Yadro reaktori. Atom elektrostansiyasi. Termoyadro reaksiyalari. Radioaktiv nurlanishlarning biologik ta’siri. Yadro energetikasidan tinchlik maqsadida foydalanish istiqbollari.O‘zbekistonda yadro fizikasi sohasidagi tadqiqotlar va ularning natijalaridan xalq xo‘jaligida foydalanish kabi mavzular o‘rganiladi. Kvant fizikasi o’rganishdagi yuqoridagi uchta bob tugagandan keyin 2 soatlik takrorlash darsi o‘tiladi. Aniq yo’nalishli ALlarda kvant fizikasini o‘rganish uchun 126 soat vaqt ajratilgan bo‘lib ular quyidagi mavzularlar asosida o‘rganiladi: 1. Kvant fizikasi,bu bobga 18 soat vaqt ajratilgan bo‘lib undayorug‘lik kvantlari, yorug‘lik ta’siri, kvant nazariyasining tug‘ilishi, fotoeffekt, fotoeffekt nazariyasi, fotonlar. Ichki fotoeffekt, fotoeffektning qo‘llanilishi, Yorug‘lik tabiatini tushuntirishdagi dualizm – yorug‘likning to‘lqin va kvant xossalari kabi mavzular o‘rganiladi. 2 Atom vayadrofizikasi. Elementarzarrachalar. Bu bobga 108 soat vaqt ajratilgan bo‘lib unda: Yüklə 371,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|