Kvant fizikasi

Borning kvant nazariyasi
Borning spektral formulasi (22)ni vodorodsimon atomlarga tatbiq qilinganda ushbu ko‘rinishni oladi:
(23)
Borning kvant nazariyasi fizikaning rivojlanishida g‘oyat muhim ahamiyat o‘ynadi. Kvant nazariyasi vodorod atomi tuzilishini va vodorod spektrining murakkab strukturasini miqdor jihatdan tushuntirib, atom ichidagi protsesslarni o‘rganishga to‘g‘ri yondashish yo‘lini belgilab berdi. Ko‘p elektronli atomlar spektrlarini Bor nazariyasidan bevosita foydalanib hisoblash mumkin emas. Bu nazariyani yanada takomillashtirish, hamma xususiyatlarini miqdor jihatdan tushuntiruvchi hozirgi zamon kvant mexanikasini yaratish bilan tugallandi.
Pauli prinsipiga asosan, atomda to‘rttala ( , , , ) kvant sonlari aynan har xil bo‘lgan ikkita va undan ortiq elektron bo‘lishi mumkin emas. Agar , , kvant sonlari bir xil bo‘lganda ham bilan bir-biridan farq qiladi. Pauli prinsipi atomlarning ichki spektrlarini o‘rganishda va Mendeleev davriy sistemasini nazariy asoslashda katta ahamiyatga ega.
Shunday bo‘lsa-da, Bor nazariyasi ko‘p elektronli atomlar tuzilishining va ularning spektrlarining umumiy belgilarini sifat jihatdan tushuntirish imkonini beradi, jumladan ximiyaviy elementlarning Mendeleev davriy sistemasida joylashish qonuniyatlarini asoslash imkonini beradi.
Shredinger tenglamasining ahamiyatli tomonlari uning yordami bilan fazoning turli nuqtalarida zarraning bo‘lish ehtimolini topish mumkinligi bilangina chegeralanmaydi. Bu tenglamadan va to‘lqin funksiyaga qo‘yiladigan shartlardan bevosita energiyani kvantlash qoidasi kelib chiqadi.
Shredinger tenglamasiga parametr sifatida zarraning E to‘liq energiyasi kiradi. Differensial tenglamalar nazariyasida Shredinger tenglamasi ko‘rinishidagi tenglamalar quyidagi shartlar, ya’ni bir qiymatlik, cheklilik va uzluksizlikni qanoatlantiruvchi E parametrning qiymatlari uchun yechimga ega yuo‘lishalri isbot qilinadi. Bu tanlangan qiymatlar parametrning xususiy qiymatlari, tenglamaning ularga mos kelgan yechimlari esa masalaning xususiy funksiyalari deb ataladi.


Xulosa:
Tabiiy dunyo hodisalarini tushunishda fizik juda muhim ikkita nuqtayi nazarga e’tibor beradi. Birinchisi - obyektlarning makroskopik dunyosi bo'lib, ularni biz. ko'ramiz, his qilamiz. Ikkinchisi -b u mikrokopik dunyo - atomlar va mikrozarralar olami bo'lib ularni ko'rib ham, his etib ham bo'lmaydi va bunda asosan diskretlik -m oddalarning kvant hususyatlari birinchi o'ringa o'tadi. Makroskopik dunyoni o'rganish jarayonida milliard-milliard atomlardan tuzilgan moddada zarralarning xaotik issiqlik harakati kvant dunyosining hodisalarini yashirib, diskretlikni surkab,. bo'yab qo'yadi va kvant hodisalarni ko'rish imkoniyati yo'qoladi. Juda past temperaturalarda vaziyat tamomila o'zgaradi. O'ta past temperaturalarda zarra- larning tartibsiz harakat qilishi tamomila yo'qolib, uning o'rniga ichki tartiblanish darajasi juda yuqori bo'lgan dunyo ko'zga tashlanadi. Amerika olimlari Djon Barden, Leon Kuper va Robert Shriffer tomonidan yaratilgan o'ta o'tkazuvchanlikning mikroskopik nazariyasiga ko'ra, o'ta o'tish nuqtasidan (odatda bu bir necha kelvinni tashkil'qiladi) past haroratlarda o'ta o'tkazgichning erkin elektronlardan hech bo'Imaganda bir qismi juftliklarga bog'lanadi.