Laqablar Og'abek

Mustahkamlash uchun savollar: 
1. Shaxs nomlari deb qanday otlarga aytiladi? 
2. Joy nomlariga misollar keltiring. 
280-mashq.Uyga vazifa.Ota-onangiz, aka-ukalaringiz,opa-singillaringizning 
ismlarini yozing va ularga izoh bering.

---

52 
UMUMIY XULOSALAR 
 
Badiiy adabiyot ifodaning spetsifik formasidir. Har qanday badiiy adabiyotda 
inson yashaydi. Shunday ekan, badiiy adabiyot tili inson tilining badiiy shaklidir. 
Shuning uchun ham badiiy adabiyotning o‘ziga xos xususiyatlariga tayangan holda 
o‘rganish bosh nazariy va amaliy jihatdan maqsadga muvofiqdir. Shunday ekan, bu 
mavzu o‘zbek filologiyasidagi eng muhim mavzulardan biri deb belgilanadi. 
Ayniqsa, terminologik leksikaning badiiy uslubda ishlatilishi masalasi ko‘pgina 
tadqiqotchilarning diqqatini jalb qildi. Lekin badiiy adabiyotda laqablarning 
leksik-semantik va grammanik xususiyatlari maxsus o‘rganilmagan.
1. Badiiy asar tilida ishlatilgan laqablarni o‘rganish o‘zbek tilshunosligining 
onomastika, onomosiologiya sohalarini o‘rganishda katta ahamiyatga ega. 
2. Laqablar badiiy asarda tasvirlanayotgan obrazlarning turli-tuman jihatlarini 
ixcham kontekstda chuqur ma’noli va ta’sirchan tasvirlash vositasi hisoblanadi. 
3. Badiiy uslubda yengil kulgi, komik, satirik, hazil-mutoyiba detallari bo‘lib 
xizmat qiladi. 
4. Xususan laqablarni sinxronik va dioxronik planda o‘rganish so‘z 
semantikasinig ayrim tomonlarini o‘rganishda alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki 
jamiyat o‘zgarishda bo‘lib turishi dialektik qonuniyat bo‘lganidek, so‘z 
ma’nolarining taraqqiyoti ham doimo sodir bo‘lib turadigan tarixiy-lingvistik 
qonuniyatdir. 
5. Shunday qilib, yozuvchi Mirmuhsinning «Temur Malik» romanida 
laqablar o‘rni bilan qo‘llangan hamda ular asarda tasvirlangan tarixiy davr – 
mo‘g‘ul bosqinchilariga qarshi kurash davri haqida kitobxonlarga aniq tasavvur 
berish uchun xizmat qiladi. 
6. Xalq so‘zlashuv nutqida, shuningdek, badiy asar tilida ham davr ruhini 
ifodalash maqsadida arxaik va neologik laqablardan keng foydalanganlar. 
Badiiy adabiyot tili jamiyat hayotini o‘zida aks ettirishda asriy tajribalarga 
ega bo‘lgan badiiy adabiyot bilan uzviy bog‘liq.

---

53 
Badiiy adabiyot tili adabiy tilning o‘ziga xos shakli, bu tilning o‘ziga xos, 
muayyan xususiyatlaridan biri ham adabiy normani chetlab o‘tishidir. Unda 
lug‘aviy va uslubiy vositalarning tabaqalanishini belgilashda, bu tilning adabiy 
tilga va adabiy normaga munosabatlari masalalarini chetlab o‘tib bo‘lmaydi. 
O‘zbek tiliga so‘z o‘zlashtirishga rus tili asosiy manba hisoblanadi. Rus 
tilidan va rus tili orqali boshqa tillardan kirib kelgan so‘zlarga ot yasovchi –chi 
affiksi qo‘shilib, kasb-hunarga oid laqablar yasalgan. Masalan: p a t e n t ch i,
z a k o‘ n ch i laqabi. Demak, inson tana a’zolaridagi biror nuqsonni ifodalovchi 
so‘zlardan hosil bo‘lgan laqablar ko‘p hollarda asosan qahramon portretini 
tasvirlashda ixchamlikka erishish uchun badiiy asarlarda qo‘llaniladi. Ma’lumki, 
laqab vazifasida qo‘llangan bunday so‘zlar asl ma’nolarida ham ishlatiladi. 

---

54