Lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

 
deyiladi. Zaharlanishning ikkinchi 
klinik fazasi somatogen
 
deyiladi. Bu faza organizmda zararli moddaning yo‘qotilishi 
yoki zararsizlantirilgandan keyin boshlanadi hamda organlarning «kimyoviy 
shikastlanishi» va organizmning javob reaksiyasining natijasi sifatida yuzaga keladi. 
Kimyoviy moddalar organizmga turli–tuman zararli ta’sir ko‘rsatishi mumkin, ular 
yallig‘lanish, shaytonlash, allyergik kasalliklarni keltirib chiqarishi, nafas olish 
organlarini, nyerv yurak tomir sistemasini, qonni, ovqat hazm qilish organlarini va 
boshqalarni shikastlashi mumkin. 
Genetik asoratlar o‘ta jiddiy hisoblanadi. Bu holda zaharlar ta’siri keyinroq yuzaga 
chiqadi. Bularga homila rivojlanishining buzilishi (embriogen va tyeratogen ta’sir), 
hujayra nasl apparatining shikastlarini (mutagen ta’sir) va hujayraning xavfli o‘zgarishi 
(konsyerogen ta’sir) kiradi. 
O
H
C
H
O
OH
CH
O
H
2
2
3
2





 
 
2.4. Zaharlovchi moddalar bilan ishlash qoidalari 
 
Zaharlovchi moddalar bilan zararlanganda yoki unga Shubha qilinganda himoya 
choralariga qat‘iy rioya qilish kerak. 
Dala sharoitida tortuvchi ventilyatsiya moslamalari, gaz, suv tarmoqlari va 
kanalizatsiya sistemalarining yo‘qligi kimyoviy tekshirishlar o‘tkazish uchun ma‘lum 
qiyinchilik tug‘diradi. Shuning uchun tekshirish o‘tkazilayotgan vaqtda quyidagi 
xavfsizlik texnikasi qoidalarga rioya qilish zarur: 
t (vaqt)
 
Eliminasiya 
Rezorbsiya 
С 
max 

---

16 
- namuna bilan qilinadigan barcha opyeratsiyalar, ya‘ni obyektlardan olib kelingan 
namunalar ko‘zdan kechirilayotganda ularni boshqa idishlarga solish, aniq miqdor 
olish, qismlarga bo‘lish va boshqa ishlar bajarilayotgan vaqtda protivogaz, himoya 
qo‘lqopi kiyilgan bo‘lishi, fartuk taqilishi kerak; 
- tahlil o‘tkazilayotgan joyda oziq-ovqat, suv iste’mol qilish va ularni saqlashga 
ruxsat byerilmaydi; 
- tahlil o‘tkazilayotgan joyda begona kishilarning bo‘lishi mumkin emas; 
- byerk joylarni shamollatib turishga harakat qilish kerak, ma’lum vaqtdan so‘ng 
ishlayotgan joyning havosi tozaligi indikator naychalar yordamida tekshirib turilishi 
lozim; 
- juda ko‘p namunalar bilan ishlashga to‘g‘ri kelib qolganda ularni zich 
yopiladigan maxsus yashiklarda yoki maxsus ajratilgan joylarda saqlash kerak, ochiq 
joyda ishlayotgan vaqtda tekshirish ishlarini o‘tkazayotgan kishi shamol esadigan 
tarafda turib ishlashi kerakki, esgan shamol zaharlovchi modda bug‘larini boshqa 
tomonga olib ketsin; 
- tahlil o‘tkazib bo‘lgandan so‘ng namuna qoldiqlari, laboratoriya idishlari va 
apparatlar ichida qolgan narsalar maxsus tayyorlangan joyga ko‘milishi kerak; 
- asbob, ishlatilgan maxsus jihozlar va boshqalar zaharlovchi moddaning turiga 
qarab degazatsiya qilinadi; 
- tahlil ishlarini olib borgan kishi ish tugagandan so‘ng sanitariya ishlovidan o‘tishi 
kerak.