Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

Korxonalarning asosiy va aylanma aktivlari. 
Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida asosiy kapital 
aylanma 
mablag‘lardan 
farqli 
o‘laroq o‘zining qiymatini 
asta-sekinlik bilan bir necha takror ishlab chiqarish jarayonida 
amortizasiya fondi shaklida tiklab boradi. Asosiy vositalar takror 
ishlab chiqarish bosqichlarida kapital qo‘yilmalar orqali doiraviy 
ravishda shakllanib boradi. 
–
Asosiy fondlarning doiraviy aylanishi. 
–
Asosiy vositalar 
–
Balans bo‘yicha asosiy fondlarning birlamchi qiymati 
–
Asosiy fondlarning qoldiq qiymati 
–
Kapital qo‘yilmalar 
–
Asosiy fondlarning eskirishi 
–
Amortizasiya ajratmalari 
–
Ishlab chiqarishni rivojlantirish fondi 
Moliyalashtirish manbalari: 
–
Foyda va korxonaning boshqa moliyaviy resurslari; 
–
Aksionerlik kapitali; 
–
Uzoq muddatli kreditlar; 
–
Byudjet va BTF mablag‘lari. 
Amortizatsiya ajratmalari asosiy fondlarning me’yordagi 
xizmat muddatlari mobaynida ajratiladi.
Amortizatsiya – asosiy vositaning foydali xizmat muddati 
davomida amortizatsiya qiymatini muntazam ravishda taqsimlash va 
ko‘chirish ko‘rinishida eskirishning qiymat ifodasidir. 

---

279 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mulkchilikning hissadorlik 
jamiyatlarining meyordagidek iqtisodiy faoliyati uchun aylanma 
mablag‘lar talab qilinadi.
Aksariyat iqtisodiy adabiyotlarda joriy aktivlarga investitsiya 
qilingan mablag‘larni “Aylanma mablag‘lar” atamasidan tashqari 
“aylanma kapital”, “aylanma aktivlar” yoki «joriy aktivlar” kabi ibo-
ralar qo‘llanilib, asosan iqtisodiy nazariya va xo‘jalik yuritishning xo-
rijiy tajribasidan olinadi. Mohiyatiga ko‘ra, aylanma aktivlar korxona 
ishlab chiqarish kapitalining bir qismi bo‘lib, uning qiymati ishlab 
chiqarishning har bir siklida ishlab chiqarilgan mahsulotga o‘tkaziladi 
hamda ushbu tovarni sotgandan so‘ng korxonaga qaytariladi. Aylanma 
kapital ko‘pincha korxonaning pul mablag‘lari hisoblanuvchi yoki 
ishlab chiqarish jarayonida pul mablag‘lariga aylantiriluvchi 
harakatchan aktivlari qatoriga kiritiladi. O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligida 2018-yil 27-avgustda 21-son bilan tasdiqlangan 
O‘zbekiston Respublikasining Buxgalteriya hisobi milliy standarti 
(21-son BHMS)da aylanma aktivlar «joriy aktivlar deb e’tirof etiladi”.