47
aniqlash jamiyat sotib olgan o‘z aksiyalarini hisobga olmagan holda
o‘tkaziladi.
Jamiyat o‘z aksiyalarini mustaqil ravishda yoki investitsiya insti-
tutlari orqali sotib olishi mumkin. Aksiyalar chiqarilganda ularning
nominal aksiyada ko‘rsatilgan, (masalan, 100 dollar, 500 dollar, 100
so‘m va h.k.) qiymati bo‘ladi, lekin ular bozor narxida sotiladi, narx
nominal qiymatidan yuqori yoki past bo‘ladi. Bozordagi talab va
taklifga qarab aksiyaning bozor narxi shakllanadi, bunga bozor kursi
deb ataladi. Bozor kursi yoki narxini belgilanishi qimmatli qog‘ozlar
katirovkasi deyiladi va u fond birjasida amalga oshiriladi.
Qimmatli qog‘ozlarning bozorda yaxshi sotilishi korxona, firma
uchun o‘zgalar pulini moliyaviy resursga va so‘ngra kapitalga
aylantirib, o‘zining mavqeini mustahkamlab yaxshi foyda olishga
imkon beradi. Aksiya kursiga ta’sir etuvchi omilar turlicha bo‘ladi.
Germaniya mutaxassislari fikriga ko‘ra unga iqtisodiy, siyosiy va
ruhiyat omillari ta’sir etadi.
Firma emitent sifatida qimmatli qog‘oz sotsa, xaridor sifatida uni
bozordan sotib ham oladi. Odatda firma o‘zi bilan yaqin iqtisodiy
aloqada bo‘lgan firmalar, banklar, sug‘urta va investitsiya
kompaniyalari aksiyalarini va davlat obligatsiyalarini yoki ko‘proq
o‘z mahsulotlarini sotib oluvchi yoki unga kerakli resurslarni
sotuvchi korxonalar aksiyasini sotib oladi, chunki ular bir birlarining
yaxshi moliyaviy ahvolidan o‘zaro manfaatdor bo‘ladilar.
Bozor munosabati sharoitida xo‘jalik subyektlari moliya jihatdan
ham o‘z aravasini o‘zi tortishi kerak, ammo ular foyda ko‘rib rentabelli
ishlashi, foyda hisobidan o‘z moliya resurslarini orttirib borishlari ham
shart, bu siz ular raqobatga bardosh bera olmaydilar. Demak,
moliyaviy baquvvat bo‘lish raqobatchi chidamli bo‘lishi demakdir.
Dostları ilə paylaş: