Logistikada autsorsing va insorsing

13-MA’RUZA

LOGISTIKADA AUTSORSING VA INSORSING


Reja:

1. 
   Autsorsing tushunchasining paydo bo‘lishi va shaklanishi
   
2. 
   Biznes-jarayonlarni autsorsingi
   
3. 
   Autsorsing loyihasi bosqichlari
   
4. 
   Autsorsing va insorsing shakllari va turlarini tasniflash
   
5. 
   Autsorsingni qo’llashda iqtisodiy yondashuvlar
   

Tayanch so‘z va iboralar

Autsorsing, insorsing, biznes jarayonlari, autsosrser, insorser, loyiha, to‘liq autsosing, qisman autsorsing, xamkor autsorsing, xarajat, sifat, qayta baholash

1. 
   Autsorsing tushunchasining paydo bo‘lishi va shaklanishi
   

“Autsorsing” (“outsourcing”) atamasi ingliz tilidagi “outside resource using” — “tashqi resurslardan foydalanish”so'zlarining qisqartmasidan shaklladadi.Xalqaro amaliyotda bu atama, tashkilot tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladigan tashqi tashkilot funktsiyalari yoki faoliyatining ayrimlarini, odatda «uchinchi tomonga»o'tishni anglatadi. Autsorsing ko'pincha «XX asr fenomeni», shuningdek, «so'nggi o'n yilliklar biznesining eng katta ochilishi» deb ataladi, chunki faqat XX asrning 80-yillarida ushbu xizmat turi amaliyotga joriy etila boshladi va keng miqyosdayoyilaboshladi. Shu bilan birga, «tashqaridan» ixtisoslashgan firma xizmatlarni jalb qilish g'oyasi yangi emasedi.Iqtisodiyot nazariyada, keyinchalikesa ilmiy boshqaruvda mehnatni taqsimlash, ixtisoslashuv vahamkorlik tushunchalari shakllanishibilanpaydobo‘lgan.

Autsorsing zamonaviy biznes uchun zarurdir. Har qanday kompaniya biznesni kengaytirish, ilmiy va texnologik jihatdantaraqqiyetish, raqobatbardosh va sifatli mahsulotlar ishlab chiqarishda foyda olishga intiladi. Biroq, foyda olish korxona tomonidan tashkil etadigan va undan tashqarida bo'lgan tizimlarning murakkab, o'zaro ta'siri natijasidir. Bunday biznes tizimlarini boshqarish - murakkab vazifadir, shuning uchun mehnatni oqilona taqsimlash juda muhimhisoblanadi.Autsorsing kompaniyalarga zarur xizmatlarni taqdim etadigan zamonaviy texnologiyalar, bilim va tajribaga ega bo’lishlari, naqat o’zlari uchun foyda, balki mijozlar uchun ham katta foydadir. Bu har ikki tomon uchun ham qulaydir, chunki ularning har biri o'z resurslarini kuchli va istiqbolli faoliyatni rivojlantirishga qaratishi mumkin. Bu yakuniy mahsulotni ishlab chiqarish xarajatlarining sezilarlidarajada kamayishiga olib keladi, chunki har bir tomon qo'shimcha harakatlarni amalga oshirmasdan va yangi faoliyatni rivojlantirishga qo'shimcha mablag ' sarflamasdan, eng yaxshi ishni amalga oshiradi. Va nihoyat, bu iste'molchilar manfaatlariga mos keladi, chunki ular eng yaxshi sifatli mahsulotni arzon narxda olishadi.
Hozirgi kunda ko'plab tashkilotlarda autsorsing qo'llanilmoqda. Firmalar o'z o'lchamlarini qisqartirishga, xodimlar sonini kamaytirishga va o'ziga xos,asosiy faoliyat turlariga e'tibor qaratishga intiladi, davlat va xususiy tashkilotlar ilgari firmalar tomonidan amalga oshirilgan ko'plab jarayonlarga «tashqi ta'minot» tamoyilini qo'llaydi. Ushbu jarayonlarning natijalari tashqi manbalardan xizmatlar sifatida sotib olinadi. Bunga, birinchi navbatda, xizmat ko'rsatish jarayonlari (pishirish, xavfsizlikni ta'minlash, tozalash, ofis uskunalarini saqlash va tashkilotning hayotiy faoliyatini ta'minlash uchun boshqa jarayonlar), so'ngra yordamchi va nihoyat asosiy jarayonlar amalga oshiriladi. Autsorsingni qo'llashning asosiy sohalari bo’lib: transport, aloqa, ombor xo'jaligi, ko'chmas mulkni boshqarish va boshqalar kiradi.
Zamonaviy adabiyotlarda autsorsingning ko'plab ta'riflari mavjud bo'lib, ular uning metodologiyasini turlichaifodalaydi. Masalan, autsorsing:

• 
  tashqi etkazib beruvchilar yoki ishlab chiqaruvchilar tomonidan xizmatlarni ko'rsatish yoki mahsulotlarni etkazib berish;
  
• 
  korxonaning ichki bo'linmasini va barcha tegishli aktivlarni muayyan vaqt davomida belgilangan narxda ma'lum bir xizmatni taqdim etishni taklif qiluvchi xizmat ko'rsatuvchi provayderni tashkil etishga o'tkazish;
  
• 
  muayyan yordamchi funktsiyalarni ushbu sohada ixtisoslashgan uchinchi shaxsga o'tkazish;
  
• 
  tashqi resurslarni jalb qilish. Misol:buyurtmachi kompaniya mijoz uchun muhim yo'nalishlarda katta tajribaga ega bo'lgan, ammo uning professional faoliyati mavzusi bo'lmagan uchinchi tomon kompaniyasi bilan shartnoma tuzadi;
  
• 
  har qanday biznes-jarayonlarni amalga oshirish uchun o'z quvvatlarini sotish( ta'mirlash ,buxgalteriya hisobi, ish qismini tashlash); yon tomonda tegishli mahsulot yoki xizmatlarni sotib olishga o'tish;
  
• 
  uchinchi tomon kompaniyalariga nodavlat xizmatlarni taqdim etish huquqini berish. Har birining ish samaradorligini oshirish uchun do'stona kompaniyalar ichida chuqur ixtisoslashuvni anglatadi;
  
• 
  «sifat-xarajatlar-egalik» parametrlaridan kelib chiqqan holda biznes tizimining konfiguratsiyasini optimallashtirish bo'yicha tashkiliy qaror. Tashqi manbalar-bu tomondan qarz olish.
  

Biroq, bu ta'riflarning barchasi umumiy xususiyatlarga ega: autsorsing har doim muayyan faoliyat turlari va yo'nalishlarida mustaqil rivojlanish o'rniga ixtisoslashtirilgan tashkilotlarning resurslarini jalb qilishni anglatadi.
Autsorsing tizimidagi munosabatlar buyurtmachi yoki mijoz bo'lgan mahsulot va/yoki xizmatlarni ishlab chiqaruvchi tashkilotni va autsorserni, ya'ni zarur resurslarga ega bo'lgan ijrochi tashkilotni, masalan:
1) professional (autsorser mijoz kompaniyasi bo'lmagan yuqori malakali mutaxassislarga ega);
2) ishlab chiqarish va texnologik (autsorser zarur ishlab chiqarish quvvati yoki texnologiyaga ega);
3) moliyaviy va ma'muriy (autsorser ba'zi loyihalarni o'z xarajatlarini kamaytirish va bajarilishini tezlashtirish uchun boshqarishi mumkin);
4) mintaqaviy (ba'zi hududlarda yoki mamlakatlarda shunga o'xshash ish arzonroq) va boshqalar.
Ishlab chiqaruvchi tashkilot va yakuniy iste'molchiga nisbatan tashqi manba tashkiloti «uchinchi tomon» dir, tashqi manba resurslari ishlab chiqaruvchi tashkilot tomonidan iste'molchi uchun zarur bo'lgan mahsulot/xizmatlarni ishlab chiqarish bilan bog'liq asosiy, yordamchi yoki xizmat ko'rsatish faoliyatini amalga oshirish uchun jalb qilinadi. Natijada, autsorser resurslarini jalb qilish, ya'ni «uchinchi tomon» yoki bir qator funktsiyalar yoki biznes-jarayonlarni «yon tomonga» qo'yish iste'molchining talablarini eng yaxshi qondirishga qaratilgan, ya'ni.mahsulot/xizmatning alohida narx, sifat mezonlari yoki shaxsiy ehtiyojlarga muvofiqligi.
Xizmat ko'rsatish jarayonlarini autsorsing (ijtimoiy-maishiy funktsiyalar yoki ofisning hayotiy faoliyatini ta'minlash) ushbu turdagi ishlarning qisman yoki to'liq autsorser tomonidan amalga oshirilganda mijoz-tashkilot ichida bajariladigan ishlarning qisqartirilishi bilan bog'liq. Ular orasida, masalan, idoraviy himoya, ovqatlanish, binolar va binolarni tozalash va tegishli funktsiyalar, tashkilotning transport vositalarini boshqarish, kompyuterlarga xizmat ko'rsatish, ofis uskunalari va aloqa vositalari va boshqalar kiradi.
Tashkilotni boshqarish uchun malakali mutaxassislarni jalb qilish (tashkilotni boshqarish funktsiyalarini autsorsing qilish), xodimlarni o'qitish va malakasini oshirish (korporativ ta'limni autsorsing qilish), logistika funktsiyalari va marketingni autsorsing qilish, asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlarini autsorsing qilish va h.k. tegishli funktsiyalarni autsorserga to'liq yoki qisman topshirishda samarali bo'lishi mumkin. Autsorsingning alohida yo'nalishi inson resurslarini autsorsing qilishdir.

1.