M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

2 6 - 2 8
Prolifirativ faza
S e k re to r faza
Spiral
arteriyalar
Hayzoldi
fazasi
7-rasm .
H a y z s i k l i .
G ip o f iz g ip o ta la m u s bilan m u r a k k a b a n a to m i k faoliyati 
j i h a t i d a n
m u r a k k a b
b o g H a n g a n
b o ‘ l i b ,
u c h i n c h i
b o s q i c h n i
tashkil qiladi.
G ip o f iz old boN agining faoliyati g ip o t a l a m u s d a n ajraladigan 
n e y r o g o r m o n a l
s e k r e t s i y a
t a ’s i r i d a
n a z o r a t
q i l i n a d i .
G ip o f iz n in g old bo'lagi 
adenogipofiz,
orq a boMagi esa 
neyrogipoflz
d e b yuritiladi. A d e n o g ip o f iz d a asosiy 6 ta g o r m o n ishlab 
c h i q i l a d i :
f o l l i k u l a n i n g y e t i l i s h i n i
t a ’m i n l o v c h i
f o l l i k u la
s t i m u l l o v c h i
g o r m o n
( F S G ) ,
s a r i q
t a n a
t a r a q q i y o t i n i
t a ’m in la y d ig a n lu te inlovc hi g o r m o n ( L G ) , lu te in o tr o p g o r m o n
( L T G ) ,
s o m a t o t r o p
( S T G ) ,
t i r e o t r o p
( T T G )
v a
a d r e n o k o r t i k o t r o p ( A K T G ) g o r m o n la r .
H a y z siklini b o s h q a r is h n in g t o ‘ r t i n c h i
b o s q i c h i g a
p eriferik e n d o k r in a 'z o l a r kiradi ( t u x u m d o n , b u y ra k u sti bezi 
va q a lq o n s im o n bez).
T u x u m d o n jin siy bez b o ‘lib, ikkita asosiy vazifani bajaradi: 
1) follik u la larn in g siklik ra v ish d a ta ra q q iy o ti — ovulatsiyasi; 
yetilg an t u x u m hujayrasi ajraladi; 2) t u x u m d o n ikki xil jinsiy 
g o r m o n : e s t r o g e n
va p r o g e s t e r o n
ishlab c h iq a r a d i. 
U n d a n tash q ari q is m a n e r k a k la r g o r m o n i — a n d r o g e n l a r
h a m ishlab c h iq a r a d i ( 8 - ra s m g a q a ra n g ).
16

---

Kunlar 
j
Estri ■gen 
p
Pro 'esteron
/
____
^
z
14
28
8-rasm .
H a y z s i k l i d a t u x u m d o n g o r m o n l a r i
k o n s e n t r a -
t s i y a s i n i n g g r a f i k
k o ' r i n i s h i .
T u x u m d o n d a dastlab follikula yeti la boradi. Bu ja ra y o n F S G
va L G g o r m o n la r i h a m d a o k s ito s in n in g re fle k to r t a ’siri va 
follikula d e v o rig a p ro te o litik f e r m e n tla r n in g t a ’sirida follikula 
q o rin b o ‘shligbiga y o rilad i, y a ’ni yetilg an tu x u m h u ja y ra q o rin
b o ‘sh lig liga ch iqadi.
D e m a k , b i r l a m c h i
f o llik u la
3 ta: 
r e g e n e r a t s i y a ,
y e t i 1 i s h
va o v u l a t s i y a
b o s q i c h l a r i n i
b o s i b o ' t a d i .
F o ll i k u l a n i n g e n g y e tilg a n , y o r ilis h g a ta y y o r l a n g a n h o la ti 
G ra a f p u fa kc h a la h
d e b a ta la d i va s h u n d a n keyin ovulatsiya 
r o 'y b e ra d i. O v u la ts iy a d a n keyin y o rilgan follikula o 'r n i d a
yangi t a n a , y a ’ni sariq t a n a v u ju d g a keladi ( 7 - r a s m ) . S ariq 
t a n a n i n g s h ak llan ish i va t a r a q q iy etish j a r a y o n i d a d o n a d o r
h u ja y ra la r k o 'p a y a d i v a t u x u m d o n n i n g m e z e n x i m a s tro m a si 
q o n to m ir la ri bilan b irgalikda rivojlanadi.
S ariq t a n a quyidagi b o s q ic h la rn i b o sib o 'ta d i:
1 - b o s q i c h
— 
p r o l i f e r a t s i y a ;
2 - b o s q i c h
— q o n -
t o m ir la r bilan t a ’m in la n is h b o s q ic h i, 3 - b o s q i c h — gullash 
b o sq ic h i, 4 - b o s q i c h
— sariq t a n a n i n g s o 'n i s h b osqichi.
H a y z s ik lid a b a c h a d o n s h illiq
p a r d a s i d a q u y i d a g i c h a
o 'z g a r is h la r y u z beradi.
B a c h a d o n sh illiq p a r d a s i 
( e n d o m e t r i y ) ikki: 
bazal
va 
fu n ksio n a l
q a v a tla rd a n iborat.
H a y z b a c h a d o n shilliq p a r d a s in in g d e s k v a m a tsiy a bosqichi 
b ilan b o s h la n a d i va 3 —4 k u n d a v o m e tadi. Bu f a z a d a bez 
y o 'lla r id a g i e p ite liy a s ta - s e k in h a lo k b o 'l a d i , shilliq q av a t 
q is m a n eriydi (a u to liz ) , q is m a n p a r c h a l a n i b va y a n a q is m a n
fagositoz n atijasida shilliq*. qavatnime,:- .ustki 
o z
2 — G i n e k o l o g i y a
o n M К
qavati
17

---

k o ‘c h ib tu s h a d i. Bazal qism i y a q in id a g i b ir qism i sa q la n ib
q o ladi. Bazal q avatlari yuzasidagi k o ‘c h g a n s p o n g io z qavat 
o ‘r n id a q o lg a n y ara y u z a s id a n q o n ketadi. D e sk v a m a ts iy a bilan
birga, re g e n e ra tsiy a b o s h la n a d i, h a y z q o n i t o ‘x tab b a c h a d o n
shilliq p a r d a s i d a q a y ta q u r is h (b itis h ), y a ’ni 
re g e n e r a ts iy a
ja ra y o n i va sikl b o s h la n a d i.
H a y z q o n i t a m o m b o ‘lg a n id a n keyin b a c h a d o n n i n g y u p q a
bazal q a v a tid a n shilliq q av a t te z o ‘sa b o r a d i, b u n d a 4 —5 k u n
d a v o m i d a u n i n g q a l i n l ig i 4 
m a r t a g a c h a o s h a d i .
S h illiq
q a v a t n i n g f a q a t o ‘zi 
q a l i n l a s h i b q o l m a y , b a lk i b a g ‘r id a
j o y l a s h g a n b e z l a r h a m u z u n l a s h i b k a t t a l a s h a d i va b u r m a
sh ak lin i o lad i, a m m o b e z epiteliysi yetarli d a r a ja d a k a tta la sh ib
u z u n to rtish ig a q a r a m a s d a n sekret a jra tm a y d i. S h u n g a k o ‘ra 
b e z b o ‘s h liq la rid a hali suyuqlik b o l m a y d i . B a c h a d o n shilliq 
pard asid ag i b u n d a y o ‘z g a rish la r 
proliferatsiya
b o s q ic h i deyiladi. 
H a y z siklining 1 3 - 1 5 - k u n la r id a b u fa z a n in g y e tilgan davri 
b o ‘ladi. 
S h u n d a n
k e y i n e p i t e l i y h u j a y r a l a r i d a s e k r e t s i y a
a jra lish in in g d a stla b k i belgilari kuzatiladi.
Bu faza e n d o m e t r i y d a