M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

8.2. Ombor faoliyatining asosiy
funksiyalari
Omborlarni tasniflash. 
M ateriallar oqimi harakatining barcha 
bosqichlarida dastlabki xomashyodan boshlab tayyor m ahsulot 
iste’moliga yetib borgungacha zaxiralarni maxsus moslashtirilgan 
joylarda saqlashga obyektiv zarurat mavjud. Omborlar turining 
ko‘pligi m ana shu bilan izohlanadi.
Logistik tizimda tutgan о ‘m i va tovarlar harakati jarayonidagi 
ahamiyatiga qarab om borlar quyidagi guruhlarga bo ‘linadi:
133

---

• mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar omborlari (ta’minot. 
sohasida);
• mahsulot iste’m olchilari om borlari (ishlab chiqarish so­
hasida);
• sotuvchi tashkilotlar omborlari (taqsimlash sohasida):
• vositachi tashkilotlar omborlari.
M ahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar om borlari ishlab 
chiqarishga m oijallangan xomashyo, m ateriallar, butlovchi va 
boshqa m ahsulotlarni saqlashga ixtisoslashtirilgan va bunday 
omborlar, birinchi navbatda, ishlab chiqaruvchi iste’molchilami 
kerakli materiallar bilan ta ’minlaydi.
Mahsulot iste’molchilari omborlari texnologik jarayon uzluksiz 
o ‘tishini ta ’minlashga moMjallangan. M azkur om borlarda tugatil- 
magan ishlab chiqarish zaxiralari, asboblar, ehtiyot qismlar va 
boshqalar saqlanadi. Ishlab chiqarish jarayonidagi ahamiyatiga 
qarab ishlab chiqarish tashkilotlarining omborlari quyidagi turlarga 
boMinadi:
— ta ’minlovchi (moddiy-texnika ta ’minoti boMimiga b o ‘ysunadi)
— ishlab chiqarishni m ateriallar, butlovchi m ahsulotlar, sotib 
olingan yarimmahsulotlar bilan ta ’minlaydi;
— ishlab chiqaruvchi (ishlab chiqarish-rejalashtirish boMimiga 
yoki rejalashtirish-boshqarish bo lim ig a bo‘ysunadi) — o ‘zida ishlab 
chiqarilgan yarimmahsulotlarni va texnologik asbob-uskunalarni 
saqlashga m oijallangan;
— sotuvchi (sotuv boMimiga b o ‘ysunadi) — sotishga moMjallan­
gan moddiy boyliklar saqlanadi.
Xizmat ko‘rsatish sohasiga qarab korxona omborlari turlari:
— korxonaning um um iy (markaziy) omborlari;
— sexga tegishli om borlar (markaziy om borlar filiallari);
— sex om borlari, sex boshliqlariga bo ‘ysunadi.
Sotuvchi tashkilotlar omborlari tovarlaming ishlab chiqarish 
sohasidan iste’mol sohasiga uzluksiz harakatini ta ’minlashga xizmat 
qiladi. Ularning asosiy vazifalari — ishlab chiqarish mahsulotini 
iste’mol mahsulotiga aylantirish ham da turli iste’m olchilar, shu 
jum ladan, chakana savdo tarm oqlarining uzluksiz ta ’m inotini 
amalga oshirish.
134

---

Vositachi tashkilotlar (eng aw alo, transport tashkilotlari) om - 
borlari — moddiy boyliklarni jo ’natish bilan bog‘liq om borga 
vaqtincha joylashtirishga m o ijallangan. O m borlarning bunday 
turlariga tem ir yo‘l stansiyalari omborlari, avtotransport, daryo 
va dengiz portlarining yuk terminallari, havo transporti terminallari 
kiradi. Bajarilayotgan yuklarni qayta ishlash amaliyotlarining turi 
b o ’yicha bu om borlar transportdan tushirilib, boshqasiga ortish 
turiga kiradi.
Mazkur om borlar guruhi ham ta’minlovchi, ham taqsimlovchi 
logistika doirasida bo'lishlari mumkin.
Xizmat vazifasiga ko‘ra barcha om borlar besh turga b o ‘linadi: