M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Ta’minot va ishlab chiqarish manbalarini global joylashtirish
strategiyasi.
K o‘p millatli kompaniya xizmat ko‘rsatayotgan har bir aniq 
bozor uchun ishlab chiqarish va ta ’m inot m anbalarini global 
joylashtirish strategiyasi komplektlashga oid mahsulot ishlab chiqa­
rish va tayyor mahsulotni yig‘ish uchun joy tanlash bilan bog‘liq,
A n’anaga k o‘ra firmalar turii m am lakatlar bozorini sekin-asta 
o ‘zlashtirishni moMjallashgan. Ishdan global xabardorligi oshgani 
sayin milliy chegaralar bilan b o g liq bo'lm agan holda operatsiya­
larni m uvofiqlashtirish va integratsiyalash hisobiga raqobatli 
afzalliklami qo‘lga kiritishga im kon paydo bo‘ldi.
Jahonning har qanday qismidagi bozorlarga xizmat ko‘rsatish 
uchun kom plektlashga oid m ahsulotlarni va tayyor m ahsulot 
yig'ishni global joylashtirishda ko ‘pgina variantlar mavjud. Shu 
tariq a m ah su lo t ishlab ch iq arish n in g barcha jaray o n i firm a 
to m o n id an t o ‘liq yoki qism an bajarilishi m um kin, m asalan, 
firmadan tashqarida b o ‘lgan kompaniyalar tom onidan mahsulotni 
yig‘ish amallari bajarilishi mumkin. Komplektlashga oid m ahsu­
lotlarni ishlab chiqarish va ularni yig'ish ishlari firma joylashgan 
mamlakatda; mazkur mahsulot sotiladigan mamlakatda; rivojlangan 
yoki rivojlanayotgan m am lakatda amalga oshirilishi m um kin. 
Nihoyat, firma komplektlashga oid mahsulotlarni ishlab chiqar- 
masdan sotib olishi mumkin. Ishlab chiqarishni global joylashtirish 
bosh kompaniyadan va u bilan bog‘liq bo ‘lgan jahonning turii 
mamlakatlari firmalaridan yuqori darajadagi faoliyat muvofiqligini 
talab etadi.
Chet e l yetkazib beruvchilarini tanlash.
Komplektlashga oid 
mahsulotlarni ishlab chiqarishdan oldin xomashyo yetkazilishining
84

---

ta ’minlanishi kerak. Buning murakkab bo'lm agan yo'li — ichki 
ta ’m inot m anbalaridan foydalanish. Bunday yondoshish kom pa- 
niyani til bilish, masofa, bojxona tariflari, transportda jo ‘natish 
bilan bog'liq bir qator m uam m olardan xalos etadi. Biroq ko'pgina 
firmalar ichki ta ’m inot manbalariga yetisholmaydi, yoki ular chet 
el x o m ash y o larid an q im m at tu ra d i. T a ’m in o t m a n b aiarin i 
tashqarida joylashtirishdan maqsad — ishlab chiqarish xarajatlarini 
pasaytirish va sifatni oshirish. Ishlab ch iq arish n in g m oddiy 
ta ’m inoti bilan bog'liq xavf-xatarlarga quyidagilar kiradi:
• ta ’m inot yo'lining ko'lam i;
• zaxiralar darajasi oshirib yuborilganligi;
• valyuta kursining tebranishi (o'zgaruvchanligi).
Resurslarni chetdan olish im portning strategik va ishlar tartibi
jihatlariga ega.