M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

1 
I. A. Karimov,
2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko‘taradigan
yil b o‘ladi. — Bizning y o ‘lim iz — demokratik nslohotlarni chuqurlashtirish va
m odernizatsiya jarayonlarini izchil davom etiirish yoMidir. Т .2 0 / I.A. Karimov —
Tashkent: O‘zbekiston, 2012, 126-bet.
91

---

330 dan ortiq reys amalga oshirildi va qariyb 8,5 ming tonna yuk 
tashildi. Bu Navoiy shahri aeroportini global logistika tarrnog‘iga 
integratsiyalash imkonini berdi.
Angren shahrida mamlakatimiz hududlari va Farg‘ona vodiysi 
viloyatlari o ‘rtasida yil davom ida kafolatli transport aloqasini 
ta ’minlaydigan Xalqaro logistika markazi qurilishi yakunlandi va 
foydalanishga topshirildi.
6.2. Transport turlarini tanlash omillari
T ransport ishida sinxronlikka erishish uchun «KANBAN» 
ham da «Aniq va o ‘z vaqtida» tizimlari qo ‘Ilaniladi. Qayd etilgan- 
lam ing q o ‘llanilishi quyidagilardan iborat: agar asosiy ishlab 
chiqarishda sezilarli hajm dagi zaruriy m ateriallar, xom ashyo, 
yarim tayyor m ahsulotlar ham da butlovchi m ahsulotlar zaxirasi 
to ‘g‘risidagi axborotga ega bo ‘lmagan holda «grafikka qat’iy rioya 
etgan holda» texnologiyasi qollanilgan bir holatda sotish va xarid 
qilish logistikasida yuk tashish vazifalari qisqa oraliq vaqtlar 
mobaynida («KANBAN» tizimi) ham da q at’iy belgilangan vaqtda 
(«Aniq va o ‘z vaqtida» tizimi) amalga oshiriladi.
Transport turlarini tanlashda, ya’ni aniq yukni tashish uchun 
qulay bo‘lgan turlicha transport turlarining xususiyatlari haqidagi 
axborotlar asos bo'ladi.
Bu yerda oltita omil belgilanadi: yetkazib berish vaqti, yuk 
jo ‘natish chastotasi, yuk yetkazib berish jadvalini bajarish, har 
xil yuklarni tashish qobiliyati, yuk tashish qiymati, yuklarni har 
qanday joyga yetkazib berish.
Turii xildagi omillarning ahamiyatlarini baholashning ekspert 
farqlari shuni koprsatadiki, transport turlarini tanlashda, birinchi 
navbatda, quyidagilar e ’tiborga olinadi:
— yuklarni yetkazishning jadvaliga amal qilish;
— yukni yetkazish vaqti;
— yukni tashishing qiymati.
Transport turining to ‘g‘ri aniqlanishi texnik iqtisodiy hisob- 
kitoblar bilan tasdiqlangan, barcha turii xil transport xarajatlarga 
asoslangan bo‘lishi kerak.
92

---

Masalan, 5 tonna qim m at bahodagi yukni (qimmati — 50000 
dollar) avtomobilda tashish 1000 dollar, samolyotda esa — 3000 
dollar.
Tanlov avtomobilda to'xtadi.
Biroq keyinchalik o'tkazilgan tahlil shuni ko‘rsatadiki, bunda 
yuk tashilganda tarifga qo'shim cha ravishda quyidagilar to ‘landi:
— yukni kuzatib boruvchiga: 5% yukning qiymati va qo‘riqlash 
uchun, ya’ni 2000 
dollar (samolyot bilan tashishda bu xarajatlar 
olinmaydi);
— bankir uchun: 1,5% yukning qiymati kredit l'oizi sifatida, 
chunki yuk 15 kun davomida tashilgan va bu davr ichida 50000 
dollar zaxiraga o ‘tkazilgan b o ‘lib, 750 dollam i tashkil etdi.
Logistika nuqtayi nazaridan avtomobil, tem ir yo‘1, suv va havo 
transportining asosiy afzalhklari va kamchiliklarini ко‘rib chiqayiik.