M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Zaxiralarni nazorat qilishning boshqa tizimlari. 
Ular zaxiralarni 
nazorat qilishning asosiy tizim lari asosida vujudga keladi va 
ulaming variantlari sifatida ko ‘rib chiqiladi.
Doimiy darajagacha davriyligi belgilangan tizim (T S stra­
tegiyasi). 
Bu holatda buyurtm a teng vaqt oraliqlaridan keyin 
qaytariladi. Qoldiq buyurtm a nuqtasi darajasigacha kamayganda 
belgilangan m uddatdan ilgari navbatdan tashqaridagi buyurtm a 
beriladi.
«Maksimum — minimum» tizimi (strategiya S — s). Bu tizim 
zaxiralarning hisobiga ketadigan xarajatlar va buyurtm ani hujjat- 
lashtirishda yo‘qotishlar, zaxiralar defitsiti natijasidagi yo‘qotishlar 
b ilan b ir xil boT ganda q o ‘llaniladi. S huning u ch u n k o ‘rib
121

---

chiqiJayotgan tizimda buyurtm alar belgilangan vaqt oraliqlaridan 
keyin emas, balki ombordagi zaxiralar minimal darajaga teng yoki 
kamroq b o ‘lish sharti bajarilganda beriladi. Buyurtma berilganda 
uning miqdori shunday hisoblanadiki, kelib tushayotgan materiallar 
zaxiralarni maksimal darajada to ‘ldirishi kerak.
Davriyligi o ‘rnatilgan va buyurtm a miqdori belgilangan tizim 
(strateg iy a T Q ) d o im iy , v aqt o ra lig ‘i o ‘zg arm as z ax iralar 
tekshiruvini n azarda tutadi. Agar tekshiruv vaqtida ularning 
darajasi buyurtma nuqtasiga yetgan yoki undan kamayib ketgan 
bo'lsa, navbatdagi buyurtma beriladi, optimal partiya Q miqdorida 
beriladi.
K o‘rib chiqilgan zaxiralarni nazorat qilish tizimlarining grafik 
ko‘rinishlari 7.4-rasm da keltirilgan.
S
On
7.4-rasm.
Zaxiralarni nazorat qilish tizimlari.
Tugatilmagan ishlab chiqarishni nazorat qilish. 
Tugatilmagan 
ishlab chiqarishning natural ifodasi bu ishlab chiqarish jarayonining 
har xil bosqichlarida joylashgan bo‘shliqlarning yig'indisi, ya’ni 
detallar, yig‘uv birliklari va mahsulotlardir.
Tugatilmagan ishlab chiqarish hajmi o'rtacha kunlik mahsulot 
ishlab chiqarilishini, mahsulot ishlab chiqarish siklini tashkil etuvchi 
ish kunlariga ko‘paytmasi sifatida aniqlanadi. Tugatilmagan ishlab