M. M. A lim o V a, sh. S. M a V ju d o V a, S. R. A X m ato va termodinamika



Yüklə 107,72 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə31/77
tarix07.01.2024
ölçüsü107,72 Kb.
#203244
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   77
Termodinamika asoslari

P -v , T -s , h -s
d ia g ra m m a la rd a ch izilishini k o 'rib chiqam iz.
S u v b u g 'i b ila n b o 'la d ig a n iz o b a r ja ra y o n
52


a.
$
S u v b u g 'i b ila n b o 'la d ig a n iz o x o r ja ra y o n
s
S u v b u g 'i b ila n b o 'la d ig a n iz o te rm ik ja ra y o n
17-rasm . S u v b u g 'i b ila n b o 'la d ig a n a d ia b a tik ja ra y o n
26-§. Gaz (bug')lam i drossellash yoki ezish
G az h a ra k a t q ila y o tg a n q u v u r y o zlid a k a n a l k o 'n d a la n g qis- 
m in in g k e sk in k a m a y ish i (to rayishi) a m a liy o td a tez -te z u c h ra b
tu ra d i. Q u v u rn in g b u jo y id a g az b o sim in in g k a m a y ish i so d ir 
b o 'la d i, lek in g az tash q i ish b a ja rm a y d i. G az va b u g 'la r q u v u r ­
n in g to ra y g a n jo y la rid a n o 'ta y o tg a n d a , b o s im in in g k a m a y ish ho-
53


18-rasm . 1 - o q im h a ra k a tla n u v c h i q u v u r; 2 - d ro sse l q u m lm a si;
3 - b o sim n i o 'z g a rish d iag ram m asi; 4 - tezlik n i o 'z g a rish i d ia g ra m m a si


d isa si d ro se lla sh yoki g azn i e z ish d e y ila d i. B u n d a y h o lat gazni 
to ra y u v c h a n y u z a d a n o 'tis h id a hosil b o 'la d i, y a 'n i k an al b o 'y la b
h a ra k a tla n a y o tg a n jism ni h a ra k a tla n is h id a d ro sse l q u rilm a la ri- 
d a n fo y d a la n ish h iso b ig a y u z a g a k elad i. G az o q a y o tg a n q u v u r 
y o 'lid a g i h a r bir jo 'm ra k (kran), d ia fra g m a , v e n tu ri q u v u ri yoki 
b o sh q a c h a u s u ld a q u v u rn in g to ra y ish i d ro sse lla sh g a olib keladi. 
B u n d a y d ro sse l q u rilm a la ri o 'm a tilis h i n a tija sid a o q ib o 'ta y o tg a n
o q im n in g h a ra k a t tezligi o rtib , b o sim i k a m a y a d i. O 'm a tila y o tg a n
d ro sse l q u rilm a s in in g d ia m e tri q u v u rn in g d ia m e trig a q a ra g a n d a
kichik b o 'lg a n i u c h u n h a m d ro ssel q u rilm a o 'm a tilg a n q ism id a
m a h a lliy q a rsh ilik la r, o q im n in g sh u d ro sse l q u rilm a g a k irish d a
to 'p la n ib qolishi y u z a g a k e la d i va s h u n in g n a tija sid a o rtiq c h a b o ­
sim y u z a g a k elad i. Q u rilm a d a n o 'tis h d a v o m id a b o sim k a m a y a ­
di, tezlik o rta d i. Id ea l g az h a ro ra ti o 'z g a rm a y d i. G az o q im in in g
to ra y a b o sh la sh i d ia fra g m a g a y e tm a s d a n o ld in ro q b o sh la n a d i. 
O q im n in g to ra y ish i d ia fra g m a d a n b iro z o 'tg u n c h a d a v o m eta-
h
----------------------------------------------------- S
D r o s s e lla n is h n i h - s d ia g ra m m a d a ifo d a la n is h
55


di, u n d a n k e y in g az o q im i k e n g a y a b o rib , q u v u r k e n g lig in i to 'la
eg allay d i. D iafrag m a o ld id a va o rq a s id a g az o q im i b o 'lm a g a n
" o 'lik z o n a " h o sil b o 'lib , u y e rd a , g a z (b u g ')n in g u y u r m a li h a ra - 
k a tin i h o sil qiladi.
B u n d a y h a ro ra t p a say ish i yoki o rtish i b o sh la n g 'ic h h a ro ra tn i 
ortish i h a m d a k a m a y ish i b ila n b o g 'liq d ir. B u n d a y h a ro ra t in v er- 
siy a h a ro ra ti d ey ilad i. U sh b u b o sh la n g 'ic h h a ro ra td a real gaz h a ­
ro ra ti d ro sse lla n ish ja ra y o n id a o 'z g a rm a y d i va u o 'z in i id ea l gaz- 
d e k tu tad i.
D ro ssellan ish ja ra y o n id a rea l g a z la rn in g h a ro ra ti o 'z g a ris h i 
J o u l-T o m so n effekti d eyiladi. Id ea l g az u c h u n Jo u l-T o m so n effek- 
ti n o lg a teng.
A n iq lik b ila n d ro sse lla n ish ja ra y o n id a e n ta lp iy a n i b o s h la n ­
g 'ic h va oxirgi h o la tla rid a b ir-b irig a te n g d e b q a b u l q ilish m u m - 
kin, ya'n i:
h = h 2
(97)
Ifo d a d ro sse lla n ish te n g la m a si d ey ilad i, y a 'n i d ro sse lla n ish - 
d a e n ta lp iy a o 'z g a rm a y d i. D ro ssellan ish q a y tm a s ja ra y o n b o 'lg a n i 
u c h u n u h e c h q a n d a y d ia g ra m m a b ila n ifo d a lan m a y d i.
B u g 'n in g d ro sse lla n ish b ila n b o g 'liq b o 'lg a n m a sa la la m i 
y e c h ish d a b u g 'n i d ro ss e lla n ish d a n k e y in g i p a ra m e trla rin i a n iq ­
lash g a keltiriladi. B u n d a y m a s a la la m i o s o n ro q y ech ish
h - s
d ia ­
g ram m a y o rd a m id a olib b o rila d i, c h u n k i e n ta lp iy a d ro sse lla n ish - 
g ach a va u n d a n k eyin b ir xil b o 'lg a n i u c h u n oxirgi b o s h la n g 'ic h
n u q ta s i 1 d a n o 'ta d ig a n , oxirgi b o sim i P2 b o 'lg a n izo b a ra b ila n ke- 
s ish a d ig a n g o riz o n tal ch iziq b ila n ifo d a lan a d i. 2 n u q ta d a d ro sse l­
la n ish d a n k ey in g i b u g 'n in g p a ra m e tla ri a n iq la n ad i. B uni q u y id ag i 
h -s
d ia g ra m m a d a k o rish im iz m u m k in :
Masala.
Suv b u g 'in in g
h -s
d ia g ra m m a sid a n fo y d alan ib , b u g 'n in g en- 
talp iy a sin i aniqlang: a) P = 1 M Pa b o sim d a g i q u m q to 'y in g a n
b u g 'n in g ; b) P = 1 M Pa va x = 0,95 b o 'lg a n n a m to 'y in g a n b u g 'n in g ; 
d) P = 1 M Pa v a 
t
= 300 °C b o 'lg a n b u g 'n in g e n ta lp iy a sin i aniq- 
lang.
Berilgan:
A. P = 1 M Pa
56


В. Р = 1 М Р а / х = 0,95
D. Р = 1 M Pa, 
t =
300 °С

Yüklə 107,72 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin