M muxamedova

enveloppe
o f Louis 
XIH’s chateau. the king and die queen had new apartments in the new addition, known at the time as the 
chdteau netrf.
The 
grands appartements
(Grand Apartments, also referred to as the State Apartments*) are known respectively as 
the 
grand appartement du rot
and the 
grand appartement de la reine.
They occupied the m ain or principal floor o f 
the 
chdteau tieuf,
with three rooms in each apartment feeing the garden to the west, and four lacing the garden parterres 
to the north and south, respectively. Le Vau’s design for the state apartments closely followed Kalian models o f the 
day, as evidenced by the placement o f the apartments on the next floor up from the ground level—the 
piano nobite
— 
a convention the architect borrowed from 16th- and 17th-century Italian palace design. The king's apartment consisted 
o f an enfilade o f seven rooms, each dedicated to one o f the then known planets and their associated titular Roman 
deity. The queen's apartment formed a parallel enfilade with that o f the 
grand appartement du roi.
It served as the 
residence o f three queens o f France—Marie-Therese d'Autriche, wife o f Louis XIV, Marie Leczinska. wife o f Louis 
XV, and Marie-Antoinette, wife o f Louis XVL Additionally, Louis X tV s granddaughter-in-law, Princess Marie- 
Adelaide o f Savov. as duchesse de Bourgogne, occupied these rooms from 1697 (the year o f her marriage) to her 
death tn 1712. After the addition o f the Hall o f Mirrors (1678-1684) the king's appartement was reduced to fivs rooms 
(until the reign o f Louis XV, when two more rooms were added) and the queen's to four.)

---

bildiradigan mavzulardagi tasvirlar mavjud. Pilyastr va relyeflar oltin 
va bronzadan yasalgan. Urush va Tinchlik zallaridan keyin bir-biri bilan 
eshiklar orqali ulanadigan, bir o‘qda joylashgan xonalar boshlanadi.
Park tomonidagi arkali derazalarga ro‘para bo‘lgan katta derazalar 
monand qilingan. Galereya devorlari pilyastr bilan bezatilgan boiib, 
ularda ko‘kish-pushti rangli marmorlar qoilangan. Galereya mahobatli 
ko‘rinish kasb etadi.
Mansaming Versaldagi e’tiborli me’moriy islohotlaridan biri, u 
asosiy binoga qo‘shimcha ravishda ikkita Shimoliy va Janubiy qanotni 
qo'shadi. Ddcala bino fasadlari ham markaziy fasad kabi bezatildi. Endi 
bino uch barobariga yiriklashdi.
Park tomondan qaralsa binoning umumiy ko‘rinishi go‘yo katta ka- 
mizga o‘xshaydi. Uning fasadlari och sariq rangli ohaktoshda bo‘yalgan. 
Fasad tuzilishi va bezagi jihatidan bitta mavzu, ya’ni orderlar sistemasi 
mavzusiga bo‘ysungan holda bajarilgan. Devomi ishlab chiqish jarayo- 
nida plastik detallar - relyef va omamentlar, parapetdagi armatur - bular- 
ning hammasi binoning jiddiy va bahaybatligini toidirib turadi. Versal 
kompozitsiyasi qirol hukumatining fikrlariga ma’qul kelar edi: markazda 
qirol rezidensiyasi butun atrofdagi landshaftni o'ziga bo'ysundirgan qasr.
VERSAL PARKI. Versal qasri yonida katta hajmdagi park boiib, 
uning rejasi qasrga qarama-qarshi holatda, bir chiziqda joylashgan. 
Latona hovuziga olib tushadigan zinapoya mavjud. Qasr ro'parasida 
ikkita fawora mavjud. Latona hovuzidan sal nariroqda esa "yashil 
gilamcha" deb nomlangan o‘rtasida gazonlar bo igan markaziy alleya 
boiib, u Apollon hovuziga olib boradi. Hovuz yonida aravada onasi 
Latonani kutib olish uchun chiqayotgani tasvirlangan. Hovuz ortida esa 
xoch shaklida bo igan Katta kanal boshlanadi. Xuddi shu yerda Katta 
Trianon pavil’onli Trianon rayoni J.Arduen-Mansar tomonidan joylash- 
tirilgan. Quyosh ham Katta kanal ortiga botgah. Shunday ekan, Versal 
joylashuvi tabiat bilan bogiiq. Versal qasrida quyoshga e’tibor berilishi 
tabiiy. Sababi qirolni quyosh deb nomlashgan. Quyosh xudosi Apollon- 
ga bagishlab quriigan basseyn parkning markazida joylashtirilgan.
Alleyalar atrofida kesib, chiroyli qilib qo'yilgan oilar ekilgan. 
Park planirovkasida "yulduz" usuli ham e’tiborlidir, ya’ni radional 
yo‘nalishida joylashtirilgan yoiaklar. Parkda ko‘pgina marmor va 
bronzadan ishlangan haykaltaroshlik namunalari joylashtirilgan. Ular 
kesilgan o‘tlar fonida joylashtirilgan. Versal qasrining xaykaltaroshlik

---

asarlari plastik va kompozitsion jihatdan barochnmy va ular geometrik 
abrislar bilan uyg‘unlashgan.
Versal parki bir chiziqda joylashishi, markazlashganligi, terrasa va 
alleyalari, geometrik shaklda kesilgan o‘tlari, xaykaltaroshiik 
namunalari va fontanlaming joylashuvi bilan Yevropaning XVI -
XVIII asrdagi boshqa parklarga namuna boidi.
LUVR SAROYI. Lui Levo 1661-yil Luvmi tugatishga kirishib, 
1664 yil Luvrning "to‘rtburchagi"ni qurib bitkazgan. G‘arbiy Lesko va 
Lemersiya fasadlarining ko‘rinishida Levo 3ta yangi qasr fasadlarida 
ham takrorlagan. Luvrning ko‘chaga qaragan (sharqiy) fasadi uchun, 
shu qasr ro‘parasida joylashgan Sen-Jermen-Lokserrua cherkov 
fasadini namuna qilib olgan. Levoning proyekti mukammal deb 
topilmagan va Kalber Italiya arxitektorlariga murojaat qilib, konkursda 
qatnashishlarini taklif qilgan. Beminining loyihasidan tashqari boshqa 
arxitektorlaming loyihalari qatnashib, Klod Perro loyihasi g‘olib deb 
topilgan. Ko‘pchilik izlanuvchilar Luvrning arxitektori deb Dorbeni 
hisoblashadi. Albatta bu haqiqatdan yiroq. Perro fasadi (sharqiy) 
masshtab jihatdan kattaligi, ulkan va sokinligi, qismlaming bir-biri 
bilan uyg‘unligi va kompozitsiyasining bayramona va jozibadorligi 
bilan ajralib turadi. Luvrning xuddi shu sharqiy bahaybat qasri 
ansamblning asosiy qismiga aylangan. XVII asming 2-yarmidagi 
fransuz klassizimida yetuk, mukammal, boy va ko‘zga ko‘ringan, 
plastik jihatdan tugatilgan qurilmalami uchratish qiyin. XVIII asming 
2-yarmida klassitsizm aql va idrokkatayangan sobitqadam boiib, XVII 
asming ikkinchi yarmida qurilgan binolarga qaraganda sovuqroqdir. 
Perro o‘z fasadini yaratayotganda Levoning qurilmalariga bo'ysun- 
magan. Perroning fasadi haqiqiy binodan 15 m baland qurilgan. Bu 
narsa Janubiy front tomonida yangi, aniq dekorativ fasadli devoming 
qurilishiga sabab boidi. Lekin bu devor shiima kabi Sena tomonidan 
Levoning fasad qurilmasini to‘sib qo‘ygan. Bu barokko usuliga mos 
keladi va XVII asr klassitsizm! va barokkoning uyg‘unligidan dalolat 
beradi. Bu usulni Levo ham To‘rt millat nomli kollejda qoilagan. 
Ko‘pincha Luvr kolonnadasi deb nomlanadigan asos, ya’ni sharqiy 
fasadni klassitsizm prinsiplari asosida qurilgan. Ulkan korinfli portik, 2

---

yarusli peshayvon bilan chegaralangan rizament bilan markazlash- 
tirilgan va franton bilan tugatilgan. Luvr fasadida Versal fasadiga 
qaraganda ko'proq orderlarga e’tibor berilgan430.
Ampir uslubi XVIII-XEX asr oxirlarida Napoleon xukmronligi 
davrida, Fransiya revolyutsiyasidan so‘ng yuzaga kela boshladi. Ampir 
so‘zi fransuzcha “empire” so‘zidan oligan. Bu uslubning asosiy vazifasi 
imperator oilasiga, kiborlar davrasiga, harbiy tantanalarga xizmat qilish 
bulgan. Napoleonning buyukligi va g‘alabalari arxitekturada, jumladan 
zafar arkalarida, kolonna va kapitellarda namoyon bulgan. San’at 
tarixchisi va rassom Igor Grabaming ta’kidlashicha, “Fransiyada 
klassitsizmning yoyilishini ampiming sovuq diktaturasi uzib quyadi”. 
Ampir uslubi san’atga tubdan burulish olib kirmaydi, shunchaki klassik 
uslub an’analarini biroz o‘zgargan holda davom ettiradi. Bu ko‘prok 
badiy uslubdan ko‘ra dekoratsiyani eslatgan. Ushbu uslub san’atning 
barcha sohalarida boigani kabi, me’morchilikda ham yorqin namoyon 
bo igan. Ampir uslubini yorkin misollarini fransuz rassomi Jak Lui 
David o‘z asarlarida boshlab bergan. Uning Napoleon portretlarida 
maxsus imperator va uning oilasi uchun ishlangan mebellami, 
dekorlami kurish mumkin. Ampir uslubida Kadimgi Rim va Misr 
an’analarini ko‘rish mumkin. Bu ikki buyuk davlat an’analari 
birgalikda uygunlik kasb etgan. Buni biz bino va inshootlar dekoridagi 
antik davrga xos kolonnalarda, uning kapitelidagi ramziy bezaklar va 
grifonlarda, mebellaming oyoklaridagi hayvon panjasini eslatuvchi 
elementlarda ko‘rishimiz mumkin. Ampir uslubida kuriJgan binolar 
jiddiy, simmetrik formaga ega. Me’morchilik va maxobatli
430 History o f Architecture AD.F.Hamlin. A. M. Professor o f tbe history o f Architecture in the school o f Architecture, 
COLUMBIA, UNIVER3IRY,1998 SEVENTH EDITION. P.165(be Louvre Palace, which houses the museum, was 
begun as a fortress by Philip II in the 12th century, with remnants o f this building still visible in the crypt Whether 
this was the first building on that spot is not known; it is possible that Philip modified an existing tower.151 According 
to the authoritative