M muxamedova

Funksionalizm va konstruktivizm. 
Bu uslubda qurilgan 
binolar qiyofasi yangicha ko‘rinishda boiib, konstruktiv hayolparastlik 
avj oldi, hamda funksionalizm va konstruktivizm uslublari paydo 
boidi. Yevropada inqilobiy uyg‘onish, birinchi jahon urushi va Oktabr 
to‘ntarishi natijasida har xil siyosiy, mafkuraviy va badiiy qarama- 
qarshiliklar paydo boidi. Bular ta’sirida g‘arb me’morligida 
funksionalizm, sobiq rus saltanati o‘mida paydo boigan sho‘ro

---

arxitekturasida konstruktivizm uslublari rivojlandi. Kostruktivizm 
uslubiari g‘oyasining xarakterli tomonlari shundan iboratki, unda bino 
konstruksiyasi bino arxitekturasi bilan uyg‘unlashib ketishi va bir 
vaqtning o‘zida estetik sifatga ega bo‘lishi kerak. Funksionalizm XX 
asming 20-30-yillarida keng tarqaladi. Ko‘p qavatli jamoat va savdo 
binolari qurildi. Bu binolar konstruksiyasi temirbeton sinchlardan va 
ustunlardan tashkil topgan boiib, devorlari silliq bir tekis va har xil shakl 
va ko‘rinishlarda qilingan446. Funksionalistik me’moriar an’anaviy order 
sistemasi tektonikasidan umuman voz kechishib, geometrik shakllarning 
abstrak formalarini yaratishadi. Bu uslublaming mashhur ustalari Le 
Korbyuzye, V.Gropius va Mis Van der Roelar eklektizmga qarshi 
kurash jarayonida yangi uslubning ratsional tamoyiUarini yaratdilar. 
Bora-bora funksionalizm va konstruktivizm butun dunyoga moda kabi tez 
tarqaldi. Natijada quruq korobkadan iborat geometrik hajmga ega bulgan 
binolar paydo buldi. Bu bir xillikka kurash jarayonida dastlab "organik 
arxitektura" uslubining variantlari (asoschisi injener F.R.Rayt) keyinroq 
esa arxaik uslub - neoklassitsizm paydo boidi.
Minimalizm so‘zi lotincha 
minimus
so‘zidan olingan boiib, eng 
kam, eng qisqa degan ma’nolami bildiradi. Ushbu uslub XX-XXI 
asrlarda shakllangan. Me’morchilikda bu uslub dekor va xashamlarai 
rad etadi. Minimalizmning eng gullagan davri XX asming 60-yillariga 
to‘g‘ri keladi. Hozirda ham minimalizm eng ommabop uslublardan 
hisoblanadi. Ideal likka intilish ortiqcha narsalardan voz kechishni talab 
qiladi. Shu sababli ham minimalizm me’morehilikdan tortib, musiqa 
sohasigacha eng talab ko‘p uslubdir. Minimalizmning o‘ziga xos 
xususiyatlari:
• Iloji boricha soddalik
• Kompozitsiyaning asosiy qoidalariga rioya etish
• Iloji boricha tabiiy xomashyolardan foydalanish
m
THE VISUAL ARTS: A HISTORY Hugh Honour, John Fleming. In memory o f John Calmann Copyright ©1982, 
1991, 1995, 2000 Fleming - Honour Ltd.Prentice Hall Inc.ADivison o f Perse» EducationUpper Saddle River, New 
Jersey 07458p-199-200. P824.{In architecture. Functkm alism is the principle that architects should design a building 
based on the purpose o f that building. This statement is less self-evident than it first appears, and is a matter of 
confusion and controversy within the profession, particularly in regard to modem arehitectige. Functionalism had the 
strongest influence in Germany. Czechoslovakia, the USSR and the Netherlands. The place o f functionalism in 
building can be traced back to die Vitruvian triad, where 'utilitas’ (variously translated as ‘commodity’, 'convenience1, 
or ’utility*) stands alongside ’venustas* (beauty) and ’firmitas’ (firmness) as one o f three classic goals o f architecture. 
Functionalist views were typical o f some gothic revival architects. In particular, Augustus Welbv Pugin wrote 
that 
"there should be no features about a building which are not necessary fo r convenience, construction, or
propriety*
' and 
"all ornament should consist o f enrichment o f the essential construction o f the building".
The J .5 bate 
about functionalism and aesthetics is often framed as a mutually exclusive choice, when in fact there are architects, 
like Will Bruder. James Polshek and Ken Yeang. who attempt to satisfy all three Vitruvian goals.)

---

• Наг bir detalga katta etibor
• Jiddiy liniyalar va geometriya
• Yagona ranglar gammasi
• Nur tushadigan qismlarga katta etibor
• Yorqin tonlardan foydalanish
Minimalizmning bosh g‘oyasi - asosiy elementdan tashqari, qolgan 
hammasidan voz kechish. Yuqorida aytib o‘tganimizdek, minimalizm 
uchun faqat tabiiy xomashyolardan, yani, tosh, yog‘och, shisha, 
marmardan foydalaniladi. Soddalik, jiddiylik interyerda ham muhim 
o'rin tutadi. Mebellar soni ham keragidan ortiq bo‘hnasligi kerak. Rang 
borasida esa kuli rang va oq ottenkalar maqsadga muvofiqdir.
Umuman olgandaminimaiistlar kompozitsiyaning yaxlitligini saqlab 
qolishga harakat qilishadi, ushbu uslub kenglikni xush ko‘radi. 
Devorlarda ham serbezak naqshlardan ko'ra, bir xil tonni afzal ko'rishadi. 
Hozirgi zamon dunyo arxitekturasida umumiy yagona me’morlik uslubi 
haqida gapirish qiyin. Erkin demokratik davlatlar rivojlangan sari muhit, 
ehtiyoj va talab asosida yangi davr texnika va texnologiyasi mahalliy 
sharoit va an’ana ta’sirida yaratilgan me’morlik yodgorliklarida milliy va 
umuminsoniy qadriyatlar mujassamlashib bormoqda.