M muxamedova

Backjoint 
Mo‘rining ichki devoridagi tosh.
Back to back house 
Teskari uylar. Orqama orqa qurilgan ikki ay.
Bada 
Bada. Hind ibodatxonasi poydevori.
Badigeon 
Yelim. Tosh va yog'ochlami yopishtirishda ishlatiladigan modda.
Bagnio Bagnio. 1. Hammom. 2. Foxishaxona. 3. Turic qamoqxonasi.
Bahut Bahut. 1. Bino burchagida dumaloq, kengroq qilib qurilgan sahn. 2. 
Shiftdan keyin tomgacha qurilgan past devor.
Baignoire Xos o‘rindiq. Teatr tomosha zalining oldida o‘rindiqlarga ega 
alohida joy. Masalan komissiya uchun.
Bailey Baylak, 1. Qo‘rg‘on ichidagi ocliiq hudud. 2. Bir necha devorlar 
orasidagi bo‘sh yer. 3. Feodal qasrining tashqi devori.
Balanced step, dancing step, dancing winder Mos zinapoya. Kengligi 
yonidagi boshqa pog‘onalar yuzasi bilan bir xil bo‘!gan zinapoya.
Balaneion Hammom. Grekcha nomi.
Balconet Yolg'ondakam balkon. Bu balkonnning yuzasi devordan tashqariga 
chiqmaydi. Faqat derazaga (eshikka) qapishkan panjarasi boMadi. Deraza osti eshik 
kabi polgacha bo‘ladi.
Balcony 1. Rafaq. 2. Katta zallar ichidagi balkon. 3. Teatrda devor 
qavatlaridagi balkonlar.
Balcony stage Rafaqii sahna. Elizaveta teatridagi balkonli sahna.
Baldachin, baldacchino, baldaquin, ciborium Choyshab. Altar, qabrtosh 
yoki taxt tepasida tortilgan bezakli chodir.
Balection molding (bolection molding)
Balinea (balnea)
Balistraria Ola tuynuk. I. 0 ‘rta asr janglarida kamon o‘qi uchib chiqadigan 
devor og'zi. 2. O'q saqlanadigan joy.
Balk, baulk 1. To'rtburchak to‘sin. 2. Yerdagi pakana chegara tizmasi.
Balk tie Sinch. Chordoq pardevorini bino devori bilan biriktirish uchun 
ishlatiladigan to‘sin.
Ballflower To‘pgul. To‘p shaklli uchta devoriy bezak; Angliyada mashhur 
bo‘lgan.
Ballistraria (balistraria)
Ballium Hovli. 0 ‘rta asr qo‘rg‘oni ichidagi ochiq maydon.
Balloon Shar, to‘p; ustun va panjara ustiga bezatib qo‘yiladi.
Balloon framing, balloon frame Yog‘ochli qurilma. Yog'ochdan quriladigan 
uyning to'sinlarini vertikal joylashtirish tizimi.
Balnea (ko‘pligi balneum) Rim jamoat hammomlari.
Balnearium, balneum Rimliklaming shaxsiy hammomi.
Balteus Baltes. 1. Iona ustunlari tepasidagi aylana bezak; tasmali bezak. 2. 
Iona ustuni burama bezaklarini birlashtiruvchi qoplama. 3. Rim teatr va 
amfiteatrlaridagi yuqori va pastki auditoriya qismlarini ajratib turuvchi yo‘lka.
Baluster, banister Panjara. 1. Bitta panjara. Panjaraning bitta oyog‘i. 2. 
Balustrade. 3. Iona usulidagi ustun tepasining ikki yoni burama bezagi.
Baluster column Panjara ustun. 1. Panjara shaklli kalta ustun. 2. Italiyada 
deraza yoniga о ‘ rnatilgan kalta ustun.

---

Baluster shaft, (baluster column)
Baluster side Botiq qism. Ustunning bir bo‘rtma joyidan keyingi bo‘rtma 
joyigacha bo'lgan botiq aylanma yuzasi.
Balustrade Panjara. To'liq panjar a tizimi.
Balustrum Chancel screen so‘zlning lotincha atamasi.
Bamli Hind hovlisi - maydoni.
Band Tasma. Devorda gorizontal ishlangan uzun naqshlar tizimi. U devoming 
yuqori va quyi qismini ajratib turadi. Bezak gulli, geometrik shaklli yoki oddiygina 
tekis bo‘lishi mumkin.
Bandage Tasma. Qurilma atrofini 6‘rashda va bezashda ishlatiladigan bog‘ich, 
tasma, zanjir.
Baud course 1. Stringcourse. 2. Band
Banded architrave Sarrov. 1. Devor g‘ishti yoki toshi terilishi 
yakunlangandan keyin ustiga yaxlit qilib qo'yiladigan to‘sin yoki quyma beton. Bu 
usul so'nggi neoklassik davrda yevropada ishlatilgan.
Banded column, ringed column, rusticated column Qatlama ustun. 
Renessans davri arxitekturasida bezaklar va naqshlarga boy bo'lgan ustun. Bu ustun 
boshdan oyoq bir tekis boMmaydi. Diametrik keng va tor bo'lgan toshlar navbatma 
navbat o'rnatiladi.
Banded impost Bo‘gin. Arklarning bir ustunda kesishkan joyi. Ustun kengligi 
bilan ark kengligi, hamda ularning yuzalari bir xil bo‘ ladi.
Banded pilaster Qatlama pilustun. Banded column kabi ustun qatlamidagi 
toshlaming bin katta, bin kichik qilib devorda bo'rttirib ishlangan surati.
Banded rustication Dag‘al. Renessans davrida toshlaming dag‘al qilib 
ishlanganiga aytiladi.
Bandelet Bandelet. 1. Annulet 2. Kichik tekis qoplama.
Banderol, banderole, bannerol Gajak. Tasmaning nafis burama tasvirlangan 
ko‘rinishi.
B anner vane, banneret Bayroqdor. Bayroq shaklidagi metall. Antenna kabi 
o‘matilib shamol yo'nalishi topiladi.
Bargeboard, gableboard, vergeboard Kokil. Tom yoniga qoqiladigan 
yog‘och. Chiroyli bezaklar o‘yib tushirilgan bo'ladi.
Barbican, barbican Barbikan. Shahar yoki qasrda tashqi mudofaa ishlari. 
Darvoza yonidagi kuzatuv minorasi.
Barge couple Sinch. 1. Uchburchak ko‘rimshli simmetrik tomga tayanch qilib 
o‘matiluvchi to‘sin. 2. Suvoq yoki taxtalar orasida qolib ketadigan mustahkam 
to‘sin.
Barge course Qiya tizma. 1. Tom nishabligi bo‘yichaterilgan g‘isht. 2. Tomda 
sopol parchinlaming to'sindan chetroqqa tushkan qismi.
Baroque Barokko. XVII asrda Yevropa me’moirchiligida taraqqiy topgan 
Barokko usuli. Uyg'onish davrining oxirida Germaniya, Avstriya va Italiyada cherkov, 
monastir va saroylar qurishda shu usulga ko‘p murojaat etilgan. Unda tuxumsimon 
yuzalar, burama yuzalar, hamda bezak, haykal, shuningdek ranglaming keng ishlalilishi 
o‘ziga xos xususiyatdir. Bu usul keyinroq Rokoko deb atalgan.

---

Barrel vault, barrel roof, cradle vault, tunnel vault, wagonhead vault, 
wagon vault Egma shift. Ikki tomondagi tekis devor ustiga yarim aylana shaklda 
yopilgan gumbaz. Gumbazning bir tomoni tekis bo‘lgani uchun uning uzunligi 
istalgancha boiishi mumkin.
Barstone Panjara toshi. O'choq ichidagi tik o‘matilgan tosh; o‘tin turadigan 
metal panjarani ko‘tarib turadi.
Bartizan Rafaqli minora. Qal’a burchagidagi balandroq ensiz, kuzatuv 
tuynuklariga ega bo‘lgan minora.
Bascule Richag. Rasadxona kvadrantida bo‘lganidek, tepadan pastga buralib 
harakatlanadigan qurilmaga ega bino. Peterburgdagi ko'prik kabi ko'prikni ko'tarib 
tushiradigan yer osti mexanizmi joylashkan o‘rin.
Base Poy. Ul. 1. Poydevor. Eng quyi va eng keng devor qismi. Yarmi yer tagiga 
kirgan qatlam. 2. Devor pastidagi qalmlashtirilgan qism. 
3.
Ustunning eng pastki 
qismi. U asosiy qismdan kengroq bo‘ladi.
Base block Poyqatlam. 1. Har qanday material bo‘lagi; to‘g‘ri burchakli, 
kubsimon material. Poydevor ostida va poydevor singari ishlatilgan. Eshik ostonasi 
vazifasida ham qo‘llangan. 2. Ustun asosi bo‘Igan to'rtburchak tosh.
Base court, basse cour Asosiy maydon. 
I.
Qasming tashqi hoviisi. 2. 
Fermadagi ish maydoni. 3. Binoning xizmat ko‘rsatish joyi.
Basement Yerto‘la. 1. Qisman yoki butunlay yerdan past bo‘Igan bino qavati. 
2. Har qanday binoning yer ostidagi devor qismi. 3. Ustunning yerga kirgan qismi.
Base molding Poybezak. 1. Poydevoming yerdan tepa qism bezagi. 2. 
Poydevorga yaqin bo*Igan devor qismida yopishtirilgan bezak.
Base shoe, base shoe molding, floor molding, shoe molding Poybezak. Pol 
ustidagi devor osti bezagi.
Basilica Bazilitsa. 1. Rim oliy sudi zaii. Odatda yuqorida joylashkan markaziy 
qism, atrofida pastroq joylashkan yo‘lak va o‘rindiqlar, sudyalar o‘rindig‘i bo'ladi. 
2. Dastlabki xristian cherkovi shakli, markazida baland supa, atrofida yo‘lakJar, 
oxirida yarim doira shaklida joy bo‘ladi. Ko‘pincha dahlizdan kirilgan. Atrium ham 
bo'lgan.
Bastard ashlar, bastard masonry Toshparchin. 1. Yupqa tosh bo‘laklari; 
g‘ishtli devomi qoplashga ishlatiladi. 2. Tosh konidan ajratib olingan toshlar.
Bath Hammom. 1. Vanna, toshtos, yuvinish jihozi, 2. Hammom. 3. Gretsiya va 
Rimdagi jamoat hammomlari. Rimda keyinroq uch xonali hammomlar paydo bo‘ldi; 
tepidarium — terlamasiik uchun iliq havoli xona, caldarium - issiq suvli hovuz 
joylashkan xona, frigidarium - sovuq suvli hovuz joylashkan xona. Erkak va 
ayollarga alohida boigan.
Batons rampus Kalta va tekis bo'rtma shaklli quyma bo'Iaklar; Normand va 
Roman uslubidagi binolar bezagi uchun.
Batoon (batten)
Batted work, broad tooled Tosh yuzasining qo‘ida taroshiangani. Har 3-4 
santimetr oraliqda parallel chiziqlar tortilgan bo‘ladi. Chiziqlar vertikal yoki og‘ma 
bo‘lishi mumkin.

---

Batten Reka. 1. Ikki parallel yog‘ochning chetini yopish uchun ishlatiladigan 
ingichka yog'och. 2. Parallel yog‘ochlarni bir-biriga biriktirish uchun ishlatiladigan 
vog'och. 3. Uzun ingichka yog‘och.
Batten door, iedged door, unfram ed door Seryog‘och eshik. Ingichka 
yog‘ochlami vertikal biriktirib, ularni ikki gorizontal yog'och bilan qotirib yasalgan 
eshik.
Battened column Birikma ustun. Ikki uzun yog‘ochdan biriktirib ishlangan 
ustun.
Battened 
wall, strapped 
wall Birikma devor. Yog‘ochlar biriktirib 
mustahkamlangan devor.
Battening Devomi suvashda ishlatiladigan uzun ingichka yog'och.
Batten seam Biriktiruvchi temir. Tomda tunuka va yog‘ochlami ustini yopib 
biriktirishda ishlatiladigan metall.
Battered Vertikal qurib ko‘tarilgan devorga aytiladi.
Battered wall Eni kalta bo‘lgan tik devor.
Battlement, embattlement Istehkom. 1. Mudofaani mustahkamlash uchun 
quriigan tik devorlar. 2. Post vazifasidagi tom yoki maydoncha.
Bauhaus Bavhas. 1919-yili Germaniyaning Weimar shahrida quriigan dizayn 
maktabi. Hozir bu so‘z arxitektura va amaliy san’atda o‘quv uslubi sifatida 
ishlatiladi.
Bawn Asosan Irlandiyada bo‘lgan ferma yoki qaisming paxsa yoxud tosh 
qo‘rg‘oni.
Bay Bo'rtiq. 1. Devor oraliqlarida to‘sin o'matilgan joylar yoki qovurg'a b o iib 
chiqqan joylar. 2. Devordan tashqariga chiqazib quriigan deraza. 3. Ikki to‘siq 
orasidagi bo‘shliq. 4. Bo‘g‘da o‘simliklardan ark qilib hosil qilingan kirish yoki 
o‘tish yo‘li.
Bayle Ikki qator qo‘rg‘on orasidagi bo‘sh joy.
Bay leaf Dafha bargli bezak.
Bayt Uy. Arab tilida uy, xonadon, bir oila istiqomat joyi.
Bay window Burun deraza. 1. Devordan tashqariga turtib chiqqan deraza. 2. 
Odatda bir yoki ikki qavatga cho'zilgan deraza o‘mi.
Bead 1. Bead molding. 2. Ingichka reka; deraza o‘rtasida yopilish chegarasi 
bo‘lgan yog‘och. 3. Oyna atrofidagi uni ushlab turuvchi ramka; metall yoki 
yog‘ochli. 4. Ustunni bezab turgan ingichka tumor.
Bead and butt, bead butt, bead butt work Deraza ramkalari.
Bead and reel, reel and bead Yarim shar va disk shaklli bo‘rtma bezak.
Bead, butt, and square. Bead and butt kabidir. Lekin u bo‘rtma yuzaga ega 
bo‘ladi.
Beadflush panel, bead and flush panel Atrofi ramka yoki hoshiya shaklida 
bcfrttirib ishlangan parchin.
Bead house Cherkov yonida joylashkan kambag‘al dindorlar uchun joy.
Beading Bead turidagi parchinlar tayyorlash.
Bead molding Yarim dumaloq shaklli ingichka uzun bo‘rtma bezak.
Beakhead Soqolli boshlar. Normandlar me’morchiligida bo‘lgan odam ham, 
hayvon ham bo‘lmagan xayoliy maxluqotlaming bo'rtma tasviri.

---

Beak molding Tumshuq. 1. Qush tumshug‘i shaklidagi bezak. 2. Qushlar boshi 
yoki tumshuqlari tasvirining devordagi ifodasi.
Beam To‘sin; qavatlar polida va shifiida ishlatiladigan uzun baquwat yog'och.
Beam anchor, joist anchor, wall anchor To‘sinni devorga biriktirishda 
ishlatiladigan metall.
Beam ceiling To‘sinli shift. 1. To‘sinlari ko‘rinib turgan shift. Bu to'sinlax 
randalangan, loklangan yo bo‘yalgan bo'ladi. Toqili shift to‘smlari ham shunga 
misolbo‘ladi. 2. Pol osti qismi. To‘sinlariko‘rinadigan joy.
Beam fill, beam filling To'sinlar orasini tosh, g‘isht, yoki sement bilan 
to‘lg‘izish. Yong‘indan himoyalash uchun.
Beaumontage Yelim. Yog'ochlar va metallar orasidagi teshik hamda 
yoriqlarni yopishga ishlatiladigan yelim.
Beaux Arts architecture Go‘zal san’atlar me’morchiligi. XIX asrda Parijda 
o'qitilgan tarixiy va eklektik dizayn.
Bed chamber Yotoqxona, dam olish xonasi.
Bed molding. Korona va fariza orasida joylashkan qatlam.
Bed place Niderlandiya uylaridagi yotog‘i devor ichida joylashkan xona; 
tokcha kabi.
Beehive tomb, thoios tomb Uyasimon maqbara. Ko‘rinishi asalari uyasiga 
o'xshaydigan monumental yer osti daxmasi.
Beggin, begging 1. Kottejdan kattaroq bo'lgan turar joy. 2. Shimoliy Angliya 
va Shotlandiyadagi kulba uy.
Beit hilani Hilan saroyi. 1. Miloddan awalgi I- ming yiffikda qurilgan 
Suriyadagi saroy. Old tomonda ikki katta xonasi, ustunli yo‘lak va taxt joylashkan 
zal bo‘lgan. 2. Qadimgi Ossuriyada ustunli binoga kirish yo‘li.
Belfast truss, Bowstring truss. Belfast to‘sini. Tomga tayanch bo‘lgan 
shifldagi ark shaklidagi to‘sin va yog‘ochlardan iborat qurilma. To‘sin gorizontal 
yotqiziladi. Osma ko‘prik ko‘rinishi kabi tekis to‘sin ustiga vertikal va diagonal 
yog‘ochlar panjara ko‘rimshida o‘matib chiqiladi.
Belfry Qo‘ng‘iroqxona. 1. Minora ustidagi qo‘ng‘iroq chalinadigan joy. 2. 
Qo‘ng‘iroqli minora.
Bema Supa. 1. Cherkov asosiy zalidagi bir necha zinapoya balandroq bo'lgan 
joy. 2. Tavrot o'qiladigan balandroq joy. 3. Grek cherkovidagi altar turgan joy.
Berliner, palladiana Toshsuvoq. Mayda marmar tosh parchalarini sementga 
qorib poygak yoki devomi suvash usuli.
Berm Berm. 1. Qo'rg‘on devori va xandaq orasidagi gorizontal yuza. 2. Tosh 
devor oldidagi yoika. 3. Uzun tuproq uyumi. Yerga o'matilgan ustunlami, 
simyog‘ochlami ushlab turgan.
Bestiarium Qafas. Rim amflteatrlarida saqlangan yirtqich hayvonlar joyi.
Bestiary Bestiariy. 0 ‘rta asr cherkovlarida o‘yiIgan yoki chizilgan suratlar 
to‘plami.
Bethel Ibodat o‘mi.
Beth-knesset Ibodat uyi. Yahudiylaming yig‘ilish va ibodat binosi.
Bibikhanum mosque Bibixonim Jome masjidi. Sohibqiron Amir Temur 
tomonidan insho ettirilib malika Bibixonimga hadya etilgan. Qurilishda Osiyoning

---

eng mahoratli ustalari ishtirok etishkan. 403 gumbazi, 480 ustuni, baland minoralari, 
muqamas bezaklari, xattotlik san’ati va boshqa ko‘pgina sirli parchinlari binoni 
ulug‘vor qilib ko‘rsatkan. Samarqandda joylashkan ushbu obida dunyoning eng 
yirik masjidlaridan biri bo‘lib, hozorda fas ad qismlari saqlab qolingan. Qur’oni 
karim uchun marmar lavh mana shu masjidda turadi.
Binding