Mahalliy byudjet daromadlarini shakllantirish va samaradorligini oshirish istiqbollari

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
315 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
darajada muhim rol o'ynaydi. Soliq vakolatlari hajmi va munitsipalitetlarning 
daromadlari tarkibi bo'yicha Rossiya Germaniyaga eng yaqin hisoblanadi, ammo 
shunga qaramay, ko'proq soliqlar mahalliy byudjetlarga tushadi. 
Mahalliy byudjetlar daromadlarining barqarorligini ta’minlash, shuningdek, 
mahalliy byudjetlar xarajatlaridan samarali foydalanish ham iqtisodiy, ham huquqiy 
omillarga bog‘liq. Ayrim iqtisodchilar bu omillarga mahalliy davlat hokimiyati 
organlarining vakolat va mas’uliyatini oshirish orqali erishish mumkinligini e’tirof 
etishsa, ba’zi iqtisodchilar esa daromadlar va xarajatlar mutanosiblikka erishish orqali 
amalga oshirilishi mumkinligini tan olishadi. Xususan, A.Islomqulovning fikricha, 
mahalliy byudjet daromadlari, bir tomondan, yalpi ichki mahsulot qiymatining ishlab 
chiqarish jarayoni ishtirokchilari o‘rtasida taqsimlanishi natijasi bo‘lsa, ikkinchi 
tomondan, bu qiymat hisoblanadi va u mahalliy ahamiyatga ega fondni shakllantirishga 
xizmat qiladi. 
M.Xaydarovning ta’kidlashicha, byudjet tizimi byudjetlarini markazsizlashtirish 
byudjet daromadlari va turli darajadagi boshqaruv organlari vakolatlari o‘rtasidagi 
byudjet xarajatlari bo‘yicha majburiyatlarga nisbatan mutanosiblikni ta’minlashga 
qaratilgan qator chora-tadbirlarni amalga oshirish bilan bog‘liq. Markazsizlashtirish 
natijasida davlat xizmatlarini tashkil etish va ko‘rsatish shunday ta’minlanadiki, ular 
mahalliy aholi ehtiyojlarini to‘liq qondirishni ta’minlashi shart. 
Mahalliy budjetning daromadlari va davlat byudjeti xarajatlari mahalliy 
byudjetlarning hududlarda istiqomat qiluvchi aholini ta’minlovchi daromad qismini va 
uning natijalarini mamlakatda yaratilgan milliy daromadni taqsimlash asosida 
mustahkamlashga yo‘naltiriladi. 
U.O‘roqov mahalliy byudjetlarning daromad bazasini kengaytirish, qo‘shimcha 
daromad manbalarini yaratish va zaxiralarni aniqlashda mahalliy hokimiyat 
organlarining manfaatdorligini oshirish zarur, deb hisoblaydi. 
N.Yo‘ldosheva esa mahalliy byudjetlarni tartibga solish usullarini 
takomillashtirish orqali ularning daromad manbalarini mustahkamlash va xarajatlar 
majburiyatlarini optimallashtirishga erishish mumkinligini ta’kidlaydi. 
Muallifning fikricha, mahalliy byudjetlarning moliyaviy barqarorligini taʼminlash 
va ularning mustaqilligini oshirish uchun, birinchi navbatda, byudjet orqali tartibga 
solishni hisobga olish kerak, chunki bu mutanosiblikni taʼminlash maqsadida ular 
oʻrtasida mablagʻlarni qayta taqsimlashning eng muhim mexanizmi byudjet tizimi 
byudjetlarining daromadlari va xarajatlari hisoblanadi. 
Yuqoridagi olim-iqtisodchilar tomonidan bildirilgan fikr va mulohazalar asosida 
mahalliy byudjetlar daromadlarini oshirish va joriy sharoitda xarajatlarni 
optimallashtirishning 
dolzarb 
moliyaviy 
jihatlari 
o‘rganildi. 
Shuningdek, 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2