www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
102
102
təsvirlərə əsasən, müxtəlif coğrafi əraziləri, tarixdə baĢ verən
döyüĢ səhnələrini, onların obrazlarını təxəyyülündə yaradır.
Bütün bunlar da öz növbəsində təlim materialarının
mənimsənilməsində, uzun müddət yadda saxlanılmasında çox
böyük əhəmiyyət daĢıyır.
Bərpaedici təxəyyül insanın həyat və fəaliyyətində
mühüm əhəmiyyətə malik olmaqla təlim fəaliyyətində
müstəsna əhəmiyyət daĢıyır.
Yaradıcı təxəyyül fəaliyyətin tərkib hissəsini təĢkil
edən yeni surətlərin yaradılmasıdır. Təxəyyülün bu növü heç
bir sxemə, təsvirə istinad etmədən, müstəqil olaraq yeni
surətlərin yaradılmasından ibarətdir. Bəzən yanlıĢ olaraq
yaradıcı təxəyyüllə, yəni, yeni orijinal obrazların yaradılması
prosesi
ilə
yaradıcılıq
deyilən
fəaliyyət
prosesini
eyniləĢdirirlər. Təbii ki, insanın yaradıcılıq fəaliyyəti yaradıcı
təxəyyülə çox bağlıdır. Lakin, bunlar eyniləĢə bilməz.
Təxəyyül və yaradıcılıq haqqında sonrakı bölmədə söhbət
açacağıq. Burada isə ancaq yeni obrazlar yaratmaqdan söhbət
gedir. Yeni obrazın, surətin yaradılması prosesi haqqında
ayrıca danıĢacağıq.
Xəyal. Təxəyyülün növlərindən biri də xəyaldır. Xəyal
arzu edilən gələcəyə yönəlmiĢ obrazların yaradılması
prosesidir. Xəyal xülya deyil. Xəyalı xülyadan ayıran odur ki,
xəyal əsasən real, həyata keçirilməsi mümkün olan surətlərin
yaradılması prosesidir. Xəyal insanın fəallığının çox qüvvətli
stimullarından biridir. Xəyal insana fəaliyyətində və
mübarizəsində qarĢıya çıxan çətinliklərə üstün gəlməkdə bir
güc, qüvvə verir. Xüsusilə gənclərin, məktəblilərin gələcək
peĢələri, həyat mövqeləri haqqındakı xəyalları onları yaxĢı
oxumağa, çalıĢmağa, özlərinin təhsil fəaliyyətlərinə daha ciddi
yanaĢmağa sövq edir. Göstərdiyimiz bütün bu cəhətlərinə görə
xəyal insanı passivləĢdirən xülyadan əsaslı Ģəkildə fərqlənir.
Xəyal insanın reallaĢa bilən, yaxud reallaĢması mümkün
olan fantaziyasıdır. Belə bir fantaziya, xəyal rus yazıçısı
D.Ġ.Pisarevin dediyi kimi, insanın faydalı iĢinə təkan verir.
|