MahirəNərimanqızı

10)

 

Qeyri-sabit  tip  –  bu  tipi  həmiĢə  səhv  olaraq  zəif  

iradəli,  kütlədən  seçilməyən  bir  tip  kimi  xarakterizə  edirlər. 

Onlarda əyləncələrə böyük həvəs meyli özünü göstərir. 

11)

 

Konform  tip  –  bu  tipə  aid  olan  yeniyetmələr  hər 

hansı  avtoritetə  sözsüz  itaət  nümayiĢ  etdirirlər.  “Hamı  necə, 

mən  də  elə”  ideyasını  əsas  götürürlər.  Öz  Ģəxsi  maraqları 

naminə yoldaĢlarını satmağa hazırdırlar. 

 

V. 16.4. Xarakter və Ģəxsiyyət 

 

        Xarakterin  tiplərinin  mövcud  olan    bütün    konsepsiya-

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

171 

171 

171 

171 

171 

171 

171 

171 

171 

larının  çox  ciddi  bir  çatıĢmazlığı  var.  Məsələ  ondadır  ki,  hər 

bir  insan  fərddir  və  heç  də  həmiĢə  müəyyən  bir  tipə  aid 

edilməyə bilər. Çox vaxt eyni insanda  xarakterin  ən müxtəlif 

əlamətləri  kifayyət  qədər  inkiĢaf    etmiĢ  olur.  Praktik  olaraq, 

xarakterin  tiplərinin  bütün  təsvirlərində  ən  müxtəlif  cinsli  və 

ya  daha  düzgün  desək  ən  müxtəlif  qəbildən      olan 

xüsusiyyətlərinin birləĢməsini tapmaq olar. 

        BaĢqa  cür  desək,  onlarda  bütöv  Ģəkildə  həm  xarakterin, 

həm də Ģəxsiyyətin xüsusiyyətləri mövcuddur. Məsələn, Ģizo-

idlərin  xarakteristikasını  verərkən  E.Kreçmer    formal,    yəni 

davranıĢın  yönümündən  asılı  olmayan  (xarakterin  xüsusiy-

yətləri):  ünsiyyətsizlik,  təmkinlilik,  ciddilik,  qorxaqlıq,  sen-

timentallıq  kimi  xüsusiyyətləri,  o  biri  tərəfdən  isə  daha 

məzmunlu,  Ģəxs  əsaslı  “insanları  xoĢbəxt  etməyə  çalıĢmaq”, 

“nəzəriyyəbaz  prinsiplərə  meyl”,  “sarsılmayan  əqidə  möh-

kəmliyi”, “baxıĢlarının təmizliyi”, öz ideyaları uğrunda müba-

rizəyə  mətin olaraq çalıĢmaq  və s. kimi xüsusiyyətləri sada-

layır. 

        P.B.QannuĢkinin  paranoyyalı  tiplərə  verdiyi  təsvirdə 

həmçinin  psixoloji  xarakteristikaların  –  dinamikliyindən 

tutmuĢ  dünyabaxıĢına  qədər  bütün  xüsusiyyətlərini  tapmaq 

olar. 

        Bu cür misalları  çoxaltmaq da olar. Xarakterin tiplərinin 

təsvirinə  daxil  olan  "müxtəlif  tipli”  əlamətlər  tamamilə 

təbiidir.  Amma  Gippinreyterin  fikrincə  xarakterin  tam, 

təsvirlərinin  geniĢ  təhlilə  ehtiyacı  var,  lakin  xarakterin 

təsvirinin müəllifləri bunu etmirlər.  

        Psixoloji  ədəbiyyatda  Ģəxsiyyətin  xarakterlərinin  forma-

laĢması    haqqında  ümumi  nəzəriyyənin  iĢlənib  hazırlanması 

haqqında  çox  maraqlı  və  dəyərli  təcrübələr  var.  Buna  biz 

təxminən  yüz  il  bundan  əvvəl  yazılmıĢ  A.F.Lazurskinin 

əsərlərində  rast  gəlirik.  A.F.Lazurski  “endopsixika  və  ekzo-

psixika”  anlayıĢlarını  təsdiq  etmiĢdi.    “Endopsixika”  anlayıĢı 

dedikdə o xarakter, temperament və əqli qabiliyyətlərin də aid 

---