www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
56
MüĢahidənin çətinliklərindən biri də bu və ya digər psixi
hadisənin, davranıĢ tərzinin təzahürünü uzun müddət gözləmək
lazım gəlməsi ilə baglıdır. Ona görə də psixologiyada ən çox
əsas tədqiqat metodu kimi eksperimentdən istifadə olunur.
Eksperiment müĢahidədən birinci növbədə onunla
fərqlənir ki, bu zaman psixoloq psixi hadisələrin gediĢinə
qarıĢır, tədqiqatın təĢkili üçün qarĢısına qoyduğu məqsədə
müvafiq olaraq Ģərait yaradır. Bu, müĢahidə zamanı Ģəraitə tam
nəzarət edə bilməməklə bağlı çətinliyi aradan qaldırır.
Eksperimentin birinci növbədə iki növünü – təbii və
laborator eksperiment növünü qeyd etmək olar.
Təbii eksperiment rus psixoloqu A.F.Lazurski (1874-
1917) tərəfindən irəli sürülmüĢdür. Təbii eksperimentin
məqsədi eksperiment zamanı psixi hadisələrin təzahürünə təsir
göstərə biləcək amilləri aradan qaldırmaqdan ibarət olmuĢdur.
Bu cür eksperiment təbii Ģəraitdə (təlim, əmək, oyun
Ģəraitində) həyata keçirilir. Məsələn, hansı materialın
Ģagirdlərin təfəkkürünün inkiĢafını yüksək inkiĢafetdirici təsir
göstərdiyini aĢkara çıxarmaq üçün hazırlıq səviyyəsi eyni olan
iki qrupdan birində (eksperimental qrup) təlim materialları
problem situasiya yaratmaq əsasında, digərində (kontrol qrup)
ənənəvi yolla öyrədilir. Hər iki qrupda Ģagirdlərə eyni müəllim
dərs deyir və onlar bu iĢləri adi dərs kimi qəbul edirlər. Ona
görə də heç bir həyəcan, qorxu hissi keçirmirlər. Sonra hər iki
qrupda yoxlama sorğu iĢləri keçirilərək hansı qrupda üstünlük
olduğu aĢkara çıxarılır.
Laborator eksperimentə gəldikdə bu laboratoriya
Ģəraitində, xüsusi cihazların köməyi ilə həyata keçirilir. Müasir
dövrdə psixi hadisələrin təzahür xüsusiyyətlərini aĢkara çıxaran
qurğular hazırlanmıĢdır ki, onların köməyi ilə tutarlı elmi
nəticələr əldə etmək mümkündür.
|