MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

181 

millətçilik,  Azərbaycan  milli  ideyası  ətrafında  birləşdirən  və 

«Açıq  söz»  qəzetində  bunu  təbliğ  edən  «Müsavat»ın  lideri 

M.Ə.Rəsulzadə  olmuşdur  [52,  186].  Baykaranın  fikrincə,  ilk 

dövrlərdə  sosial-demokratlarla  eyni  cəbhədə  çalışmış 

M.Ə.Rəsulzadə  1911-1913-cü  illərdə  C.Əfqaninin  yazılarının 

təsiri altında türkçülük hərəkatına qoşulmuş və Azərbaycanda 

bu  ideyanın  əsas  ideoloqu  olmuşdur:  «M.Ə.Rəsulzadənin 

Azərbaycan  istiqlalının  elanında  və  Azərbaycan  dövlətinin 

yaradılmasında  xidmətləri  əvəzsizdir»  [52,  192].  H.Baykara 

onu  da  əlavə  edir  ki,  Rəsulzadənin  lideri  olduğu,  «Müsavat» 

və  Bitərəf  demokratik  qrup  öncə  milli  ərazi  və  milli 

muxtariyyət tərəfdarı olsalar da, 1-ci və 2-ci rus inqilablarının 

gedişi,  Qafqaz  hadisələri  onları  özlərinin  öncədən  «uzaq 

məqsəd»  olaraq  planlaşdırdıqları  Azərbaycan  istiqlalı  yoluna 

sürükləmişdi:  «Azərbaycan  istiqlal  mübarizəsi  tarixində 

«Azərbaycan  istiqlalına»  nə  rast  gəlinmiş,  nə  də  baş  verən 

siyasi hadisə olmuşdur. Azərbaycan xalqının ruhundan doğan 

bu  istiqlal  hadisəsi  tarixin  axarı  içində  öz  yerini  tapmışdır» 

[52,  133].  Fikrimizcə,  Baykara  yuxardakı  sözləri  ifadə 

edərkən  əsas  vurğunu  «Azərbaycan»  anlayışına  salmış,  bu 

mənada  tarixən  «Azərbaycan  istiqlalına»  rast  gəlinmədyini 

iddia  etmişdir.  Məlum  olduğu  kimi,  1918-ci  ilə  qədər 

«Azərbaycan» anlayışı coğrafi ərazi mənasında işlədilmiş, bu 

ərazidə təşəkkül tapmış dövlətlər isə müxtəlif adlarla (Manna, 

İskit,  Atropatena,  Albaniya-Aran,  Şirvanşahlar,  İldənizlər, 

Qaraqoyunlular,  Ağqoyunlular,  Səfəvilər  və  b.)  tarixə 

düşmüşdür.  Dünya  tarixində  «Azərbaycan»  adlı  ilk  müstəqil 

dövlət  isə  1918-ci  ildə  yaranmışdır.  Baykara  da  məhz  bu 

faktordan çıxış etmişdir. 

---