MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
90 90 Qafqazdakı türk şivələri, nə də qədim türkcə yaramır. Bu baxımdan o, dilimizi əcnəbi lüğətlərlə doldurmaq əvəzinə Türkiyənin İstanbul şivəsinin ədəbi dil kimi işlədilməsini məqsədəuyğun hesab etmişdir [28, 71-74]. Ə.Hüseynzadə «Yazımız, dilimiz və «ikinci il»imiz» (1909) məqaləsində də Türkiyənin İstanbul şivəsinin ortaq türkcə olmasını əsaslandırmaq üçün yazırdı ki, ayrı-ayrı türk ləhcələrini inkişaf etdirməkdənsə, vahid türkcə üzərində düşünmək lazımdır. Ancaq Hüseynzadənin «Osmanlı türkçülüyü» istər 1900-1920-cu illərdə, istərsə də sonralar bəzi Azərbaycan ziyalıları tərəfindən tənqid olunmuşdur. Bu məsələdə onu tənqid edənlər buna əsas səbəb kimi, Hüseynzadənin «Osmanlı türkçülüyü»nü həddən artıq ideallaşdırmasını, xüsusilə dil və ədəbiyyat məsələsində ifrata varmasını göstərirlər. Bu baxımdan bəzi Azərbaycan ziyalıları Ə.Hüseynzadəni milli bir ideoloq kimi «türkləşmək, islamlaşmaq və avropalaşmaq» üçlü düsturunu qəbul etməklə yanaşı, ancaq siyasi-ideoloji mənada Türk birliyi, dil və ədəbiyyat da «osmanlı şivəsi»nin ortaq türkcə kimi qəbulu məsələsində onunla həmrəy olmamışlar. «Osmanlı türkçülüyü»ndən çıxış etdiklərinə görə Ə.Hü- seynzadə, M.Hadi və başqalarını tənqid edən çağdaşlarından C.Məmmədquluzadə, Ö.F.Nemanzadə, F.B.Köçərli, Ə.Haqverdiyev hesab edirdilər ki, türk (Azərbaycan) ədəbi dilini osmanlılaşdırmaq əvəzinə xalqa yaxınlaşmaq yolunu tutmaq lazımdır. Onların fikrincə, bu dili mürəkkəbləşdirmək deyil sadə- ləşdirmək, yəni geniş xalq kütlələrinin anlaya biləşcəyi bir şəklə salmaq lazımdır. Çünki ədəbi dil xalqın öz dilidir, bu dil hamı üçündür; hamı yazıb oxumalı, cəmiyyətin inkişafında yaxından iştirak etməlidir. Xüsusilə, «mollanəsrəddinçi»lər, o cümlədən |