Maks Plank. Kvant nazariyasi. Mikrodunyodagi inqilob
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
+ +
− − − − − − − − + + + + + + 44 to„g„ri keluvchi o„rtacha energiyasi u v ossilyatorning o„rtacha mexanik energiyasi U v bilan quyidagicha bog„liqlikka ega bo„lishini tasdiqladi. bunda c – yorug„lik tezligi. Bu ifodadagi u v kattalik ostida, chastota birligiga to„g„ri keladigan energiya miqdori , yoki, energiyaning spektral zichligi tushuniladi. K v bo„shliq tomonidan nuratilayotgan energiya, laboratoriya sharoitida, yuqorida keltirilgan kattalikka proposional ravishda quyidagi formula yordamida hisoblanishi mumkin: Plankning quvonchiga sabab bo„lib, ossilyatorning energiyasi va elektromagnit maydonining fizik xarakteristikalari orasidagi nisbatda, uning zaryadi yoki massasi e‟tiborga olinmagan. Tenglamada faqat ikkita element – chastota va yorug„lik tezligi bo„lib, ular universial konstanta sanaladi. 1897 yil avvalida Plank, o„z ossilyatorlarining nurlanishi elektrodinamikadagi qaytmaslik mohiyati ochish uchun kalit bo„lishi mumkin degan fikrda edi. Lekin 1897 yil o„rtalariga kelib Boltsman Prussiya fanlar akademiyasiga ushbu boradagi tadqiqotlar yuzasidan tanqidiy qarashlari bayon qilingan qisqa hisobotni taqdim etdi. Uning tanqidlari zamirida - Maksvell tenglamalari ham Nyuton tenglamalari singari kabi qaytar ekani haqidagi bayonot yotardi. Vaqtning qaysi yo„nalishda kechayotganidan qat‟iy nazar, mazkur tenglamalarning barcha yechimlari bir xil bo„ladi. Plank qaytmaslikni boshqa joydan izlashi lozim edi va Boltsman unga yo„l ko„rsatadi: nurlanishning ehtimoliy holatini uchun gazlar nazariyasidan foydalansa bo„ladi. Shu tarzda Boltsman Maks Plankka o„zining issiqlikning molekulyar nazariyasi hamda, termodinamikaning ikkinchi bosh qonunining ehtimoliylikka asoslangan izohidan foydalanishni tavsiya qildi. Maks Plank Boltsmanning tanqidlarini hotirjam qabul qildi. Boz ustiga unda raddiya uchun tayinli asosning o„zi ham yo„q edi. U tadqiqotlar yo„nalishini o„zgartirdi va o„zi juda mukammal egallagan soha – entropiyaga qaytdi. Ossilyator energiyasi va nurlanish energiyasi orasidagi nisbatni e‟tiborga olmaslik mumkin emas. Agar nurlanish energiyasining uning harorati va chastotasiga qanday aloqadorligini aniqlashning imkoni bo„lganida, bu tadiqot ovvora bo„lishga arzimaydigan bo„lur edi. Lekin, Plank ham, boshqasi ham nurlanishning entropiyasini qanday aniqlashni bilishmasdi. Ossilyator energiyasi va nurlanish energiyasi orasidagi nisbatning aniqlanishi, nurlanish energiyasi haqida unitib, butun diqqat-e‟tiborni |