Maks Plank. Kvant nazariyasi. Mikrodunyodagi inqilob
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
m
k y k = prujina elastikligi konstantasi m = osilgan yuk massasi y = yukning holati va muvozanat holati oraliq masofasi Garmonik ossilyator – muzvozanat holatida qo‘zg‘atilgach, sinusoidal tebranishlar orqali yana muvozanat holatiga qaytuvchi tizim. Geyzenberg kvant garmonik ossilyatorining energetik pog‘onalarini hisoblash imkonini beruvchi tizimni ishlab chiqdi 93 Avvalgi sahifada so„ngida ko„rsatilgan rasmda, yuk osilgan prujinadan iborat tizimning muvozanat holatidan qo„zg„atilgada, uning sinusoidal tebranma harakat qilib, yana muvozanat holatiga qaytishi jarayoni tasvirlangan. Geyzenberg ham aynan shunga o„xshash garmonik ossilyator tizimidan foydalanib, uning energetik darajasini hisoblaydigan qoidalarni ishlab chiqqan edi. Yana bir yetuk olmon fizigi Volfgang Pauli (1900-1958) Geyzenberg nazariyasi orqali vodorod atomining energetik pog„onalarini hisoblash imkonini berishini isbotladi. Shu tarzda, kvant mexanikasi vanihoyat kuchli nazariy asos va umumiy tamoyillarga ega bo„ldi hamda, atom fizikasining istalgan muammolari uchun tadbiq qilinadigan darajaga keltirildi. Shryodinger nazariyasining shakllantirilishi esa umuman boshqacha yo„ldan borgan. Shryodinger Geyzenbergdan katta bo„lib, 1926 yilda u 40 yoshga to„lgan edi. Uning tayanch nuqtasi sifatida, ikki yil avvalroq, ya'ni, 1924 yilda Belgiyalik olim Lui de Broyl (1892-1987) tomonidan shakllantirilgan korpuskulyar-to„lqin dualizmini e‟tirof etish kerak. Ushbu konsepsiyaning ildizlari Eynshteynning qora jism nurlanishi haqidagi mulohazalariga borib taqalar edi. Unga ko„ra, yorug„lik bir vaqtning o„zida ham zarra va ham to„lqin xossasiga ega ekanligi ta‟kidlanardi. Eynshteyn, Plank qonuni yorug„lik uchun tadbiq qilinganida, past chastotalarda to„lqin xossasi uchun, yuqori chastotalarda esa korpuskulyar xossa uchun bajarilishini isbotlab berdi. Kvant gipotezasining markaziy tenglamasi Yüklə 3,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|