Maktab kuprik

SAN’AT
ARXITEKTURA

BINO

INShOOT

MAKTAB KUPRIK

TURAR JOY

BINOSI

SINF

2.1 jadval. Turli xil iklim rayonlarda turar joy binolarining isitish tizimiga kuyiladigan gigiena talablari

kursatkich	fasl				iklimiy rayonlar
			I		I I				I I I		I V
xavo xarorati,S	kish		21-22		18-20				18-19		17-19
	yoz		23-24		23-24				25-26		25-26
xavo namligi, %	kish		30-45		30-45				35-50		35-50
	yoz		35-50		35-50				30-60		30-60
shamol tezligi	kish		0,08-0,10		0,08-0,10				0,08-0,10		0,08-0,10
	yoz		0,08-0,10		0,08-0,10				0,1-0,15		0,1-0,15
tusuvchi	kish		21		18				18		18
kurilmalar-ning
ichki sirtlarini
xarorati	yoz		26		26-27				28		28
Kish paytida	turar	joy binolaridagi				xarorat		18 – 20 ^oS, shimolda				21 – 22 ^oS,

janubiy rayonlarda 17 – 19 ^oS ni tashkil kilish kerak, yoz paytida umerennыm iklim rayonlarda turar joy binosidagi xarorat 23 – 24 ^oS, janubiy rayonlarda 25 – 26 ^oS, sovitiladigan xonalarda 26 ^oS tashkil kilish kerak.

Ayrim mikroiklim parametrlari va ularni birga kushish arxitektura yechimlarini tanlashga bevosita ta’sir kiladi. Xavo xarorati muxitda asosiy mezon xisoblanib, busiz boshka parametrlarni boxolash kiyin. Sirtlarda xaroratni ta’siri tanlangan materialga boglik buladi, masalan pol kurilmalari. Pollar xam materialiga karab, « sovuk » katta issiklik uzlashtiruvchi materiallardan kilingan, toshli, marmar pollar issik iklim sharoitli davlatlarda kuprok kullash, umerennom ikliklimli shimoliy rayonlarda « issik » ya’ni taxta pollardan foydalanish maksadga muofik buladi. Fazoni yaratuvchi arxitektor xavo xarorati va namligidan xam katta axamiyatga ega bulgan shamolni tugri talkin kilishi va baxolab bilishi kerak. Masalan - 30 ^oS da xattoki eng kuchsiz shamol (2-3 m/s) xam ochik xavoda kishini erkin aylanishga xam yul kuymaydi. Bunday shamollar xavo xarorati + 5 ^oS dan +20 ^oS atrofida sezilarli sovitish ta’siriga ega. 20 ^oS dan yukori bulgan temperaturada xavo namligi asosiy rol uynaydi. Namli xavoda buglanish kiyinlashadi va fakat shamol organizmni salkinlatadi. Xavo xaroratini 19 ^oS dan 29 ^oS gacha oshishi, tegishli xavo namligini 50 – 70 dan 30- 50 % gacha pasaytiradi. Agar namlik pasaymasa, u xolda fazoda shamollashtirish va aeratsiya birinchi muxim axamiyat kasb etadi.

Bino, yashash maskanlari va shaxarlarni loyixa qilishda va qurishda qurilish mintaqasi, shamol esishining takrorlanishi va tezligi muxim axamiyatga ega. Ayniqsa, sanoat va qishloq xo‘jalik binolarini loyixa qilishda, tabiatni va yashash massivlarini ekologik ximoya qilishda shamol esishi e’tiborga olinadi. Mintaqalarda shamolni jugrofiy qutb tomonlaridan esishining takrorlanishi va tezligi meterologik stansiyalarda qayd qilinib boriladi.

Shamol esishining takrorlanishi va tezligini ko‘rsatkichlari ixtiyoriy mashtabda chiziladi. Bu chizma, “Shamol yulduzi” deyiladi. Shamol esishining takrorlanishi va tezligini ko‘p yillik kuzatish ko‘rsatkichlari asosida yillik, fasliy va oylik yulduzi chiziladi.

Iklimiy rayonlashtirish arxitekturaviy iklimshunoslikni asosiy tashkil kiluvchisi xisoblanadi. Bu arxitektor va iklimshunoslar yordamida loyixalash maksadida bevosita binolar tipologiyasi va shaxarsozlik yechimlariga boglik xolatda ishlab chikiladi.

30


Asosiy tushunchalar:

Iqlim, arxitekturaviy iqlimshunoslik, shamol yulduzi, fizikaviy jarayonlar, issiqlik texnikasi, QMQ.

NAMLIK
OMILLARI	ShAMOL

IQLIM

XARORAT	QUYoSh
	RADIATSIYaSI