Maktabgacha pedag

Maktabgacha taiim tizimida pedagogik o'yinlarning shakllari va amalga oshirish metodlari.

Pedagogik ijrochilik o'yinlarini bola uch yoshdan boshlab o'zlashtira boshlaydi. Shu yoshga kelib bola odamlar o'rtasidagi munosabatlar bilan tanisha boshlaydi, hodisalarning ichki va tashqi tomonlarini ajrata boshlaydi, o'zida ichki kechinmalarni seza boshlaydi. Ularga munosabat bildiradi.

Maktabgacha yoshda bolalar o'yin faoliyatini o'zlashtira borib ijtimoiy qadrli va ijtimoiy baholanuvchi faoliyatga tayyor- lana boshlaydilar. Maktabgacha ta'lim tizimida qo'llaniladigan pedagogik o'yinlarning quyidagi turlari mavjud:

1. 
   Bolalar kayfiyatini ko'taruvchi.
   
2. 
   Hamkorlikka chorlovchi.
   
3. 
   Bolalarni o'zligini namoyon etishga chorlovchi.
   
4. 
   Bolalarda o'ziga ishonch hissini shakllantiruvchi, jismoniy va intellektual muammolarni yo'qotishga qaratilgan.
   
5. 
   Maktabgacha bolalar xatti-harakatidagi cheklanishlarni tavsiflovchi (diagnostika].
   
6. 
   Bolalar shaxsi strukturasiga ijobiy korreksiyalar beruvchi.
   
7. 
   Millatlararo bag'rikenglikni shakllantiruvchi.
   
8. 
   Bolalarda ijtimoiy, jamoaviy munosabatlarni shakllanti­ruvchi o'yinlar.
   

Pedagogik o'yinlarni quyidagicha tasniflash mumkin.

Faoliyat turlariga qarab: ijtimoiy intellektual, mehnat, ijti­moiy va psixologik o'yinlar.


363





Pedagogik jarayonlarning xarakteriga qarab: ta'lim-tarbi- yaviy, rivojlantiruvchi, ijodiy, psixotexnik o'yinlar.

O'yinlar metodlariga qarab: predmetli, sujetli, badiiy rolli, hodisalarni tasavvur etuvchi va dramalashtiruvchi o'yinlar.

Predmetlar asosidagi o'yinlar: matematik, biologik, ekologik, musiqali, texnikaviy, jismoniy tarbiyalovchi, iqtisodiy tejamkor­lik va ishbilarmonlik, tadbirkorlikni rivojlantiruvchi o'yinlar.

O'yin vositalari bo'yicha: o'yin vositalari (koptok, pirami- da, kub va boshq.) bilan amalga oshiriladigan o'yinlar va o'yin vositalarisiz amalga oshiriladigan o'yinlar xontaxta ustida, xonada va dalada o'ynaladigan o'yinlar, kompyuter va televizor o'yinlari kabi texnik vositalar.

Maktabgacha ta'limda yoshi kattalarning to'plagan tajriba- sini kichik yoshdagilarga singdirish jarayonida o'yinlar ta’lim metodi sifatida namoyon bo'ladi. O'yin metodlariga qarab mak­tabgacha ta'lim vazifalaridan kelib chiqib, predmetli, sujetli- ishchan, dramalashtirilgan o'yinlardan keng foydalaniladi.

Maktabgacha ta'limda rivojlantiruvchi pedagogik o'yinlarni o'quv tarbiya jarayonida qo'llash quyidagi o'ziga xos xarakter- ga ega bo'ladi. Birinchidan, rivojlantiruvchi pedagogik o'yinlar maxsus topshiriqlar majmuasidan iborat bo'ladi. Ikkinchi- dan, o'yin faoliyatidagi topshiriqlar rangli kublar, g'ishtchalar, kvadratlar, plastilin, karton qog'ozlar, konstmktor-mexanik majmualarida turli ornament, rasm va jimjimador predmetlar vositasida amalga oshiriladi. Uchinchidan, topshiriqlar musta­qil bajarilishini ta’minlash maqsadida ulrni osondan qiyinga to- mon, aniq vaqt oralig'ida sifatli bajarilishini ta'minlash darkor.

Maktabgacha ta'lim muassasalarida interfaol o'yinlardan foydalanish ijobiy natijalarga olib keladi. Bu o'yinlar jarayonida bola passiv obyektdan faol subyektga aylanadi. Tarbiyachining asosiy vazifasi esa o'yinni tashkil etish, bolalar ijodiga sharoit yaratishdan iborat.

Interfaol o'yinlar jarayonida bola mustaqil fikrini to'g'ri ba- yon etishga, boshqalarni tinglashga o'rganadi, boshqacha qilib


364