Tarbiya — shaxsda muayyan jismoniy, ruhiy, axloqiy, maʼnaviy sifatlarni shakllantirishga qaratilgan amaliy pedagogik jarayon; insonning jamiyatda yashashi uchun zarur boʻlgan xususiyatlarga ega boʻlishini taʼminlash yoʻlida koʻriladigan chora tadbirlar yigindisi. Tarbiya insonning insonligini taʼminlaydigan eng qadimiy va abadiy qadriyatdir. Tarbiyasiz alohida odam ham, kishilik jamiyati ham mavjud boʻla olmaydi. Chunki odam va jamiyatning mavjudligini taʼminlaydigan qadriyatlar tarbiya tufayligina bir avloddan boshqasiga oʻtadi.
Tarbiya atamasi
Pedagogik adabiyotlarda "Tarbiya" atamasi keng va tor maʼnolarda ishlatiladi. Keng maʼnoda tarbiya inson shaxsini shakllantirishga, uning jamiyat ishlab chiqarishi va ijtimoiy, madaniy, maʼrifiy hayotida faol ishtirokini taʼminlashga qaratilgan barcha taʼsirlar, tadbirlar, harakatlar, intilishlar yig'indisini anglatadi. Bunday tushunishda tarbiya faqat oila, maktab, bolalar va yoshlar tashkilotlarida olib boriladigan tarbiyaviy ishlarni emas, balki butun ijtimoiy tuzum, uning yetakchi g'oyalari, adabiyot, sanʼat, kino, radio, televideniye va boshqalarni ham oʻz ichiga oladi. Shuningdek, keng maʼnodagi tarbiya tushunchasi ichiga taʼlim va maʼlumot olish ham kiradi.
Tor maʼnoda tarbiya shaxsning jismoniy rivoji, dunyoqarashi, maʼnaviy-axloqiy qiyofasi, estetik didining oʻstirilishiga yoʻnaltirilgan pedagogik faoliyatni anglatadi. Buni oila, tarbiyaviy muassasalar hamda jamoat tashkilotlari amalga oshiradi. Taʼlim va maʼlumot olish tor maʼnodagi tarbiya ichiga kirmaydi. Lekin har qanday tar
rbiya taʼlim bilan chambarchas bogʻliq holdagina mavjud boʻladi. Chunki taʼlim va maʼlumot olish jarayonida shaxsning nafaqat bilimi koʻpayibgina qolmay, balki ahloqiy-maʼnaviy sifatlarining qaror topishi ham tezlashadi.
Bilim
Bilim — kishilarning tabiat jamiyat hodisalari haqida hosil qilgan voqelik maʼlumotlar; voqelikning inson tafakkurida aks etishi. Kundalik tasavvurimizda nimaning nima ekanligiga ishonsak va bu ishonchimiz biz odatlangan voqea va qoidalarga zid kelmasa bunda ishonch hisoblanadi. Voqelik haqidagi bilgan maʼlumotlarimiz Bilim darajasiga koʻtarilishi uchun quyidagi shartlarni qanoatlantirishi lozim: birinchidan, bu maʼlumotlarning voqelikka mutanosibligi; ikkinchidan, yetarli darajada ishonarli boʻlishi; uchinchidan, bu maʼlumotlar dalillar bilan asoslangan boʻlishi lozim. Uchala shart birgalikda mavjud maʼlumotlarni Bilim darajasiga olib chiqadi. Inson ijtimoiy taraqqiyot jarayonida bilmasliqdan bilishga, mavhum Bilimlardan mukammal va aniq Bilimlar hosil qilish tomon boradi. Kishining moddiy dunyo toʻgʻrisidagi Bilimi nisbiydir, u doimo rivojlanib boradi. Bilim kundalik tajriba, kuzatish orqali toʻplanadi. Bilimlarni tadqiqetuvchi taʼlimot — epistemologiyada perseptiv (hissiy), hayotiy — kundalik (sogʻlom akl) va ilmiy Bilim shakllari ajratib koʻrsatiladi. Ilmiy adabiyotlarda Bilimlarning ilmiy va ilmdan tashqari shakllari ham farq qilinadi. Ilmdan tashqari Bilimlarga madaniyat, adabiyot, sanʼat, mifologiya, din va shahrik. sohalarga oid Bilimlar kiradi. Odatdagi fan sohalarida tadqiq etiladigan Bilimlar ekzoterik (koʻzga tashlanuvchan) Bilimlar deb atalsa, astrologiya va shahrik. sohalarga oid Bilimlar ezoterik (pinhoniy) Bilimlar deyiladi. Ekzoterik Bilimlar ilm-fan qoidalariga zid kelmaydigan boʻlsa, ezoterik.
O‘qish
O'qish bir nechta jarayonlarni o'z ichiga oladi: so'zlarni tanib olish, so'zlarni tushunish va so'zlarni ravon talqin qilish.
O'qishni motivatsiyani topish va nashrdan ma'no olish sifatida ham aniqlash mumkin. Biroq, o'qish hayotimizni turli yo'llar bilan yaxshilaydi.
O'qishning har xil turlari mavjud, shuning uchun tegishli turni topish pretsedent hisoblanadi, chunki to'g'ri o'qish turi o'qish jarayonini kuchaytiradi.
O'quvchilar kitoblar orqali ajoyib suhbat boshlovchilariga aylanishadi, chunki muhokama qilinadigan mavzular va fikrlar ko'p. Ular, shuningdek, katta bilimga ega va diqqat markaziga aylanib, ajoyib hikoyachilarga aylanishlari mumkin. Kitobxonlar katta bilimga ega bo'lganligi sababli, ular so'zdan mahrum bo'lmaydilar, nutq va yozish qobiliyatlarini oshiradilar.
O'qish o'quvchilarga do'stlik, kamtarlik va fidoyilik kabi qadriyatlar va xususiyatlarni qo'shadi. Tarix va hikoyalar kitoblarini o'qiyotganda, ular o'tmishdagi xatolarni o'rganadilar va shu bilan xatolarga tuzatishlar kiritadilar.
Kitoblar har xil narsalar bo'lishi mumkin va ular sizga yo'l-yo'riq ko'rsatishi va sizni asosli tutishi mumkin. Hikoyalar sizni odamlar bilan munosabatda bo'lishga, yolg'izlikni yo'q qilishga va yashirin zararli xususiyatlarni hal qilishga yordam beradi.
