Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni tarbiyasi va rivojlanishi

---

MAKTABGACHA YOSHDAGI
BOLALARNING YOSHGA DOIR
PEDAGOGIK VA PSIXOLOGIK
XUSUSIYATLARI VA ULARNING
BOLA SOG'LOM
RIVOJŁANISHIDA
AHAMIYATI.

---

Maktabgacha yoshdagi bolalar pedagogikasi
—
pedagogikattg maktabgacha yoshdagi
bolalarga tarbiya berish hamda ularning shaxsiyatini shakllantirish qonuniyatlari, tamoyillari,
vositalari, shakl, usul va metodlarini o
ʻ
rganuvchi sohasi. Maktabgacha yoshdagi bolalar
pedagogikasib.p. bola psixologiyasi, yosh anatomiyasi va fiziologiyasi, tibbiyot, gigiyena,
shuningdek, tilshunoslik, nafosat tarbiyasi, axloq fanlari bilan uzviy bog
ʻ
liq. 19-asrning 2-
yarmida umumiy ped. dan ajralib chiqqan. Bu bir tomondan yosh psixologiyasining rivojlanishi
va ilmning alohida tarmog
ʻ
i sifatida namoyon bo
ʻ
lishi bilan bog
ʻ
liq bo
ʻ
lsa, ikkinchi tomondan
ayollarning fabrika va zavodlarga jalb etilishi natijasida bolalar muassasalarining vujudga
kelishi bilan izoxlanadi. Ingliz utopik sotsialisti R. Ouen birinchi bo
ʻ
lib bolalarga ilk yoshdan
ijtimoiy tarbiya berish g
ʻ
oyasini asoslab berdi va proletar bolalari uchun maktabgacha
yoshdagi bolalar muassasasini ochdi. Xuddi shu vaqtdan boshlab Maktabgacha yoshdagi
bolalar pedagogikasib.p. fanning maxsus tarmog
ʻ
i sifatida shakllandi va rivojlana boshladi.
20-asr boshlarida erkin tarbiya jarayonida bola shaxsiyatini rivojlantirish g
ʻ
oyasi keng tarqaldi.

---

---

Maktabgacha yoshdagi bolalar pedagogikasib.p.ning asosiy vazifasi
—
maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashning mazmun, shakl va
metodlarini ishlab chiqishdan iborat. Maktabgacha yoshdagi bolalar
pedagogikasib. p.ning metodologik asosini dialektik bilish nazariyasi hamda
shaxsning evolyusion tarzda taraqqiy etish qonuniyatlari, O
ʻ
zbekiston
Respublikasining 1997-yilgi "Ta
ʼ
lim to
ʻ
grisida"gi qonuni va "Kadrlar tayyorlash
milliy lasturi", o
ʻ
zbek xalqining ma
ʼ
naviy-axloqiy merosi hamda bola
tarbiismga oid tarixiy tajribasi, il-gor mamlakatlardagi pedagogik qarashlar,
ped., psixologiya, falsafa, etika, estetika, tilshunoslik, tibbi-yot, odam
fiziologiyasi va gigiyenasi, antropologiya kabi fanlarning ilmiy asoslari,
xulosalari hamda qonuniyatlari tashkil qiladi.

---

---

Maktabgacha yoshdagi bolalar pedagogikasib.p.dan tadqiqotlar kuzatish, pedagogik tajriba,
suhbat, hujjatlarni o
ʻ
rganish, bolalar faoliyati mahsulini taviil qilish metodlari orqali amalga oshiriladi.
Bu metodlar asosida tadqiqotlar mazkur soha bilan shug
ʻ
ullanuvchi tadqiqotchi va tarbiyachilar
tomonidan olib boriladi. Har bir kuzatish jarayoni batafsil yoziladi va ilmiy jihatdan taxlil qilinadi.
Pedagogik tajribada birinchi navbatda bola, uning rivojlanishi uchun yaratiladigan pedagogik shart-
sharoitlar nazarda tutiladi. Pedagogik tajriba ehtiyotkorlik bilan obyektiv ravishla olib borilganlagina
amalga oshiriladigan tadqiqot natijalarining ob
ʼ
yektivligini ta
ʼ
minlash imkoniyati tug
ʻ
iladi. Suhbat
metodi u yoki bu bolani, yoki bir gurux. bolalarni yaxshiroq o
ʻ
rganish imkonini yaratadi, ta
ʼ
limtarbiya
jarayonida yo
ʻ
l qo
ʻ
yilgan xatolar aniqlanadi. Bolalar bilan suhbat ularning qiziqishlarini, nutqidagi o
ʻ
ziga
xoslikni, atrof muhit hamda kishilarga munosabatini aniqlashga yordam beradi. Hujjatlar, ya
ʼ
ni bog
ʻ
cha
va aloqida tarbiyachilarning reja va hisobotlarini urganish ham nazariy xulosalar chiqariisha muhim
ahamiyatga ega. Shu bilan birga mazkur hujjatlar maktabgacha ta
ʼ
lim muassasalaridagi tashkiliy
ishlar xaqida aniq xulosalar chiqarish imkonini yaratadi. Ushbu xulosalar uz navbatida tarbiya
usullarini kashf etishga yordam beradi. Bolalar faoliyati mahsulini tahlil qilish metodi Maktabgacha
yoshdagi bolalar pedagogikasib.p.ning muhim ta-dqiqot metolilir. Bolalar faoliyati taxlili ularni
shakllantirishda juda yamii natijalar beradi.

---

---

O
ʻ
zbekistonda
Maktabgacha
yoshdagi
bolalar
pedagogikasib.p.
masalalari
O
ʻ
zbekiston ped. fanlari ilmiy tadqiqot instituti, Toshkent ped. unti va boshqa ilmiy ta-dqiqot
muassasalarida ishlab chiqiladi. Jumlalan, 1996-2000-yillarda O
ʻ
zbekiston ped. fanlari ilmiy
tadqiqot instituti tomonidan amalga oshirilgan maktabgacha ta
ʼ
lim jarayenining mazmunini
yangilashga yo
ʻ
naltirilgan bir kator tadqiqotlar, xususan, "Maktabgacha yoshdagi bolalarning
tayyorgarlik darajasiga qo
ʻ
yilgan davlat talablari", "Uchinchi ming yillik bolasi" kabi tayanch
das-turlarning yaratilishi diqqatga sazovor.
Maktabgacha yoshdagi bolalar pedagogikasib.p.da amalga oshirilgan tadqiqotlarning
eng muhimi sensor tarbiya tizimi nazariy asoslarining yaratilganligidir. Chunki sensor
tarbiyaning asosiy maqsadi bolalar faoliyatining har xil turlarini amalga oshirish jarayonila
uning sensor qobiliyatini taraqqiy ettirishdan iborat.