Zamonaviy MBBT lari datalogik bosqichda xilma–xil ma`lumotlar bazasi bilan ishlashni ta’minlaydi. Hozirgi kunda eng ko‘p o‘rganilgan va keng ishlatiladigan ma’lumot modellari mavjud. Ma’lumot modeli bu ma`lumotlar bazasini ma’lumot elementlari to‘plami orasidagi bog‘lanish strukturalarini tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma’lumot modelini 3 ta kerakli komponentasi mavjud:
Mavjud bo‘lgan ma’lumot strukturalarini aniqlash vositalari majmuasi;
Ma’lumotlarni qidirish va takomillashtirish uchun MB xolatiga qo‘llaniladigan amallar to‘plami.
Oshkor holda MB holatini aniqlovchi va bir butunligini ta’minlovchi vositalar to‘plami.
20.06.23
Hozirgi kunda ma`lumotlar bazasida 3 ta ma’lumot modeli ko‘p ishlatiladi:
Ma`lumotlar bazasi modellari
Asosiy modellar
Ierarxik
Tarmoqli
Relyatsion
20.06.23
Ierarxik modellar.
Ierarxik modellarda yozuvlar daraxtsimon strukturali ko‘rinishda bo‘ladi. MBBTlardan ba’zi birlari faqat ierarxik tuzilishga ega bo‘lganlari bilan ishlatiladi. Ierarxik tuzilishli ma’lumotlar sodda yaratiladi. Bu ko‘pincha tadbiqlarda qulay, lekin ma’lumotlarni ko‘plari daraxtsimon strukturali bog‘lanish tabiatiga ega emas.
Ierarxik modelda ma`lumotlar strukturasi daraxtsimon formada bo`ladi.
Eng yuqori satxda bitta ob`yekt bo`lib u ildiz deb nomlanadi.
Ushbu ob`yekt ikkinchi satx ob`yektlari bilan bog`lanadi.
Ikkinchi satx ob`yektlari faqat uchinchi satx ob`yektlari bilan bog`lanadi
20.06.23
20.06.23
Tarmoq ma’lumotlar modeli
Tarmoq ma’lumotlar modeli
Agar munosabatdagi joriy element bir necha berilgan elementga ega bo`lsa, bunday bog`lanishlarni ierarxik strukturalar bilan tavsiflab bo`lmaydi.
Bunday tuzilmalar tarmoqli graflar bilan tavsiflanadi. Tarmoqli strukturalarda element ixtiyoriy boshqa element bilan boglanishi mumkin. Ya’ni, tarmoqli bir necha kichkina ob’ektlardan to`plangan yirik ob’ekt deb qarash mumkin.
Ushbu chizmada boglanishlarni tarmoqli modelda tasvirlanishi keltirilgan.
20.06.23
Tarmokli MB turida ma’lumotlar bilan kuyidagi ishlarni bajarish mumkin.
MB yozuvlarini qidirish
Yangi yozuvni yaratish
Joriy yozuvni olib tashlash
Joriy yozuvni tiklash
Yozuvni bog`lanishga qo`shish
Yozuvni boglanishdan olib tashlash
Bog`lanishlarni o`zgartirish
20.06.23
PS – predmet soha;
PS – predmet soha;
ILM – infologik model;
DLM – datalogik model;
MFM – ma’lumotlarni fizik modeli;
AT – axborot tizimi;
20.06.23
Infologik model diagrammasini qurish
Infologik model diagrammasini qurish
Bu shakl yordamida diagramma ob`yektlari belgilanadi.
ob’ekt atributlari belgilanadi. Ular ob’ektlar bilan yo‘nalishsiz chiziqlar yordamida birlashtiriladi.
ob’ektlar orasidagi aloqalarni belgilanadi.
A va B ob`yektlar orasida 1:1 bog‘lanish bo‘lsa yo‘nalishsiz chiziq bilan bog‘lanadi.
<< >
(М:1) bog`lanishlarni ko`rsatish uchun ishlatiladi.
< >>
1 : M (birga ko`p) bog`lanishlarni ifodalaydi.
<< >>
A va B ob’ektlar o‘rtasida M: N bo‘lsa ularni ulovchi chiziq orqali bog‘lanadi.
20.06.23
20.06.23
Nazorat savollari
Nazorat savollari
Ma’lumot baza modeli nima
Ierarxik (shajara) modeli ma’lumot modeli va uning asosiy xarakteristikalari
Tarmoqli model ma’lumot va uning asosiy xarakteristikalari
Mashqlar.
Ierarxik modelga misol ketiring va uni sxemasini chizing.
Tarmoqli modelga misol ketiring va uni sxemasini chizing.
Berilgan ierarxik (shajara) modeli ma’lumot modeli jadval ko‘rinishda tasvirlang
