|
-baptin tiykargi juwmaqlariekologiya. jumanov m.a (2)
3-baptin tiykargi juwmaqlari
- jaqtiliq - tiri organizmlerdin jer betinde tirishiligin belgilep
beriwshi en tiykargi faktor esaplanadi. Onisiz tiri organizmler
tirishilik ete almaydi. Jaqtiliq fizikaliq koz-qarastan alganda
jaqtiliq dereginen shigip atirgan elektromagnit tolqmlarman ibarat
energiya turi;
- jaqtiliq osimliklerdin osiwi, rawajlamwi ushm zanir
esaplangan organikaliq zatlar payda boliwmda qatnasadi;
- osimliklerdin anatomo-morfologiyaliq ham fiziologiyaliq
duzilisleri, temperaturani denede basqanw mexanizmleri, onm
joqari ham tomengi korsetkishleri organizmdi ziyanli tasirden
saqlawga qaratilgan;
- organizmlerdin issiliq yaki suwiqliqqa shidap, denesine
ziyan keltirmesten oz halatm uslap tunwina temperaturaga
shidamliligi delmedi;
- kopshilik omirtqasiz haywanlar ham baliqlar guzde suwdin
suwiwi menen suw hawizlerinin ashiq, issi zonalanna yaki
suwdin betinen, onm terenirek qatlamlanna vertikal migraciya
qilip, ozleri ushm optimal temperaturali sharayatqa otedi;
- jer juzinde organizmlerdin osiwi, kobeyiwi, rawajlamwi
ham tarqaliwi tiykargi ekologiyaliq faktorlardih biri bolgan
temperaturaga, omn issiliq mugdarma ham de turli tabiyiy
zonalarda waqit boymsha ozgerip tunwina baylanisli.
120
Qadagalaw ushm sorawlar ham tapsirmalar
1. Jaqtiliq tiri organizmler ushm qanday ahmiyetke iye?
2. Jaqtiliqqa osimlik ham haywanlar qalay beyimlesedi?
3. Temperaturanm tiri organizmler ushm ahmiyeti qanday?
4. Osimliklerdin temperaturaga beyimlesiwlerin tusindirip
bcriri.
5. Temperaturaga baylanisli osimliklerdin ekologiyahq
loparlari qanday?
6
. Haywanlar temperatura tasirme qalay beyimlesedi?
7. Gomoyoterm haywanlarga qaysi haywanlar kiredi?
8
. Igalliqtin organizmler ushm ahmiyetin tusindirip berin.
9. igalliqqa qaray osimliklerdin ekologiyahq toparlan
qanday?
10
. Igalliqqa haywanlardm beyimlesiwlerin tusindirip berin
121
|
|
|