Mashinalar detallarining birikmalari uchun joizliklar va o’tqazishlar tuzulishining uslubiyoti

Ishlash sharoiti	Tavsiya etilgan joizlik maydonlari
O‘tkazish
	Teshik –(vtulka) uchun	Val uchun
1	Aniq markazlashtirishda	N6	js6, k6, m6, n6	Oraliq
2	Katta dinamik yuklanishda	H7, H8	s7, x8, u8, s8	Taranglik
3	Val bo‘ylab vtulkaning siljishi mumkin bo‘lganda	H6, H7	h6, h7	Tirqish

Shponkalarni olish va kesish, vallar va vtulkalarning pazlar bilan kesishishining susayishi va kuchlanishlarning konsentratorlari hosil bo‘lishi oqibatida shponkali birikmalar katta aylanish momentlarini bera olmaydi, bundan tashqari, valdagi vtulka qiyshayib qoladi, shuning uchun bunday kamchiliklar ular qo‘llaniladigan sohalarni cheklaydi va ularni shlitsali birikmalar bilan almashtirishni nazarda tutadi, shlitsali birikmalar katta aylanish momentlarini beradi, charchashga nisbatan ko‘proq qarshilikka va markazlashtirish hamda yo‘naltirishning yuksak aniqligiga ega bo‘ladi.

1-rasm. Shponkali birikma va uning turlari
1-val; 2-Shponka; 3-vtulka.

2-rasm. Prizmatik shponkali birikma joizlik maydonlarining joylashish sxemasi.

Xulosa.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Dеtallar o’lchamlariga talabni mе’yorlashtirishga bo’lgan yagona yondashuv masalasini еchish joizliklar va o’tkazishlar sistеmasini yaratishda o’z ifodasini topadi.
Joizliklar va o’tkazishlar sistеmasi dеb, dеtallar o’lchamlari chеkli og’ishlari va standartlashtirilgan joizliklarning qonuniyat bilan qurilgan hamda standart chеkli og’ishlarga ega bo’lgan tеshik va vallar bilan hosil bo’lgan o’tkazishlar majmuiga aytiladi. Shuni nazarda tutish kеrakki, joizliklar va o’tkazishlar tizimining yaratilishi sanoatda mе’yorlashtirish bo’yicha ma’lum tajriba to’plaganda yuz bеradi. Bu esa ham yaxshi, ham yomon. Yaxshiligi shuki, qandaydir qonuniyatlar aniqlandi va ular amaliyotda tеkshirib ko’riladi. Yomonligi shuki, turli korxonalarda va turli davlatlarda bir-biriga juda yaqin, ammo bir xil bo’lmagan talablar qo’yildi-yu, bu masalaga yagona yondashuv bo’lmaydi. Biroq har qanday tizim yagona еchimni talab etadi. Joizliklar va o’tkazishlar tizimining yaratilganligiga 50 yildan ortiq vaqt o’tganligiga qaramasdan hozirgi vaqgda ham miqdorlarni mе’yorlashga bo’lgan yondashuvda tafovutlar sеziladi. Shponkalarni olish va kesish, vallar va vtulkalarning pazlar bilan kesishishining susayishi va kuchlanishlarning konsentratorlari hosil bo‘lishi oqibatida shponkali birikmalar katta aylanish momentlarini bera olmaydi, bundan tashqari, valdagi vtulka qiyshayib qoladi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. Shishkin I.F. "Metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish". M.: Va stantsiyalar standartlari, 1990 yil.

   
   

2. Isaev L.K., Malinskiy V.D. "Sertifikatlashda metrologiya va standartlashtirish". M.: IPK standartlari nashriyoti, 1996 y.

   
   

3. G. D. Krilova "Metrologiyani sertifikatlashni standartlashtirish asoslari" Moskva: Birlik nashriyoti, 2001 y.

   
   
4. 
   Sulaymonov I. Mashina detallari. -Т ., 1981.
   
5. 
   R.N.Tojiboyev, M .M .Shukurov., I.Sulaymonov. Mashina detallari kursidan masalalar to'plam i. -Т ., 1992.