Matematik tasavvurlarni shakllantirish Bolada qog’oz varag’ida mo’ljal olish malakalarini shakllantirish

60 Metodik usul sifatida savollarga qanday talablar qo'yiladi
Metodik usul sifatida tarbiyachi savollariga qo‘yiladigan ayrim asosiy talablarni
ajratib ko‘rsatamiz: to‘g‘rilik, aniqlik, mantiqiy ketma-ketlik, formulirovkasining har
xilligi, o‘rganiladigan materialning bolalar yoshiga mos holda reproduktiv va
produktiv savollarning optimal nisbati, savollarning bola fikrlashini uyg‘otishi,
rivojlantirishi, o‘ylashga, analiz qilishga, taqqoslashga, solishtirishga,
umumlashtirishga undashi, savollar soni uncha katta bo‘lmasligi, lekin qo‘yilgan
didaktik maqsadga erishish uchun yetarli bo‘lishi, javobini sekin aytib berish va
o‘xshash savollardan qochish kerakligi, qo‘shimcha savollardan mohirona
foydalanish zarurligi. Savollarni bolalarning elementar matematik tasavvurlarini
rivojlantirishda bilish faoliyatini faollashtirishning samarali vositasi sifatida ko‘rib
chiqish hamda ularga javobni o‘ylashga imkon berish kerak. Bolalarni mustaqil holda
savollarni shakllantirishga o‘rgatish lozim. Aniq vaziyatda didaktik materialdan
foydalanish bilan tarbiyachi ularga predmetlarning soni, o‘lchami, shakli, o‘lchash
usullari haqida savollarni qo‘yish taklifini beradi. Bolalar javobiga qo‘yiladigan
metodik talablarni ko‘rsatib o‘tamiz:
- savol harakteriga bog‘liq holda qisqa yoki to‘liq savollar bo‘lishi;
- mustaqil va anglangan; to‘g‘ri, aniq, grammatik to‘g‘ri.
Tayanch so‘z va iboralar variantidan foydalanish shaklidagi topshiriqlarni
tuzishda interfaol usullarni qo‘llab hal qilinadigan topshiriqlar miqdoriga ham e’tibor
berish lozim. Bu usullarni qo‘llash bolalarning fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi,
materialni yuqori intellektuallik darajasida o‘zlashtirilishini ta’minlaydi.
Tarbiyachi mashg‘ulot mavzusidan kelib chiqqan holda ushbu usullarning
mosini tanlab olishi lozim. Mashg‘ulotda interfaol usullardan foydalanishda quyidagi
uslubiy tavsiyalarga amal qilish tavsiya etiladi:
- ishlash uchun joy tayyorlash, bolalarga jismonan qulay sharoit yaratish, ijodiy
ish uchun materiallarni oldindan tayyorlash;
- jarayon va reglamentga jiddiy munosabatda bo‘lish, bolalar so‘z erkinligini
hurmat qilish;
- bolalarning guruhlarga bo‘linishiga jiddiy e’tibor berish, barchasini ishga jalb
"Science and Education" Scientific Journal Volume 1 Issue 1 266 www.openscience.uz
qilish, ruxan tayyorgarligiga ko‘maklashish, bu borada mashq qilishlar, ularning
ishda faol ishtiroki uchun doimiy rag‘batlantirishlar, bolaning o‘zini namoyon etish
uchun imkoniyat yaratish;
- interfaol usullardan foydalanganda guruhda bolalar soni ko‘p bo‘lmasligiga
erishish, tarkibi 4-6 kishidan iborat, kichik guruhlarda samarali ish olib borish, har
kimni tinglash, har bir guruhga muammoni bayon etish bilan chiqishga imkon berish.
Interfaol usullar tarbiyachi bilan bola o‘rtasidagi doimiy o‘zaro munosabatlarni
ko‘zda tutadi. Ularni noto‘g‘ri qo‘llash bu usullar samaradorligini pasaytirish yoki bu
haqida noto‘g‘ri tushuncha paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Pedagogikada bolalarning savollar va javoblar tizim