Mavzu : bilim inson ma’naviy kamoloti omili

MAVZU : BILIM INSON MA’NAVIY KAMOLOTI OMILI

R E J A : .Bilish va bilishning shakllari

.Bilish obyekti va subyekti .

.Bilish va o’z-o’zini anglash .

Bilish va bilishning shakllari. Bilishning mohiyati, shakllanish va rivojlanish qonuniyatlari, xususiyatlarini o'rganish falsafa tarixida muhim o'rin egallab kelmoqda. Inson o'z bilimi tufayli borliq, tabiat, jamiyatni va nihoyat, o'z-o'zini o'zgartiradi. Bilishga qaratilgan inson faoliyatini va uni amalga oshirishning eng samarali usullarini tadqiq etish falsafa tarixida muhim ahamiyatga ega.
1
Shu bois ham falsafaning bilish masalalari va muammolari bilan shug'ullanuvchi maxsus sohasi — «Gnoseologiya» vujudga keldi va u qadimgi lotincha «gnozis» — bilish va «logos» — fan, ilm ma'nolarini anglatadi. Inson bilishi nihoyatda ko'p qirrali, murakkab va ziddiyatli jarayondir. Gnoseologiya asosan, bilishning falsafiy muammolarini hal etish bilan shug'ullanadi. Har bir tarixiy davr jamiyatning rivojlanish ehtiyojlaridan kelib chiqib, gnoseologiya oldiga yangi vazifalar qo'yadi. Xususan, XVII asr o'rtalarida yevropalik faylasuflar ilmiy bilishning ahamiyati, haqiqiy ilmiy bilishlar hosil qilishning usullarini o'rganish, ilmiy haqiqat mezonini aniqlash bilan shug'ullandilar.
Bilishning ikki xil shakli: kundalik (empirik) bilish va
nazariy (ilmiy) bilish bir-biridan farqlanadi.
Bilish obyekti. Tadqiqotchi faoliyati qaratilgan predmet, hodisa, jarayon va munosabatlar bilish obyektlari hisoblanadi.
2
Bilish subyekti. Bilish bilan shug‘ullanuvchi kishilar va butun insoniyat bilish subyekti hisoblanadi. Ayrim olingan tadqiqotchi-olimlar, ilmiy jamoalar, ilmiy tadqiqot institutlari ham alohida bilish subyektlaridir. Ilmiy bilish faoliyati faqat tabiat va jamiyatning mohiyatini bilishga emas, balki insonning o‘ziga ham qaratilishi mumkin. Inson va butun insoniyat ayni bir vaqtda ham bilish obyekti, ham bilish subyekti sifatida namoyon bo‘ladi.
O'z-o'zini anglash, o'ziga xos xususiyatlar, jumladan xulq-atvor, xatti-harakat va his-tuyg'ularni anglashni o'z ichiga oladi. Aslini olganda, bu psixologik holat bo'lib, o'z-o'ziga e'tibor markazida bo'ladi.
O'z-o'zini anglash - o'z-o'zini anglashning birinchi tarkibiy qismlaridan biri. O'z-o'zini anglash sizning kimligingiz uchun muhim bo'lgan narsa bo'lsa-da, siz har kunning har bir daqiqasida sizning diqqat-e'tiboringizga qaratilgan narsa emas.
Buning o'rniga, o'zingizni anglash sizning kimligingiz va to'qnashuvingiz va shaxsiyatingizdan kelib chiqqan holda turli nuqtalarda paydo bo'ladi.
3
O'z-o'zini anglash qachon paydo bo'ladi?
Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, o'z-o'zini anglashning yanada murakkab tuyg'usi taxminan bir yoshda paydo bo'lib, taxminan 18 oylik davrda ancha rivojlangan bo'ladi.
Tadqiqotchilar Lyuis va Brooks-Gunn o'z-o'zini anglash qanday rivojlanayotganiga qarab tadqiqotlar o'tkazdilar.
Tadqiqotchilar chaqaloqning buruniga qizil nuqta qo'yib, bolani ko'zguda ko'rdi. Oynada o'zlarini tanigan bolalar, ko'zguda aks ettirishdan ko'ra, o'z burunlariga etib boradi va bu ularning kamida bir daraja o'z-o'zini anglash darajasiga ega ekanligini ko'rsatdi.