Mavzu : Kon jinslari va ularning asosiy fizik-mexanik xususiyatlari

Togʼ jinslarini gʼovakligini oʼzgarish chegaralari
jadval

№	Тоғ жинслари	Ғоваклик коэффиценти, бирлик улушида
1	Қумоқтош	0,035-0,29
2	Оҳактошлар ва дала ғиштлар	0,005-0,330
3	Қум	0,060-0,520
4	Лой	0,060-0,500
5	Лойли сланцлар	0,005-0,014

Togʼ jinslari oʼzi orqali bosimlar farqi hisobiga suyuqlik va gazni oʼtkazish qobiliyatiga oʼtkazuvchanlik deb ataladi.

XULOSA
Togʼ jinslari deb bir xil yoki turli minerallar hamda boshqa jinslar boʼlaklaridan tarkib topgan, yer qobigʼini tashkil etuvchi mustahkam yoki yumshoq birikmalarga aytiladi.Yer shari xilma-xil togʼ jinslari va minerallardan tashkil topgan. Litosferani tashkil qiluvchi togʼ jinslari (ohaktosh, granit, qum, gil, tuproq) asosan turli minerallar yigʼindisidir. Shuning uchun togʼ jinslarini tashkil qilgan minerallar bilan tanishmasdan, ularning fizik, kimyoviy xossalarini oʼrganmasdan togʼ jinslarini bilish qiyin. Yer qobigʼining ichida va sirtida boʼlib turadigan turli xil fizik-kimyoviy jarayonlar natijasida vujudga kelgan tabiiy kimyoviy birikmalar minerallar deb ataladi. Togʼ jinslarini hosil qiluvchi minerallar oʼziga xos fizik-kimyoviy xususiyatga ega. Tabiatda maʼlum boʼlgan minerallar turi 3000 taga yaqin boʼlib, koʼpchiligi qattiq, qisman suyuq va gaz holida uchraydi. Togʼ jinslarini tashkil qiluvchi muhim minerallar turi 50 tadan oshmaydi va ular asosan 9 ta kimyoviy element (O, Si, Fe, АI, K, Na, Ca, Mg, H) lardan tashkil topgan.
Togʼ jinslarini tashkil qiluvchi muhim minerallarning oʼziga xos fizik xususiyatlari boʼladi, ana shu xususiyatlariga koʼra bir mineralni ikkinchisidan ajratish mumkin. Minerallarning morfologiyasi ularning qanday moddalardan tarkib topganligiga va u moddalarning molekula, atom va ionli ichki tuzilishiga bogʼliq. Аna shunga koʼra minerallar har xil geotermik shakllarda qotadi, yaʼni kristallanadi. Minerallarning kristallanish xossalarini kristalllografiya fani oʼrganadi. Minerallarning kristallanish xossasi ularning boshqa amorf (shaklsiz) moddalardan farq qilishda asosiy belgi boʼlib xizmat qiladi. Koʼpchilik minerallar (qattiqlari) kristall, juda oz qismi amorf holda uchraydi. Masalan, kristallangan minerallarga kub shaklida kristallanuvchi osh tuzi (galit), flyuorit, olmos, magnetit va boshqalar kiradi, amorf shaklidagi minerallarga esa fosforit, opal va boshqa shu kabilar misol boʼla oladi.