Mavzu: Aromatik bir asosli kаrbоn kislotalar Reja

Mavzu: Aromatik bir asosli kаrbоn kislotalar

Reja:

1. 
   Aromatik kislotalar sintezining umumiy usullari.
   
2. 
   Benzoy kislota va uning hosilalari: benzoil xlorid, benzoy kislota efirlari, nitrili, amidi.
   

Bu sinf birikmalari aromatik uglevodorodlarning karboksil guruhi tutgan hosilalaridir. Eeng oddiy bir asosli aromatik kislota benzoy kislota deb ataladi:

Molekulasida ikkita karboksil guruhi tutgan ikki asosli kislotalarga ftal kislotalar deb ataladi:

Bularning ichida o- va p- ftal kislotalar amaliy ahamiyatga ega.

Olinishi. Aromatik uglevodorodlarning yon zanjirini KMnO₄ yoki K₂Cr₂O₇ ishtirokida oksidlash:

4. Grinyar reaksiyasi:

Xossalari

Aromatik karbon kislotalari o‘zlarining kislotalilik kuchi bilan alifatik qator to‘yinmagan kislotalardan kuchlidir. Aromatik yadro karboksil guruhidan uzoqlashgan bo‘lsa, bunday kislota kuchsizlanadi. Aromatik yadrodagi o‘rinbosar yadroning induktiv ta’sirini o‘zgartirib, anionning solvatlanish darajasini o‘zgartirishi mumkin.

1. Tuz hosil bo‘lishi:

2.Galoidangidridlar hosil bo‘lishi:

3. Kislota angidridlari hosil bo‘lishi:

4.Eterifikatsiya reaksiyasi:

5.Kislota amidi va nitrilni hosil qilishi:

Aromatik kislotalar elektrofil reagentlar bilan almashinish reaksiyalariga (nitrolash, sulfolash, galogenlash) kirishadi:

6. Tereftal kislotasi etilenglikol bilan reaksiyaga kirishib polietilentereftalat polimerini (lavsan) hosil qiladi:

Nazorat savollari:

1. 
   Tarkibi C₈H₈O₂ bo‘lgan monokarbon va tarkibi C₈H₈O₄ bo‘lgan dikarbon kislotalar izomerlarini formulalarini yozing va ularni nomlang.
   
2. 
   Quyidagi birikmalarni nomlang:
   

3. 
   Quyida nomlari keltirilgan kislota hosilalarining tuzilish formulalarini yozing:
   

a) benzoil xlorid; b) fenilsirka kislota nitrili; v) n-nitrobenzoy kislotaning etil efiri; g) o-xlorbenzoy kislota angidridi; d) p-metoksibenzoy kislota amidi.

4. 
   Quyida nomi keltirilgan kislotalarning etil efirini hosil qilish reaksiya tenglamalarini yozing.
   

a) p-nitrobenzoy kislota; b) o-xlorbenzoy kislota; v) p-metoksibenzoy kislota; g) 2,6-diftorbenzoy kislota.

5. 
   Benzoy kislota misolida aromatik kislotalarning kimyoviy xossalarini tushuntiring.