Mavzu: burg’ilash mashinalarining unumdorlik ko’rsatgichlarini hisoblash

AMALIY MASHG’ULOT № 4

Mavzu: BURG’ILASH MASHINALARINING UNUMDORLIK KO’RSATGICHLARINI HISOBLASH

Nazariy tushunchalar
Zamonaviy burg’ilash stanoklari davriy (sikli) ishlaydigan mashina hisoblanib, u kon ishlarini olib borish texnologiyasi va burg’ilash stanoklarining konstrutiv tuzilishiga bog’liq. Smena davomida burg’ilash jarayonida vaqt asosiy burg’ilash ishlariga va juda ko’p sonli yordamchi operatsiyalarga sarflanadi.
Burg’ilash stanogi unumdorligini aniqlash uchun birlamchi uning texnik burg’ilash tezligini topish lozim. Sharoshkali burg’ilashning ratsional rejimini belgilaydigan asosiy omillarga quyidagilar kiritiladi: dolotaga o’q bo’yicha qo’yilgan bosim kuchi, dolotaning aylanish chastotasi va burg’ilash instrumenti ish joyini burg’ilangan tog’ jinslari zarralaridan samarali
Aylanish chastotasi n_в (min^-1) va diametri D₁ (m) sharoshkali dolotaga o’q bo’yicha bosim kuchi Р_о.с (N) qo’yilganda skvajinani burg’ilash texnik tezligi v_б.т (m/soat) quyidagi empirik bog’liqlikdan hisoblanishi mumkin
, m/soat (11.1)
bu yerda: П_б – tog’ jinslari burg’ilanuvchanlik ko’rsatkichi
, (11.2)
bu yerda: σ_сж - 34-450 MPa i σ_сд -0,01-75 MN/m² – tog’ jinslarining siqilishga va siljishga mustahkamligi chegaraviy qiymatlari.
Ishlab chiqarish amaliyoti ko’rsatkichlaridan kelib chiqib, sharoshkali burg’ilash stanoklari texnik burg’ilash tezligining o’rtacha qiymatlari tog’ jinslarining M.M. Protodyakonov shkalasi bo’yicha qattiqlik koeffitsienti f ga bog’liq bo’ladi va quyidagi miqdorlarni tashkil etadi: f=6-16 bo’lsa - D₁=0,2 m, n_в=160-80 min^-1 va Р_ос=0,12-0,22 MN bo’lganda v_б.т=0,34-0,13 m/min, tashkil etadi; D₁=0,25 m, n_в=81 min^-1 va Р_ос=0,18-0,3 MN bo’lganda v_б.т= 0,32-0,1 m/min , tashkil etadi ; f=6-20 bo’lsa, D₁=0,32 m, n_в=80 min^-1 va Р_ос=0,45-0,55 MN bo’lganda, v_б.т=0,29-0,15 m/min ni tashkil etadi.
Burg’ilash stanogi smenadagi unumdorligi Q_б.с (m/smena) quyidagi formuladan hisoblanadi
, m/smena (11.3)
bu yerda: К_и – burg’ilash stanogini smena davomida ishlatilish koeffitsienti, ko’pincha К_и=0,5-0,8 qiymatlarda qabul qilinadi;
t_б va t_в – mos ravishda 1 metr uzunlikdagi skvajinani sof burg’ilashga va yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt, min/m;
v_б.т – burg’ilash texnik tezligi, m/min.
Bundan tashqari burg’ilash stanogining smenadagi unumdorligini quyidagi formula bilan ham aniqlash mumkin
, m/smena (11.4)
bu yerda: Т_с - smena davomiyligi, soat;
v_б.т – burg’ilash texnik tezligi, m/soat.
O’z navbatida yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt quyidagi ifodadan hisoblanishi mumkin:
, min/m (11.5)
bu yerda: t₁ - stanok dokratlarini o’rnatish va bo’shatish hisobga olingan holda burg’ilash stanogini bir skvajinadan ikkinchisiga ko’chirish uchun sarflangan vaqt, o’rtacha t₁ =0,38-1,44 min/m qabul qilinadi;
t₂ – 1 metr skvajina uzunligiga to’g’ri keladigan, dolotani almashtirish uchun sarflanadigan vaqt, min/m;
t₃ - v_п (m/min) tezlik bilan burg’ilash snaryadini ko’tarib olish uchun sarflanadigan vaqt, min/m;
t₄ - gidropatronni ushlatib turish uchun sarflanadigan vaqt, min/m; shpindelli aylantiruvchi-uzatuvchi sxema uchun t₄=0;
t₅ - burg’ilash snaryadini yigish va yechib tashlash uchun sarflanadigan vaqt, min/m;.
Formuladagi burg’ilash stanogini smena davomida ishlatilish koeffitsienti К_и ning qiymati ko’pincha 0,5 dan oshmaydi va ayrim smenalarda maksimal qiymati 0,8 gacha yetishi mumkin. Zamonaviy burg’ilash stanoklarida yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt qiymati t_в=2-3 min/m atrofida qabul qilinadi va mos ravishda burg’ilash stanogini smena davomida ishlatilish koeffitsienti К_и=0,75 dan oshmaydi, unumdorlik esa smenada 100-150 m/smenadan ko’p bo’lmaydi; agarda yordamchi operatsiyalarni bajarishga sarflangan nisbiy vaqt qiymati maksimal darajada, ya`ni t_в=1 min bo’lsa ham unumdorlik 200-300 m/smenadan ortiq bo’lmaydi.
Topshiriq 11. Sharoshkali burg’ilash stanogining unumdorligini 11.1-jadval qiymatlaridan foydalanib aniqlansin.
11.1-jadval

№	Dolota diametri D, m	Dolota aylanish chastotasi, nв min^-1	O’q bo’yicha qo’yilgan bosim kuchi, Рос, кН	Tog’ jinslarining qattiqlik koeffitsienti, f
1	190	160	200	12
2	214	77	150	16
3	243	165	225	10
4	250	125	200	12
5	269	110	180	16
6	295	100	400	15
7	320	95	450	20
8	190	170	240	8
9	214	120	250	10
10	243	115	200	14
11	250	130	250	16
12	269	115	230	14
13	295	85	350	20
14	320	90	400	20