Mavzu: Devorni yupqalashtirish bilan cho‘zishning texnologik hisob-kitoblari Reja: devorni yupqalashtirish bilan cho’zish Cho‘zishning texnologik hisob-kitoblari

Eng chekka cho‘zish darajasi

Cho’zishda bog’lanadi:

maksimal

deformatsiya

darajasi

quyidagilar bilan

1. 
   olinadigan detallarning sifati;
   2) ishlab chiqarish siklining davomiyligi;
   3) uskunaning bardoshliligi.
   Nazariy jihatdan bir marta o’tishda mumkin bo’ladigan deformatsiya darajasi, cho’zuvchi kuchlanish - deformatsiyalanadigan materialning qarshilik chegarasidan oshmasligi lozim degan shartdan aniqlanishi mumkin. Maksimal yo’l qo’yiladigan deformatsiya darajasini aniqlash
   uchun (11.2) formulaga σ1, σm ni qo’yish zarur bo’ladi. Shunda
   

(11.4) formuladan shu narsa kelib chiqadiki, deformatsiya darajasi σm materialning mexanik xususiyatlari, α matritsa burchagi va μ ishqalanish koeffitsiyentiga bog’liq bo’ladi Metallarni erkin bolg’alash ishlari zagotovka massasiga ko’ra
bol g’alarda dinamik zarb bilan kattaroq tezlikda (6-7 m/s) olib borilsa, presslarda esa statik zarb bilan kichikroq tezlikda (0,1-0,3 m/s) olib boriladi. Bolg’a va presslarning konstruksiyasi oddiy, ixcham va oson rostlanadigan bo’lishi bilan boshqarish qulay bo’lmog’i kerak. Sanoatda ko’proq tarqalgan bolg’alarga bug’-havo, pnevmatik, shabotsiz shtamplash bolg’asi va boshqa kirsa, presslarga bug’-havo, krivoship, friksion va boshqa presslar kiradi, ularning qaysi biridan foydalanish olinuvchi buyum xarakteriga, zagotovka materialiga, massasiga va boshqa ko’rsatkichlarga bog’liq. Masalan, po’latlardan mayda buyumlar olishda pnevmatik bolg’alaridan, o’rtacha vazndagi buyumlarni olishda
bug’-havo bolg’alaridan, yirik buyumlar olishda gidravlik presslardan foydalaniladi. Bolg’alar ko’pincha pastga harakatlanuvchi qismlar massasiga ko’ra ajratiladi.
Agar zagotovka pastga tushuvchi qismlar massasi bilan zarb berilsa, 48 bunday bolg’alar “oddiy bolg’alar” deyiladi. Agar pastga tushuvchi massasiga qo’shimcha bosim qo’shilsa, bunday bolg’alar “murakkab bolg’alar” deyiladi. Har ikkala xil bolg’alarni zarb berish momentida pastga tushuvchi qismlarida yig’ilgan kinetik energiya (Ek) quyidagi
qiymatga ega bo’ladi:

Bolg’ani ishga tushirish uchun richag 1 ni, u bilan bog’langan tortqi 2 yuqoriga yoki pastga o’tkaziladi. Bunda 0,7-0,9 MPa (7-9 atm) bosimli siqilgan bug’ yoki havo taqsimlovchi mexanizm 4 orqali silindr 5 dagi porshen 6 tagiga yoki ustiga kiradi-da, porshenni va u bilan bog’langan shtok 8, baba 10 va bayok 11 larni yuqoriga yoki pastga yurgizadi. Porshen pastga harakatlanganda u bilan bog’langan qismlar massasiga siqilgan bug’ yoki havo bosimi qo’shilib, pastga harakatlanuvchi qismlar harakati tezlanishi ortadi va shabotga o’rnatilgan pastki bayok muxrasi ustidagi zagotovkani kattaroq kuch bilan zarblaydi. Bu bolg’alarming pastga tushuvchi qismlar og’irligi 1 dan 8 tonnagacha bo’ladi. Ularda o’rtacha massali (20-350 kg) va bazan 2 t gacha bo’lgan zagotovkalar ishlanadi.
Odatda mayda massali (20 kg gacha) buyumlar olishda pnevmatik
bolg’alardan foydalaniladi
12.2-rasm. Pnevmatik bolg‘a sxemasi:a-umumiy ko‘rinishi; b-ishlash sxemasi; 1-pedal; 2-shabot; 3-yostiqcha; 4- pastki bayok; 5-ustki bayok; 6,7-havo taqsimlovchi mexanizm; 8-ish silindri; 9-kompressor silindri; 10-reduktor; 11-elektr dvigatel; 12-ish silindr porsheni; 13-kompressor porsheni; 14-krivoship shatun mexanizm; 15-baba Rasmdagi sxemadan ko’rinadiki, ularning ish va kompressor silindri bo’lib, ular havo taqsimlovchi mexanizm orqali o’zaro bog’langan. Kompressor porsheni 13 ga ilgarilanma-qaytma harakat elektr dvigatel 50 11, reduktor 10 va krivoship-shatun mexanizmi orqali uzatiladi. Porshen 13 pastga harakatlanganda uning tagidagi havo siqilib,
taqsimlovchi mexanizm 6 orqali va silindri porsheni 12 tagiga o’tib, uni
yuqoriga ko’taradi va aksincha, porshen 13 yuqoriga harakatlanganda havoni siqib yuqoridagi taqsimlovchi mexanizm 7 orqali ish silindri porsheni 12 ning yuqorisiga kirib, uni pastga harakatlantiradi. Bunda u bilan bog’langan baba, bayok harakatlanib, pastki bayok ustidagi zagotovkani zarblaydi. Zarur bo’lsa, bayokni havo taqsimlovchi mexanizm yordamida ko’tarilgan yoki tushirilgan holda saqlashi mumkin. Bu bolg’alarning tushuvchi qismlarining massasi 50-1000 kg gacha bo’lib, minutiga 95-250 marta zarb bera oladi. Erkin bolg’alash bilan buyumlar olishda zagotovkalar bolg’a yoki
press yordamida universal asboblar bilan ko’plab, uzluksiz zarblab yoki presslab ishlanadi. Bunda texnologik jarayon qator asosiy va yordamchi operatsiyalarni, jumladan, cho’ktirish, cho’zish, teshish, bukish, kesish va boshqalarni o’z ichiga oladi (12.3-rasm).
Bu texnologik operatsiyalarni bajarishda bolg’alash asboblaridan
foydalaniladi. Bolg’alash asboblari qo’llanilishiga ko’ra asosiy va
yordamchi asboblarga ajratiladi. Asosiy asboblarda metall deformatsiyalanadi, kesiladi, yordamchi asboblar esa zagotovkani tutib turish, surib berish, burish kabi ishlarni bajaradi