n
2 E
ketma-ketligi uchun mos
f (
x
n
)
qiymatlar ketma-ketligi b ga yaqinlashsa,
b son
f (
x)
funksiyaning x ! +
1 dagi limiti deyiladi.
Agar
b son
f (
x) funksiyaning
x ! +
1 dagi limiti bo’lsa,
x
lim
f (
x ) =
b
(3.1.13)
kabi yoziladi.
Koshi ma’nosidagi bunga mos ta’rif quyidagi ko’rinishga ega:
T a ’r if (A. L. C a u ch y ). B e r i l g a n
f funksiya yuqoridan chegaralanmagan
E ‰ R
to’plamda aniqlangan bo’lsin. Agar istalgan
" > 0
olganda ham shunday A > 0 son
topilsaki,
x > A shartni bajaruvchi barcha
x 2 E lar uchun
j f (
x)
¡ bj < "
(3.1.14)
tengsizlik bajarilsa,
b son
f (
x) funksiyaning
x ! +
1 dagi limiti deyiladi.
Xuddi funksiyaning nuqtadagi limiti holidak,
x ! +
1 dagi limitning Geyne va
Koshi ta’riflari teng kuchli ekanligini isbotlash mumkin.
3.1.7 - Misol. Quyidagi ratsional funksiya
f (
x ) =
x
;
x = 0
;
(3.1.15)
x ! +
1 da 0 ga teng bo’lgan limitga ega. Bu tasdiqning haqligi istalgan
x
n
! +
1
ketma-ketlik uchun unga mos
ff (
x
n
g ketma-ketlik nolga intilishidan kelib chiqadi:
x
lim
f (
x ) = 0
:
Agar funksiya quyidan chegaralanmagan to’plamda aniqlangan bo’lsa,
xuddi
yuqoridagi singari,
x ! ¡ 1 da Geyne va Koshi ma’nosida
limit tushunchalari
kiritiladi. Bu ikki limit ta’riflari teng kuchli bo’lishi aniq. Agar
b son
f (
x) funksiyaning
x ! ¡ 1 dagi limiti bo’lsa,
x
l i m
1
f (
x ) =
b
(3.1.16)
kabi yoziladi.
3.1.8 - Misol. Quyidagi
f (
x ) =
1 +
jxj
;
¡ 1 < x < +
1
(3.1.17)
funksiya
x ! +
1 da 1 ga teng bo’lgan limitga ega:
x
lim
f (
x ) = 1
;
x ! ¡ 1 da esa,
¡1 ga teng bo’lgan limitga ega:
x
l i m
1
f (
x ) =
¡ 1
:
Keltirilgan tengliklarni isbotlash uchun (3.1.17) funksiyani
x > 0 bo’lganda
f (
x ) =
1 + 1
=x
;
x > 0
ko’rinishda va
x < 0 bo’lganda esa,
f (
x ) =
¡
1
¡ 1
=x
;
x < 0
ko’rinishda yozib olib, 3.1.7 - Misol xulosasini qo’llash yetarli.
Shunday qilib, bu misolda yuqoridagi ikki limit har xil bo’lib chiqdi.
Agar
f (
x) funksiyaning ham
x ! +
1 dagi, ham
x ! ¡ 1 dagi limitlari mavjud
bo’lib, bitta
b soniga teng bo’lsa, bu
b soni
f (
x)
funksiyaning x ! 1 dagi limiti
deyiladi va
lim
f (
x ) =
b
(3.1.18)
kabi yoziladi.
Ba’zan
x
l i m
1
f (
x ) =
b
(3.1.19)
belgilashdan ham foydalaniladi.
3.1.9 - Misol. Ixtiyoriy ratsional
a
0
x
n
+
a
1
x
n ¡ 1
+
a
2
x
n ¡ 2
+
¢ ¢ ¢ +
a
n ¡ 1
x +
a
n
b
0
x
m
+
b
1
x
m ¡ 1
+
b
2
x
m ¡ 2
+
¢ ¢ ¢ +
b
m ¡ 1
x +
b
m