Mavzu: futbol o‘yinining paydo bo’lishi va rivojlanishi haqida tasnif

Qanday qilish kerak:

Yassi qattiq sirt bilan sayt tanlang.
Boshlang'ich pozitsiyasi: past boshlang'ich - orqada o'tirish yoki yotish. Keskin ko'taring va oldinga 10-30 metr tezlashtiring.
8-10 to'plamni oling. To'siqdan sakrab o'tish
Futbolda ko'pincha raqibingizning oyoqlari ustidan sakrashingiz kerak, shuning uchun sportchilar kichik to'siqlardan sakrab o'tishni mashq qiladilar.

Qanday qilish kerak:

Sizga qo'shimcha uskunalar kerak bo'ladi - past to'siq (15-30 sm) yoki boks.
30-45 soniya ichida ikki oyoq bilan to'siqdan sakrab o'ting yoki qutiga sakrab chiqing.
Asorat: to'siqdan sakrab tushsangiz, qo'nganingizdan keyin 10-20 m tezlanish qo'shing.
Yon qadamlar
Kuch va muvofiqlashtirish mashqlari.

Qanday qilish kerak:

Yassi qattiq sirt bilan sayt tanlang.
Tizlaringizni bir oz egilib, kichik qadamlar bilan o'ngga va chapga siljiting. Asosiy vazifa - oyoqlarini ochish emas, balki sakrash emas. Bu kontsentratsiya va ko'p kuch talab qiladigan statik-dinamik ish.
Har birida 1 daqiqadan iborat 3 to'plamga amal qiling. Ladder mashqlari
Narvon - qulay va foydali qo'shimcha uskunalar. Siz uni o'zingiz bilan olib ketishingiz mumkin, u engil va ko'p joy egallamaydi. Muvofiqlashtirishni rivojlantirish uchun turli sport turlarida qo'llaniladi.

0. Futbol o’yini texnikasi

Futbolda yugurish asosiy harakat vositasidir. Bo‘sh joyga chiqib olish va raqib o‘yinchisini ta’qib qilishda oddiy yugurish qo‘llaniladi. Orqaga yugurishdan, asosan, himoyachi o‘yinchilar foydalanadilar va u qisqa, tez qadamlar bilan bajariladi. Oyoqlarni chalishtirib yugurishdan (aldov qadamlardan) hara-

katni chap yoki o‘ngga o‘zgartirishda foydalaniladi. U biroz bukilgan oyoqlar bilan bajariladi. Yonga birinchi to‘g‘ri qadam qo‘yilib, so‘ngra ikkinchi aldov qadami qo‘yiladi (oyoq harakati yuqoriga emas, yonga bajariladi). Futbolning asosiy o‘yin usuli to‘p tepish hisoblanadi. To‘p tepib darvozaga kiritiladi yoki sherikka oshiriladi. Futbolchilar to‘pni oyoq bilan ham, bosh bilan ham o‘ynaydilar. Dastlab joyida turgan to‘pni tepish, so‘ngra yugurib kelib va joyda turib harakatdagi to‘pni tepish kabilar mashq qilinadi To‘pni oyoqning ichki tomoni bilan tepish. Bu usul, asosan, qisqa va o‘rta masofaga to‘p oshirishda, yaqin masofadan darvozaga to‘p yo‘llashda qo‘llaniladi. Buning uchun oyoq ortga cho‘ziladi va oyoqning ichki tomoni bilan oddiygina zarba beriladi. Bunday zarba berishni yugurib kelib ham bajarish mumkin. Qanchalik to‘pning pastiga tepilsa, u shunchalik balandga ketadi yoki aksincha. Agar to‘p oyoqning yuzi bilan tepilsa, uning o‘rta, ichki va tashqi qismlariga zarba berilgan bo‘ladi. Oyoqning o‘rta yuzasi bilan to‘p tepish. Futbolda bu zarba asosiy bo‘lgan va shunday bo‘lib kelyapti. Bu zarbada to‘p tez va uzoqqa uchadi.

U yugurib kelib bajariladi. Tepuvchining oyog‘i orqaga cho‘ziladi. Zarba chog‘ida tepayotgan oyoq yerga tegib qolmasligi uchun tayanch oyoq uchiga ko‘tariladi. Bunday zarbadan to‘pni o‘rta va uzoq masofalarga uzatishda, darvozaga to‘p tepishda, jarima zarbalarini bajarishda foydalaniladi.
Oyoq kaftining tashqi tomoni bilan tepish. Bunday zarba to‘pni darvozaga tepishda, burchak va jarima zarbalarini bajarishda qo‘llaniladi. U ro‘paradan yoki birmuncha yon tomondan yugurib kelib bajariladi. Oyoqni siltashda uning yuqori qismi buralgandek bo‘ladi (99-rasm).Oyoq yuzining ichki qismi bilan burchakdan to‘p tepish. Bunday zarba berish, ko‘pincha, to‘pni chetga oshirishda, erkin to‘p tepishda qo‘llaniladi. To‘pni tepish uchun yugurganda yoysimon harakat qilinadi.Oyoq uchi bilan tepish o‘yinchi raqib bilan to‘p talashayotib to‘pga zo‘rg‘a cho‘zilib yetayotganda qo‘llaniladi. Ayrim hollarda darvozaga tayyorgarliksiz to‘p yo‘naltirishda ham bu zarbadan foydalaniladi. Oyoq uchi bilan zarba yugurib kelib yoki turgan joydan beriladi. Zarba chog‘ida oyoq uchi biroz o‘ziga tortiladi, shunda zarba to‘pning o‘rtasiga to‘g‘ri keladi, gavda biroz 99-rasm. orqaga tortiladi.Tovon bilan to‘p tepish yoki oshirish orqaga yashirin, kutilmaganda uzatish uchun qo‘llaniladi. Bunda to‘p o‘yinchining yo‘nalishiga qarshi tomonga ketadi. Tovon bilan tepib to‘p oshirishda tayanch oyoq oldinga qo‘yiladi, shunda to‘p oyoq yonida bo‘ladi. So‘ngra boshqa oyoq bilan to‘pdan hatlab o‘tib, uning o‘rtasiga tovon qo‘yiladi, shunda uni o‘zidan oshirib tashlanadiBunday zarba oyoq yuzining ichki va tashqi tomonlari bilan bajariladi. Keskin zarba bilan tepish uchun oyoq yuzi bilan to‘pni tayanch oyoqning ichki tomonidan zarba beriladi. Tepish chog‘ida oyoq to‘pning yoniga tegib, aylanib uchishiga olib keladi. Oyoq yuzasining tashqi qismi bilan keskin zarba berilganda oyoq to‘pning tayanch oyoq tomoniga yaqin bo‘lgan qismiga tegadi.Bunda to‘pga avval oyoqning panjalarga yaqin qismi tegadi. Tepuvchi oyoq tayanch oyoqqa tomon harakatlanadi. To‘p oyoqdan uzilganidan keyin aylanma harakatga keladi Dumalab ketayotgan to‘pga zarba berish. Bunday paytdagi harakat to‘p bir joyda turganda bajariladigan harakatdan farq qilmaydi.
Muhimi, o‘z harakat tezligini to‘p harakati tezligiga moslay olishda.Uchib kelayotgan to‘pga zarba berish. Uchib kelayotgan to‘pni tepishda uning uchish trayektoriyasi hisobga olinadi. Yergatushayotgan yoki pastlab kelayotgan to‘pni tepish dumalayotgan to‘pni tepishdagi kabi bajariladi. Uchib kelayotgan to‘pning tezligi dumalayotganga nisbatan tez bo‘ladi. Shu sababli bunday to‘p bilan uchrashish joyini aniq belgilash lozim. Bunda o‘yinchi to‘pning balandligi, tezligi va yo‘nalishini hisobga olishi muhimdir.To‘pni bosh bilan urish. Bu usul to‘p balanddan kelayotganda qo‘llaniladi. Bundan tashqari, bu usuldan to‘pni sherikka oshirishda, darvozani himoya qilish yoki uni darvozaga urishda foydalansa bo‘ladi (101-rasm). To‘pni bosh bilan sakrab yoki sakramay turib urish mumkin. To‘pni sakrab bosh bilan urish bir oyoqda yugurib kelib yoki ikki oyoq bilan sakrab turib bajariladi. Bunda qo‘llar tirsakdan bukilib, yuqoriga keskin harakat qilinadi. To‘pga bosh bilan zarba berish sakrashning eng yuqori nuqtasidan amalga oshiriladi.Bunda to‘pning uchish trayek101-rasm. toriyasi va tezligi aniq hisobga olinadi.
Zarba berilgach, yerga oyoq uchida tushiladi va to‘pning keyingi harakati ham ko‘zdan qochirilmaydi. Bu usulni dastlab voleybol to‘pida mashq qilish mumkin.To‘pni to‘xtatish. To‘pni dumalayotganda yoki uchib kelayotganda to‘xtatish uning harakat yo‘nalishini o‘zgartirish uchun zarur. Muhimi, to‘pni to‘xtatishda u oyoqdan sakrab ketmasin (102- rasm).Oyoq yuzining ichki tomoni bilan to‘pni to‘xtatish. Bu usul dumalab yoki uchib kelayotgan to‘pga nisbatan qo‘llaniladi. Bunda gavda og‘irligi tayanch oyoqda bo‘ladi. To‘xtatadigan oyoq oldinga cho‘ziladi, so‘ngra u tayanch oyoq qadar orqaga tortiladi. To‘p tezligi susayadi va to‘xtaydi.Dumalayotgan to‘pni oyoq osti bilan to‘xtatish. Qabul qilayotgan oyoq tizzadan bukilib to‘pni qabul qilib oladi. Oyoq kafti, tovon 5 —
10 sm ga ko‘tariladi. To‘pni qabul qilishda oyoq biroz orqaga tortiladi. Tushayotgan to‘pni oyoq yuzining ichki va tashqi tomoni bilan ham to‘xtatish mumkin.To‘pni oyoq kaftining o‘rta qismi bilan to‘xtatish ham harakatni aniq bajarishni talab qiladi.
Kaft o‘rtasi bilan yuqoridan tushayotgan to‘p to‘xtatiladi, oyoqning orqaga biroz siltanish harakati bilan to‘pning tezligi kamaytiriladi.To‘pni olib yurish. O‘yin paytida shunday holatlar ham bo‘ladiki, to‘pni sherikka oshirmay, o‘yinchining o‘zi olib yuradi. Masalan, bu sheriklarning oldi yopiq yoki hujum qilishga qulay bo‘lmaganda yuz berishi mumkin.
To‘pni sekin-sekin bir yoki ikki oyoq bilan tepib, oyoq kaftining ichki yoki tashqi yuzasi bilan olib yuriladi. Agar raqib yaqin kelib qolsa, to‘pni olib yurmagan ma’qul. Olib yurilganda ham 1 m dan uzoqlashtirilmay olib yuriladi.To‘pni olib qo‘yish va tepib yuborish. To‘pni hamla qilib, o‘zini tashlab, yelka bilan urib olib qo‘yish usullari mavjud.To‘pni hamla bilan olib qo‘yish. Bu usul raqib o‘yinchisini o‘ng yoki chap tomonidan aylanib o‘tishida qo‘llaniladi va to‘p tomonga tez egilish orqali hamla qilinadi. Uning kengligi to‘pgacha bo‘lgan masofaga bog‘liq. Keyin ^1. to‘p oyoq bilan tashlanish orqali olinadi.To‘pni sirpanib olib qo‘yish. Bu usul orqadan yoki yondan bajariladi. Hujumchi raqibga yaqinlashib sirpanib oyog‘ini to‘pga yo‘naltiradi. O‘yinchi to‘pning yo‘lini to‘sadi va uni oyog‘i bilan turtadi (103-rasm). To‘pni yelka bilan turtib olib qo‘yish. Bunda o‘yin qoidalariga muvofiq o‘yinchini yelka bilan turtishga ruxsat etiladi. Turtish faqat to‘pni olib qo‘yish maqsadida bo‘lishi lozim.

Xulosa

Futbol qadim zamonlarda paydo bo’lgan. Qadimgi yunonlar to’p o’yinini shunchalik qadrlaganlarki, uni hatto gimnasiylar-maxsus maktablarning jismoniy mashqlar dasturiga kiritganlar.Ozgina bo’lsa ham futbolga o’xshash to’p o’yini 180 yilda tilga olinadi. Polluksning yunoncha lug’atida o’ynovchilar ikki jamoaga (komandaga) bo’linganligi yozilgan. Har qaysi partiya to’pni raqib o’yin maydoni orqasiga o’tkazishga harakat qilardi. Xarakter jihatidan bu o’yin ko’proq hozirgi regbi o’yiniga o’xshab ketadi. Lekin u o’yinda qo’l bilan o’ynash taqiqlangan edi. Qadimgi to’p o’yinlarining qaysi biridan hozirgi futbol kelib chiqqanini aniqlashning iloji yo’q. Biroq jismoniy madaniyat va sport tarixi mutaxasislarining aksariyati, futbol ko’proq «garpastum» degan qadimgi Rim o’yinidan kelib chiqqan bo’lib, Britaniya, Galliya va G’arbiy yevropaning boshqa mamlakatlariga bu o’yinni rim legionerlari olib kelganlar, deb taxmin qiladilar.Inglizlar oyoq to’pi o’yini Britaniya orollarida IX asrlardayoq ma’lum bo’lgan, deb da’vo qiladilar. G’arbiy yevropa davlatlarida bu singari o’yinlar shu asr o’rtalarida mustaqil tarzda ham, ayrim elementlarni bir-biridan o’rganish yo’li bilan ham rivojlana borgan, deb taxmin qilsa bo’ladi. O`yin maydoni to`qri burchak shaklida buladi. Yon chiziqlar darvoza chiziqiga nisbatan uzunro? bulishi kеrak. Uzunligi: 120m, 90m. Eni: 45m, 90m. halqaro matchlarda.Uzunligi : minimum 100m. maksimum 110m.Eni : minimum 64m. maksimum 75m.Bеlgilar.Maydon uchun bеlgilar chiziqlar yordamida amalga oshiriladi.Bu chiziqlar ular chеgaralab turgan maydonga kiradi. Uyin maydonini chеgaralab turgan 2ta uzun chiziqlar yon chiziklar 2ta qisqasi darvoza chiziqlari dеyiladi. Xar qanday chiziklar eni 12 sm dan oshmasligi kеrak.O`yin maydoni urta chiziq yordamida 2 yarim qismga bulinadi. O`rta chiziq o`rtasida maydon markazi bеlgilanadi. Maydon markazidan 9,15 m radiusda aylana o`tkaziladi.Darvoza maydoni. Darvoza maydoni har ikkala yarim qismining oxirida qo`yidagicha bo`ladi.